Πέμπτη 24 Απριλίου 2014


Φωτογραφίες γάμων, 3 / Φωτογραφίες γάμων εβραίων Ι [3 διαφορετικές] και δύο φωτογραφίες μνηστευμένων ζευγών εβραίων * Wedding Photos , 2 * Wedding Photos of Jews I [3 different] and two photographs of pairs of betrothed Jews






Το τελευταίο διάστημα απέκτησα μερικές φωτογραφίες και ελάχιστα έγγραφα της εβραϊκής οικογενείας του Αβραάμ Ραφαέλ, κατοίκου εν ζωή Θεσσαλονίκης. Από τα στοιχεία του εκλογικού του βιβλιαρίου φαίνεται, ότι ο Αβραάμ Ραφαέλ  του Μωΰς, γεννήθηκε το 1868 – στο εκλογικό του βιβλιάριο [2 Ιανουαρίου 1926] σημειώνεται ότι είναι 58 ετών και ότι το επάγγελμά του είναι εργάτης. Από το δεύτερο έγγραφο, το «Βιβλιάριον απόρου της Ισραηλιτικής Κοινότητος Θεσσαλονίκης», προκύπτει ότι το 1937, έτος εκδόσεως του Βιβλιαρίου, ο Αβραάμ δεν ζει και γι’ αυτό το Βιβλιάριον εκδίδεται στο όνομα της συζύγου του  «χήρας Μαζαλτόβ Αβράμ Ροφέλ».

Από τις αφιερώσεις των δύο πρώτων φωτογραφιών έχουμε τα ονόματα δύο κοριτσιών της οικογενείας, της Allègra και της Lucie. Σε αυτές τις δύο δωρίζονται οι φωτογραφίες των δύο ζευγών – οι δεσποινίδες των φωτογραφιών είναι εξαδέλφες των αδελφών Ραφαέλ. 



Φωτογραφία αριστερά: “Souvenir affectueux de ta cousine Sarina et Pepo / Pour Mademoiselle Lucie Raphaël, 1 Septebre 1931 (Salonique).”
Φωτογραφία δεξιά: “1920 * Souvenir de ta cousine Bouèna avec mon fiancié / Pour Melle Allègra Raphaël * Salonique (Grèce).”


Μετά τις δύο φωτογραφίες με τα ζεύγη, η πρώτη φωτογραφία γάμου εβραίων. Δεν υπάρχει κανένα στοιχείο για το όμορφο και νέο ζεύγος – μάλλον είναι εβραίοι και έστειλαν την φωτογραφία τους στην οικογένεια Ραφαέλ. Είναι και οι δύο όμορφοι – η νύφη νομίζεις ότι λυγίζει  μπροστά προς τον γαμπρό, τον άντρα της. Δυστυχώς, αρχίζω να σκέφτομαι πότε περίπου έγινε ο γάμος και πόσο απέχει από το 1943.





Στην συνέχεια δύο όμοιες φωτογραφίες γάμου - εδώ τα στοιχεία είναι περισσότερα: στο πίσω μέρος από την μία φωτογραφία είναι γραμμένα με μελάνι: Affectueux Souvenir * Salonique, le 3/7/1933 / A ma Sœure
                                               Lucie


Έτσι όπως είναι γραμμένο το κείμενο πρέπει να είναι ο γάμος της  Lucie Raphaël, η οποία παντρεύτηκε, εδώ στην Θεσσαλονίκη, και αφιερώνει την φωτογραφία του γάμου της στην αδελφή της, Allègra. Υπάρχουν δύο όμοιες φωτογραφίες και τις βλέπετε και τις δύο εδώ - ακόμα μία όμοια, σε κορνίζα, έχω επάνω στο γραφείο μου από την ημέρα που τις απέκτησα.
Οι νεόνυμφοι φωτογραφήθηκαν στο στούντιο και η τριγωνική κάτω δεξιά σφραγίδα γράφει στις τρεις πλευρές: FOTO DORA SALONIQUE και στο εσωτερικό υπάρχει το σύμπλεγμα των γραμμάτων E και A [Ε. ΑΧΕΙΛΛΑ]
Τι όμορφοι που είναι και οι δύο! Σοβαρός, σοβαρός, σχεδόν αλύγιστος ο γαμπρός, κοιτάζει μπροστά κατ’ ευθείαν τον φακό και έχει τα χέρια πίσω, στην πλάτη του - και η νύφη κοιτάζει τον φακό, γέρνει όμως λίγο το κεφάλι προς το μέρος του άντρα της και χαμογελά, όσο χρειάζεται για να μείνει μαζί με την ομορφιά στην φωτογραφία και η χαρά της ημέρας – της  ημέρας του γάμου της.






 Τέλος, μία φωτογραφία από τις οικογενειακές φωτογραφίες των Raphaël: η νύφη με τις φίλες της. Εννιά νέες εβραίες πλαισιώνουν την φίλη τους – την νύφη. Δεν έχω ειδικές γνώσεις, σχετικές με τις φωτογραφίες – κυρίως με τον χρόνο που αυτές τραβήχτηκαν. Εδώ όμως μόλις τις είδα και τις 10, αμέσως σκέφτηκα: αυτός ο γάμος έγινε μετά. Η νύφη και οι φίλες της θέλουν να κρατήσουν την παράδοση, αλλά η εσωτερική κατάσταση της κάθε μίας υπονομεύει την προσπάθεια που κάνουν για να χαμογελάσουν. Όλες δείχνουν με την στάση και την έκφρασή τους ότι ο γάμος γίνεται μετά το 1944. Είναι νέες και θα παντρευτούν – πρέπει να γίνουν γάμοι – και οι φίλες θα φωτογραφηθούν με την νύφη. Σήμερα παντρεύεται αυτή – λίγο αργότερα, κάποια άλλη από τις ανύπαντρες, όσες λίγες εσώθησαν. Όλα γίνονται όπως στο παρελθόν, αλλά τίποτε δεν είναι ίδιο. Δείτε καλά την φωτογραφία και σκεφτείτε τι θα λέγατε, αν δεν υπήρχε το λευκό νυφικό – αν η δεσποινίδα στη μέση ήταν ντυμένη με ένα φόρεμα όπως όλες οι άλλες. Τι θα απαντούσατε αν τότε  σας ρωτούσανε να πείτε, για ποια τελετή φαίνεται ότι ετοιμάζονται αυτές οι δέκα εβραίες δεσποινίδες της φωτογραφίας.
Αργότερα, αυτοί που ρώτησα μου είπαν, ότι η φωτογραφία τραβήχτηκε «λίγο πριν από το 1950» - μερικοί μάλιστα μου έδειχναν το είδος του χαρτιού, στο οποίο τυπώθηκε η φωτογραφία και μου εξηγούσανε πως καταλαβαίνει κανείς τον χρόνο εκτυπώσεως μιας φωτογραφίας, και άλλα τέτοια. Εγώ δεν έπαψα στιγμή να κοιτάζω ένα - ένα τα πρόσωπα και να παρατηρώ προσεκτικά την έκφραση κάθε μιας από τις δέκα εβραίες: την νύφη και τις συγγενείς και τις φίλες της, όλες, ξανά και ξανά.    


Φωτογραφία γάμου, 2. Ένας γάμος στο Μελισσοχώρι, 17 Μαΐου 1959, [10 φωτογραφίες] * Πληκτρολογήστε κείμενο ή διεύθυνση ιστότοπου ή μεταφράστε ένα έγγραφο.
Fo̱tografía gámou, 2 Énas gámos sto Melissochó̱ri, 17 Maḯou 1959, [10 fo̱tografíes].
Wedding photography, 2. A wedding in Melissochori, May 17, 1959 [10 photos].





 Εικόνα 1.  Επάνω φωτ. 1. Στο σπίτι της νύφης πριν από τον γάμο – στο αριστερό της φωτογραφίας η οικογένεια της κουμπάρας.
                  Κάτω φωτ. 2. «Μπροστά στο σπίτι της νύφης όταν πήγαμε να την πάρουμε» - η κουμπάρα χαιρετά την νύφη. 


  

 Εικόνα 2. Επάνω φωτ. 3. Η κουμπάρα αλλάζει τα δακτυλίδια.
                 Κάτω φωτ. 4. Η κουμπάρα αλλάζει τα στέφανα.





 Εικόνα 3. Επάνω φωτ. 5.  Το ζεύγος με τα στέφανα – η κουμπάρα και οι καλεσμένοι. 
                 Κάτω φωτ. 6. Ο χορός του Ησαΐα.




  Εικόνα 4.  Επάνω φωτ. 7. «Μετά τον γάμο».
                   Κάτω, φωτ.8. «Μετά τον γάμο, στην πίστα του χωριού, χορεύουν οι     
                                            νανάδες».




  Εικόνα 5. Επάνω φωτ. 9. Χορεύει η νύφη.
                 Κάτω φωτ. 10. Χορεύει ο γαμπρός


  
Σε ένα κουτί με νεότερες φωτογραφίες υπήρχε και αυτή η σειρά των φωτογραφιών ενός γάμου στο Μελισσοχώρι Θεσσαλονίκης. Σώθηκαν 17 αριθμημένες, στο πίσω μέρος τους,  ασπρόμαυρες φωτογραφίες, όλες διαστάσεων 13.5Χ6.5cm και εδώ δημοσιεύονται οι 10 από αυτές. Τα στοιχεία που γνωρίζουμε για τον γάμο, από όσα σημειώνονται στις φωτογραφίες, είναι ότι  το μυστήριο τελέστηκε  στην εκκλησία του Αγίου Γεωργίου στο Μελισσοχώρι, την Κυριακή 17 Ιουνίου 1959, στις 5 η ώρα το απόγευμα. Δεν αναγράφονται τα ονόματα της νύφης και του γαμπρού – έτσι μένει να σημειώσω, ότι εδώ φωτογραφίζεται ο γάμος δύο νέων ανθρώπων πριν από πενήντα τόσα χρόνια.
Οι δύο πρώτες φωτογραφίες είναι βγαλμένες «μπροστά στο σπίτι της νύφης όταν πήγανε να την πάρουνε». Στα αριστερά των φωτογραφιών, όπως τις κοιτάζουμε, είναι η οικογένεια της κουμπάρας, η τελευταία, στην δεύτερη φωτογραφία, δίνει το χέρι της στη νύφη και κοιτάζει τον φακό.
Στις επόμενες 4 φωτογραφίες [φωτ.3 - φωτ.6] αποτυπώνονται στιγμές του μυστηρίου: η κουμπάρα αλλάζει τα δακτυλίδια, μετά αλλάζει τα στέφανα, ακολουθούν   οι ευχές για την στερέωση του γάμου και ο χορός του Ησαΐα. Τώρα οι περισσότεροι χαμογελούν – χαίρονται – ένα υψωμένο χέρι μόλις πέταξε ρύζι στο ζεύγος ενώ αυτοί, η νύφη και ο γαμπρός, κρατούν σκυμμένο το κεφάλι τους και μοιάζει να εισέρχονται με σοβαρό ύφος στον κοινό τους βίο.
Στις δύο επόμενες φωτογραφίες αποτυπώνεται η ώρα των συγχαρητηρίων –  φαίνεται η νύφη επιτέλους να χαμογελά στην κουμπάρα της και μετά σκύβει με σεβασμό για να ασπαστεί το χέρι της μητέρας (;) της κουμπάρας. Όταν παρουσιάζονται από κοντά οι άνδρες που συμμετέχουν στο μυστήριο όλοι φαίνονται λεπτοί, φορούν βέβαια  κοστούμι και γραβάτα όμως τα πρόσωπα τους δείχνουν αυστηρά και κάποιες φορές, μάλιστα, δείχνουν σκληρά.
«Μετά τον γάμο» σημειώνεται στην επόμενη φωτογραφία και «μετά τον γάμο, στην πίστα του χωριού, χορεύουν οι νανάδες» στην αμέσως επόμενη – σε αυτή πρώτη χορεύει η όμορφη κουμπάρα.
Και μένουν οι δύο τελευταίες, οι καλύτερες φωτογραφίες: χορεύει ο γαμπρός και η νύφη. Οι στίχοι των τραγουδιών λένε: αητός και περιστέρα, αντιστοίχως, για τον γαμπρό και την νύφη,. Ο γαμπρός είναι πολύ μελαχρινός μέσα στο σκούρο κοστούμι του, κρατάει τα μάτια κάτω - όπως τα κρατούσε καθ’ όλη την διάρκεια της τελετής -  και έχει τη στάση ενός πουλιού που ισορροπεί: απλώνει το δεξί του χέρι και ακουμπά στο χώμα με το ένα πόδι. Ένα πουλί, αλλά η εικόνα του ταιριάζει περισσότερο με γεράκι. Η νύφη μοιάζει να σείεται όμορφα και ναι είναι, ακριβώς, η περιστέρα.

 Έχουν περάσει περίπου πενήντα πέντε χρόνια και ίσως ο γαμπρός και η νύφη να έζησαν μαζί μια ολόκληρη ζωή, με παιδιά και εγγόνια. Ακόμα και τα μικρά παιδιά της φωτογραφίας που τρέχουν και παίζουν, όπως γίνεται σε κάθε γάμο, σήμερα θα  είναι μεγάλοι άνθρωποι. Εδώ, πάντως, όλοι μένουν όπως ήτανε εκείνη την ημέρα του Μαΐου στον γάμο του ζεύγους - στον ναό του Αγίου Γεωργίου και μετά «στην πίστα του χωριού», στο Μελισσοχώρι Θεσσαλονίκης.  


Τετάρτη 9 Απριλίου 2014

Φωτογραφίες ανθρώπων, 2: Φωτογραφία του Κυπρίου Μιχάλη Παπαδόπουλου με φίλους του στην Βέρροια βγαλμένη κατά την διάρκεια της Κατοχής * Photos of people, 2: Photographs of the Cypriot Michalis Papadopoulos and his friends in Verroia sometime during the German occupation


Φωτογραφίες ανθρώπων, 2:     Φωτογραφία του Κυπρίου Μιχάλη Παπαδόπουλου με φίλους του στην Βέρροια βγαλμένη κατά την διάρκεια της Κατοχής * Photos of people, 2: Photographs of the Cypriot Michalis Papadopoulos and his friends in Verroia sometime during the German occupation




                              χαιρετισμός στον  Κύπριο, Πέτρο Παπαπολυβίου      



Στο πίσω μέρος της φωτογραφίας σημειώνεται:

    «Περίοδος Κατοχής

Ενθύμιον φιλίας εμπρός στα δικαστήρια Βερροίας, στην Πλατεία.

     1. Μίμης Βαλσαμίδης
     2. Αχιλλέας Μπακιρτζής από Ξάνθη
     3. Αλέκος(;) (Κούρτης;;) από Ξάνθη
     4. Μιχάλης Παπαδόπουλος από Λευκωσία Κύπρου που υπηρετούσε στον Αγγλικό στρατό
     5. Κυριάκος (;)


Ιστορία. Την περίοδο της κατοχής, τον Μιχ. Παπαδόπουλο τον κυνηγούσαν Γερμανοί στην οδό Πλάτωνος Θεσσαλονίκης. Βρήκε μια πόρτα ανοικτή και μπήκε μέσα. Τον έχασαν οι Γερμανοί. Κτύπησε μια πόρτα και του άνοιξαν.
 – Με κυνηγούν Γερμανοί.
 –Έλα του λένε και τον έκρυψαν στο πατάρι του μπάνιου 3 μήνες.
Από ευγνωμοσύνη ζήτησε την κόρη τους και την παντρεύτηκε. Έφυγε στην Βέροια όπου μας συνάντησε. Του βρήκαμε σπίτι παλιό στην περιοχή βήματος Αποστόλου Παύλου. Εκεί τον βοηθούσαμε να ζήσουν. Η γυναίκα του αρρώστησε από τύφο, της πέσαν τα μαλλιά και πέθανε. Ανταμώσαμε άλλους 10 Κύπριους στα Δύο Πλατάνια στο κέντρο της Βέρροιας. Τους παρέλαβα και τους πήγα στην Μεθώνη [Πιερίας] όπου έρχονταν υποβρύχιο και έφυγαν για [την] Μέση Ανατολή.»      

Σημείωση: Πρόκειται για φωτοτυπία της πρωτότυπης φωτογραφίας, η οποία έγινε, μάλλον, για να σημειωθεί στο πίσω μέρος της η ιστορία του Κυπρίου Μ. Παπαδόπουλου – η φωτοτυπία έγινε χρονικά πολύ αργότερα και από τότε που συνέβησαν τα γεγονότα  και από τον χρόνο που βγήκε η φωτογραφία. Είναι πολύ πιθανόν την ιστορία να σημειώνει στη φωτοτυπία ο Μίμης Βαλσαμίδης, ο πρώτος από αριστερά της σειράς των ορθίων. Μοιάζει μεγάλος ο αριθμός των άλλων 10 Κυπρίων στρατιωτών οι οποίοι, όπως αναφέρεται στην ιστορία, ευρέθησαν το ίδιο διάστημα στην Βέροια.
Αυτά όμως και ό,τι άλλο μπορεί να εντοπίσει κανείς σχετικώς με την ιστορία του Μ. Παπαδόπουλου ελπίζω, ότι θα το κάνει ο αρμόδιος ιστορικός κ. Πέτρος Παπαπολυβίου, στον οποίον αφιερώνω αυτές τις  λίγες  γραμμές.
Εντοπίστηκε και η πρωτότυπη φωτογραφία: έχει διαστάσεις 9Χ6cm και στο πίσω - επάνω μέρος της σημειώνεται, με μολύβι: « Ενθύμιον φίλων: Αχιλλέας, Αλέκος, Μιχάλης, Κυριάκος / Μπροστά στο Διοικητήριο Βερροίας.». Στο πίσω - κάτω μέρος σημειώνεται με στυλό: «Περίοδος Κατοχής Ενθύμιον φιλίας / Μίμης (1) * Αχιλλέας Μπακιρτζής (2) * Αλέκος (3) * Μιχάλης Παπαδόπουλος (από Κύπρο)  από Λευκωσία (4) * Κυριάκος (5). Μπροστά στα Δικαστήρια (Πλατεία) Βεροίας.». Η σημείωση με το μολύβι έγινε πιθανόν τότε που τυπώθηκε η φωτογραφία και με τον χρόνο ξεθώριασε και σήμερα μετά δυσκολίας διαβάζεται. Η σημείωση με το στυλό έγινε πρόσφατα για να μείνουν και να σωθούν τα ονόματα των εικονιζομένων. Προσθέτω εδώ, στο τέλος,  και την πρωτότυπη φωτογραφία, η οποία ανήκει στο αρχείο του Νέστορος Καββαδά.