Δευτέρα 25 Αυγούστου 2014


Φωτογραφίες γάμων, 5: Φωτογραφίες, από τον γάμο Ελλήνων μεταναστών, ο οποίος έγινε στο Αμβούργο της Γερμανίας στις 26.10.1960 * Wedding photos, 5: Photos from the wedding of Greek immigrants, that was held in Hamburg, Germany on 10.26.1960


Εικόνα 1. Δύο φωτογραφίες βγαλμένες κατά την διάρκεια του μυστηρίου του γάμου.

       



Εικόνα 2. Ίδια φωτογραφία σε δύο διαφορετικά μεγέθη. Στην δεξιά φωτογραφία σημειώνεται: «26.10.[19]60 * Χαρισμένη στην μανούλα μας και στον αδελφό μας Γιώργο από τον γάμο μας, εν Αμβούργω Γερμανίας τη 26.10.60 * Hamburg den 29.1.61. Με αγάπη, Νίκος.».

Εικόνα 3. Στην κάτω φωτογραφία σημειώνεται: «26.10.[19]60 * Μετά την τελετή του γάμου μας στον ιερό ναό του Αγ. Νικολάου, εις Αμβούργον…μετά του ιερέως μας ιερομονάχου Χρυσάνθου Ζώη…».


Εικόνα 4. Φωτογραφία επάνω αριστερά: το ζεύγος, μετά την τελετή, στο σπίτι τους.
Φωτογραφία επάνω δεξιά: «Hamburg 27.10.60 Την επομένη του γάμου μας ευτυχισμένοι στο σπιτάκι μας. Για να μας βλέπετε όταν μας θυμάστε. Νίκος».
Φωτογραφία κάτω αριστερά: «Χαρισμένη στην μανούλα μας με αγάπη, Νίκος και Βούλα»
Φωτογραφία κάτω δεξιά: «Χαρισμένη στην μανούλα μας και στον αδελφό μας Γιώργο. Με αγάπη Βούλα και Νίκος»
             
Σημείωση.


Παντρεύονται ο Νίκος και η Βούλα, στον ιερό ναό του Αγίου Νικολάου στο Αμβούργο, στις 26 Οκτωβρίου 1960. Ιερουργεί ο ιερέας του ιερού ναού, Ιερομόναχος Χρύσανθος Ζώης. Αυτά είναι όλα τα στοιχεία, τα οποία προκύπτουν από τις σημειώσεις, στο πίσω μέρος μερικών από τις φωτογραφίες του γάμου. Ακόμα,  υπάρχει το μικρό όνομα του αδελφού του γαμπρού, Γιώργος, ο οποίος, μαζί με την μητέρα τους, ζει στην Ελλάδα.
Οι δύο πρώτες φωτογραφίες είναι τραβηγμένες κατά την διάρκεια της τελέσεως του μυστηρίου – η δεύτερη, μάλλον, κατά τον «χορό του Ησαΐα». Στις φωτογραφίες φαίνονται δύο ιερείς και το ζεύγος των κουμπάρων. Μοιάζουν να είναι και αυτοί – οι κουμπάροι -  Έλληνες, ίσως πήγαν ενωρίτερα και σε κάπως μεγαλύτερη ηλικία,  να εργασθούν στην Γερμανία. Δεν εικονίζονται καλεσμένοι εκτός από μία κυρία – φαίνεται η πλάτη της - στην πρώτη φωτογραφία. Σε αυτήν την ίδια φωτογραφία παρουσιάζεται, στον τοίχο του ναού, κρεμασμένη ψηλά – κάτω από το ταβάνι – η ελληνική σημαία.
Όμορφο ζεύγος η Βούλα και ο Νίκος: η νύφη ίσα που χαμογελά – καλύτερα: μία ιδέα χαμόγελου – σε δύο από τις φωτογραφίες. Στις άλλες βγαίνει σοβαρή και μοιάζει σαν μία ελαφριά μελαγχολία να καλύπτει το πρόσωπό της - και αυτό την ομορφαίνει. Ο γαμπρός εκδηλώνει την χαρά του, όταν κοιτάζει προς τον φακό ή όταν στρέφεται προς την Βούλα, την γυναίκα του πλέον.
Έχουν περάσει από τον γάμο τους 54 χρόνια. Τότε ήταν νέοι, όμορφοι και μακριά από τον τόπο τους. Ήταν μετανάστες - εργαζόμενοι στην Γερμανία και θα έκαναν όνειρα, μετά τον γάμο όνειρα κοινά και για τους δύο.
Προτιμώ να μην γνωρίσω τι συνέβη μετά τον γάμο, εκτός εάν όλα εξελίχθησαν ομαλά: έκαναν παιδιά, έμειναν μαζί με καλό τρόπο και μένουν ακόμα και σήμερα μαζί, υγιείς, ευχαριστημένοι από όλα όσα έζησαν και παρέχοντας πάντοτε ασφάλεια, με την παρουσία του, ο ένας στον άλλο. Τότε μόνον  θα ήθελα να ρωτήσω και να μάθω  λεπτομέρειες για την ζωή τους.
Ούτως ή άλλως, όμως,  μου είναι αρκετή η παρουσία τους εδώ στις φωτογραφίες, όπως ήταν την ημέρα του γάμου τους στις 26 Οκτωβρίου 1960, ανήμερα της εορτής του προστάτη μας Αγίου Δημητρίου.


Εάν με ρωτήσετε γιατί αυτές οι συγκεκριμένες φωτογραφίες δημοσιεύονται εδώ, ως η πρώτη σειρά φωτογραφιών από γάμο Ελλήνων μεταναστών,  δεν θα έχω να σας δώσω, λογικά, επαρκή απάντηση. Συμβαίνει κάποια στιγμή: σταματάς, κοιτάζεις, κοιτάζεις ξανά και ξέρεις ότι αυτές είναι οι πρώτες, οι οποίες θα δημοσιευτούν από αυτή την ενότητα φωτογραφιών. Αν όμως πρέπει να πω κάτι, το οποίον με επηρέασε καθώς ερχόντανε στο μυαλό μου ξανά και ξανά, όταν τακτοποιούσα τις φωτογραφίες και έγραφα αυτό το μικρό κείμενο, τότε είναι ο τρόπος –  η λέξη καλύτερα, με την οποία αποκαλεί την μητέρα του, όσες φορές την αναφέρει, γραμμένη στο πίσω μέρος των φωτογραφιών: μανούλα την λέει - μανούλα την γράφει.     


Υ.Γ.

Η συλλογή φωτογραφιών με νύφες και γάμους


               Στον Παντελή Μαυροσκούφη



Θα έχουν περάσει περισσότερα από 30 χρόνια από τότε, όταν  πρώτη φορά συγκέντρωσα μερικές δεκάδες φωτογραφίες γάμων, όλες τραβηγμένες  πριν από τον δεύτερο παγκόσμιο πόλεμο. Με γοήτευαν σε αυτές, όσα ακριβώς με γοητεύουν και σήμερα. Πρώτα, τα πρόσωπα των εικονιζομένων και οι εκφράσεις τους, κατά την διάρκεια του μυστηρίου αλλά και αμέσως μετά, όταν το ζεύγος φωτογραφίζεται στη σειρά, πρώτα με τα μέλη των δύο οικογενειών, μετά με τους φίλους και όλους τους καλεσμένους, συνήθως,  επάνω στα σκαλοπάτια - μπροστά στην είσοδο του ναού. Εξαιρετικό ενδιαφέρον παρουσιάζουν τα ρούχα όλων όσων συμμετέχουν στη τελετή: το νυφικό της νύφης και το επίσημο κουστούμι του γαμπρού, αλλά και τα καλά ενδύματα, τα οποία φορούν αυτήν την ημέρα οι παράνυφες, οι συγγενείς και όλοι οι καλεσμένοι και παριστάμενοι στην χαρά του νέου ζεύγους. Στην  επαρχία, μέχρι το τέλος της δεκαετίας του 60, ήταν σπάνιο να υπάρξει φωτογραφική μηχανή ή  φωτογράφος για να φωτογραφήσει ένα γάμο – να αποτυπώσει τις εικόνες ενός σημαντικού γεγονότος της οικογενείας αλλά και όλης της κοινότητας.  Και είναι αλήθεια ότι, τότε, ακόμα συνέβαιναν σε όλη την εβδομάδα του γάμου, με αποκορύφωμα την Κυριακή του μυστηρίου, κινήσεις και πράξεις σπάνιας αισθητικής, οι οποίες στηρίζονταν σε μία μακραίωνη παράδοση, την οποία ανανέωναν  συνεχώς και με έναν ιδιαίτερο τρόπο την επλούτιζαν με όλα όσα, ξεχωριστά, συνέβαιναν σε κάθε μία περίπτωση γάμου.     Όμως τότε έλειπαν από το χωριό οι φωτογράφοι και οι φωτογραφικές μηχανές. Νομίζω, ότι ελάχιστοι στην επαρχία θα έχουν στα σπίτια τους φωτογραφίες, εκείνων των ετών, από τους γάμους  των γονέων τους και ακόμη σπανιότερα θα υπάρχουν φωτογραφίες από παλαιότερους γάμους, των προγόνων τους. Αντιθέτως στις μεγάλες πόλεις, όπως στην Θεσσαλονίκη, πριν από την τελετή, συνήθως, ήταν προγραμματισμένη και η φωτογράφηση του γάμου. Μέχρι και το τέλος της δεκαετίας του ’50 οι στάσεις ήταν περιορισμένες και ο αριθμός των φωτογραφιών, τις οποίες ετύπωναν, ήταν πάντα συγκεκριμένος: σε αυτές που θα κρατούσε το ζεύγος για το οικογενειακό άλμπουμ προσθέτανε και μερικές επιπλέον, τις οποίες θα έδιναν στους στενούς συγγενείς και φίλους ή θα έστελναν ταχυδρομικώς  στους συγγενείς τους σε άλλες πόλεις, σε αυτούς οι οποίοι δεν παρευρέθησαν στην τελετή.    Από την φωτογράφηση στην εκκλησία και στο studio μένουν  δύο σειρές φωτογραφιών, από  διαφορετικές πόζες, σε δύο εντελώς διαφορετικούς χώρους. Στην πρώτη περίπτωση, στο χώρο της εκκλησίας, φαίνονται οι εικόνες από την εξέλιξη του μυστηρίου του γάμου – εδώ, στην εκκλησία, κυριαρχεί κυρίως το συναίσθημα του ζεύγους αλλά και των πολύ στενών συγγενών τους, κυρίως των γονέων τους. Μερικές φορές μπορεί να συναντήσει κανείς αυτά, τα οποία ονόμασαν «δάκρυα χαράς» εννοώντας, υποθέτω, ότι κυλούν και από χαρά μαζί με τις άλλες αιτίες που τα δημιουργούν, αιτίες άλλοτε γνωστές και άλλοτε αδιευκρίνιστες και συγκεχυμένες. Στην εξέλιξη του μυστηρίου, οι καλεσμένοι αντιδρούν ανάλογα με όσα αισθάνονται ή σκέπτονται -  οι περισσότεροι φαίνονται χαρούμενοι,  ιδίως κατά τον «χορό του Ησαΐα», όταν ραίνουν με άνθη, κουφέτα  και ρύζι το νέο ζεύγος. Κεντρικά πρόσωπα της τελετής: το ζεύγος, ο κουμπάρος/οι και ο ιερεύς, ο οποίος τελεί το μυστήριο. Μετά, οι εικόνες, με τις ευχές και τα συγχαρητήρια των καλεσμένων και μερικές πόζες με το ζεύγος στο κέντρο - στο πλάι και πίσω, τους καλεσμένους.  Στο studio φωτογραφίζεται το ζεύγος, η νύφη μόνη της – ποτέ ο γαμπρός μόνος του – η νύφη με τις μικρές παράνυφες, το ζεύγος με τους κουμπάρους. Μερικές φορές το ζεύγος φωτογραφίζεται με τους γονείς του και τα αδέλφια τους. 
Πέρασαν τριάντα χρόνια από τότε που έμειναν οι πρώτες φωτογραφίες γάμων επάνω στο μεγάλο τραπέζι, στο μέσον του παλαιού καταστήματός μας. Ήτανε αρκετό καιρό στην ίδια θέση και αύξαιναν από τις καινούργιες που προσετίθεντο  κάθε φορά στις υπάρχουσες – κανείς άλλωστε από τους πελάτες δεν ενδιαφερόντανε για φωτογραφίες γάμων τότε και, ευτυχώς, ούτε σήμερα ενδιαφέρεται ιδιαίτερα, κανείς. Μία ημέρα, όμως, μπήκε στο κατάστημα ο αρχαίος φίλος, ο σκηνογράφος  Δ. Φωτόπουλος, τις πρόσεξε και ζήτησε να τις αγοράσει – είπε ότι τον ενδιέφεραν τα φορέματα των γυναικών. Αυτό ήταν: του τις δώρισα, καθώς  ο Διονύσης υπήρξε  κατ’ επανάληψη γενναιόδωρος μαζί μου και θεώρησα ότι ήταν αδύνατο να του εξηγήσω, τι πραγματικά συνέβαινε με τις συγκεκριμένες φωτογραφίες. Μετά από το γεγονός αυτό σταμάτησα, βέβαια, να συγκεντρώνω φωτογραφίες γάμων.
Πέρασαν τριάντα χρόνια, ίσως περισσότερα από τότε. Μια μέρα, ο Παντελής, ο ένας από τους δύο πιο αξιοπρεπείς, συναδέλφους μου ρακοσυλλέκτες – ο άλλος είναι ο Στέλιος ο Πολωνός - μου έφερε, μαζί με βιβλία, και δύο άλμπουμ φωτογραφιών. Κράτησα τα βιβλία, έριξα μια βιαστική ματιά στις φωτογραφίες και του είπα. «Τι μου τις δείχνεις, αυτές είναι καινούργιες, στην ανακύκλωση». Τότε, ο Παντελής είπε την σωστή φράση: «Ξέρεις, είναι φωτογραφίες από γάμους Ελλήνων μεταναστών» – γνώριζα ότι είχε κάνει και ο ίδιος, ένα διάστημα, μετανάστης και μιλούσε  γερμανικά. Άνοιξα, ξανά,  προσεκτικά τα άλμπουμ και κοίταζα τις φωτογραφίες με πολύ προσοχή: μικρές ασπρόμαυρες φωτογραφίες της δεκαετίας του ’60 αποτύπωναν μία ημέρα χαράς δύο μεταναστών και των φίλων τους στον ξένο τόπο, στον οποίο εργαζόντανε και οι δύο. Φυσικά, τις κράτησα. Το πρώτο βήμα είχε γίνει αλλά, φαίνεται, χρειαζόντανε κάτι περισσότερο. Και, ευτυχώς, έγινε αμέσως μετά.
Εκείνες τις ημέρες συναντηθήκαμε με την σταθερή φίλη μου, την Χριστίνα Μισδανίτη. Ο πατέρας της, ο Χρήστος Μισδανίτης μετανάστευσε το 1962 στην Γερμανία και το καλοκαίρι του 1963 επέστρεψε για λίγες μέρες διακοπών στην Ελλάδα. Είδε την Ευαγγελία Ζωγράφου  και την ερωτεύτηκε, παντρεύτηκαν και έφυγαν οι δυο τους για να εργασθούν, πίσω, στην Γερμανία. Εκεί γεννήθηκε πρώτα η Αγορούλα και μετά η Χρυσούλα και έζησαν όλοι μαζί μέχρι το 1972, όταν οι γονείς έφεραν τις δύο αδελφές στη Δράμα, στη γιαγιά και τον παππού για να πάνε, εδώ, σε ελληνικό σχολείο, ενώ οι ίδιοι επέστρεψαν και δούλευαν στη Γερμανία – ευτυχώς δεν έμειναν εκεί για πολύ καιρό ακόμα, μετά από το 1972. Εξήγησα, λοιπόν, στην Χριστίνα τι σκοπεύω να κάνω και της εζήτησα, αν έχουν, να μου φέρει από το πατρικό της κάποια/ες φωτογραφίες γάμων. «Θα δω» μου απάντησε, όπως είναι ολιγομίλητη. Σε λίγες ημέρες μου έδωσε ένα φάκελο με αρκετές φωτογραφίες γάμων, κυρίως, Ελλήνων μεταναστών, οι οποίοι είχαν παντρευτεί στην Γερμανία και στο Βέλγιο. «Ξέρεις» της εξήγησα, «θέλω τις πρωτότυπες, αυτές τις ίδιες δηλαδή». Σκέφτηκα μήπως νόμισε, ότι θα κρατούσα αντίγραφα - τις εικόνες τους στον υπολογιστή και θα επέστρεφα, όλες όσες μου έφερε.
– «Ναι», μου απάντησε, «μπορείς να τις κρατήσεις, είπε η μαμά μου», και χαμογέλασε. Αυτό ήτανε το δεύτερο, απαραίτητο, βήμα. Την άλλη ημέρα, ενημέρωσα τους συναδέλφους εμπόρους στην αγορά, ότι συγκεντρώνω φωτογραφίες γάμων και μπορούν να μου δωρίζουν, όσες περισσότερες εντοπίζουν. Στις αντιρρήσεις τους ότι είναι αργά και έπρεπε ενωρίτερα να άρχιζα, τους απάντησα ότι μέχρι το τέλος του έτους - σε λιγότερο από πέντε μήνες - θα είχα περισσότερες από τρεις χιλιάδες φωτογραφίες γάμων. Και είχα. Τώρα είναι τόσες και άλλες τόσες και άλλες τόσες και ακόμα πολύ περισσότερες. Έφτασα στο σημείο να μη παίρνω πια όλες τις φωτογραφίες που μου προσφέρονται, αλλά να επιλέγω, όσες θεωρώ ότι παρουσιάζουν, για κάποιους λόγους σταθερούς ή διαφορετικούς κάθε φορά, κάποιο ενδιαφέρον. Μετά, ξεχνώ τους λόγους και μένουν οι φωτογραφίες, με όσο περισσότερα στοιχεία μπορώ να συγκεντρώσω γι’ αυτές.
Έχω ιδιαίτερη αδυναμία στις φωτογραφίες από τους γάμους των μεταναστών. Πιστεύω ότι ήταν δυσκολότερο για τους Έλληνες μετανάστες της Ευρώπης να παντρεύονται εκεί, στις χώρες της παραμονής τους, χωρίς την παρουσία των γονέων τους και των αδελφών τους,  από ότι ήταν για τους Έλληνες μετανάστες τους εγκαταστημένους στην Αμερική ή στην Αυστραλία. Στην πρώτη περίπτωση, οι Έλληνες εργάτες στις ευρωπαϊκές χώρες είχαν την αίσθηση του προσωρινού και μαζί του σχετικώς πλησίον, σε σχέση με τα οικεία τους πρόσωπα - πρώτα από όλα με τους γονείς, ιδίως με την μητέρα τους. Είναι δύσκολο, να παντρεύεσαι στην Γερμανία ή στο Βέλγιο και οι γονείς σου από την Δράμα ή το Κιλκίς – τόσο κοντά - να μην παρευρίσκονται. Ενώ, οι Έλληνες μετανάστες στην Αυστραλία και στην Αμερική γνώριζαν, οι περισσότεροι, ότι μπορεί να είναι μόνιμη η παρουσία τους στην χώρα – να είναι δηλαδή η νέα πατρίδα τους - και αισθανόντανε πως βρίσκονται μακριά από τον τόπο καταγωγή τους - σε μεγάλη απόσταση από τους γονείς τους.

Έτσι όταν, πρόσφατα, απέκτησα αυτή την σειρά φωτογραφιών, κατάλαβα αμέσως ότι θα ήταν οι πρώτες φωτογραφίες ενός γάμου μεταναστών στην Ευρώπη, τις οποίες θα παρουσίαζα εδώ και ότι θα αφιέρωνα την δημοσίευση στον γλυκύτατο Παντελή, με την θέλησή του απόντα, αλλά, ταυτοχρόνως,  θα απέδιδα και την οφειλή μου στην Χριστίνα Μισδανίτη και σε όλη την οικογένειά της.



Τρίτη 5 Αυγούστου 2014


[Θεσσαλονίκη, Εβραίοι 7 * Thessaloniki, Jews 7 ]: parva iudaica thessalonicensia VIΙ

Σπαράγματα, σχετικά με τους εβραίους της Θεσσαλονίκης Ι *
Fragments about  the Jews of Thessaloniki Ι


                                                                                                             Χαιρετισμός στον Λεόν Σαλτιέλ
                                                      


Ι. Φωτογραφία μαθητών Γυμνασίου με τον καθηγητή τους στα εβραϊκά μνήματα, 1949  *
   Photo of Highschool students with their teacher at the Hebrew headstones, 1949



                      

 Σημείωση: Ασπρόμαυρη φωτογραφία, διαστάσεων 9.00Χ6.00cm,  στο πίσω μέρος σημειώνεται με μελάνι: «Από περίπατον του Γυμνασίου μας εις τα εβραϊκά μνήματα, Παρασκευή 18 Φεβρουαρίου 1949. Μετά του καθηγητού μας κ. Α. Καφρίτσα».
Αντί οποιουδήποτε σχολιασμού, προτιμώ να επαναλάβω τις δύο λέξεις: «από περίπατον». Τίποτε άλλο.








II. «Εθνικόν Σωματείον Εκχριστιανισθέντων Ισραηλιτών από του έτους 1939 και εντεύθεν», Θεσσαλονίκη, 5 Νοεμβρίου 1953 *
"National Association of Jews who converted to Christianity [Christianized] from the year 1939 onwards", Thessaloniki, November 5, 1953




Σημείωση: Είναι το δεύτερο Σωματείον Εκχριστιανισθέντων Ισραηλιτών - και μάλιστα Εθνικόν - το οποίον ιδρύεται μεταπολεμικά  στην Θεσσαλονίκη. Προηγουμένως, στις 15 Μαρτίου 1952, πέντε άλλες κυρίες – εβραίες το γένος -  ίδρυσαν τον Σύλλογο Εκχριστιανισθέντων η ΕΝΩΣΙΣ. Ο χρονικός προσδιορισμός του δευτέρου αυτού Σωματείου, «από του 1939 και εντεύθεν», δηλώνει το διάστημα μέσα στο οποίο έγινε ο εκχριστιανισμός των Ισραηλιτών στην Θεσσαλονίκη – σχεδόν αποκλειστικώς  ισραηλιτισσών, προκειμένου, κυρίως,  αυτές να παντρευτούν με χριστιανούς και να διασωθούν. Σύμφωνα με την «Έκθεση Εισηγητού» οι πέντε κυρίες αιτούνται «να γίνη δεκτή η αίτησίς των, επί τω τέλει όπως αναγνωρισθή το εν τω ιστορικώ της αιτήσεως Σωματείον…και να διαταχθώσιν τα νόμιμα δια την εγγραφήν του εις το παρά τω ενταύθα Πρωτοδικείω τηρούμενον βιβλίον Σωματείων».   
Οι εβραίες της αιτήσεως, κατοικούν στην Θεσσαλονίκη και το Σωματείο θα έχει έδρα την Θεσσαλονίκη, όμως, σκοπός τους είναι να οργανώσουν όσες [και  όσους] εκχριστιανίσθησαν σε όλη την Ελλάδα, προκειμένου να φροντίσουν ένα μέρος από τα ζητήματα, τα οποία προέκυψαν από την γενομένη πράξη τους και τις αφορούν: όσα, δηλαδή, ανάγονται στις σχέσεις τους με τις διάφορες υπηρεσίες του δημοσίου χώρου. 



  




III. Αποσπάσματα από το βιβλίο: ΠΟΛΥΖΩΪΔΗΣ, ΣΤΑΥΡΟΣ, Στιγμιότυπα από προσωπικές αναμνήσεις, Θεσσαλονίκη, 1994, σ.77 * Quotations from the book: POLYZOIDIS, STAVROS, Snapshots from personal memories, Thessaloniki, 1994, p.77


Α. σ.17-18: Το 1938, μεταβαίνω στη Βιέννη για μετεκπαίδευση. Ο καθηγητής μου Θ. Δημητριάδης με συστατική του επιστολή με παραπέμπει στον διάσημο πατέρα της λαρυγγολογίας καθηγητή M. Hajek, εβραίο την καταγωγή. Τον επισκέπτομαι, αμέσως μόλις έφθασα στην Βιέννη, στην οικία του, Beetowen Gasse 8. Βρίσκομαι  όμως μέσα σε θορυβώδη κοσμοσυρροή ανθρώπων που φαίνεται ν’ ανησυχούν για κάτι πολύ δυσάρεστο γι’ αυτούς. Τι είχε συμβεί; Από κάποιο μικροεπεισόδιο, έπρεπε εκείνο το βράδυ, κατά διαταγή των χιτλερικών αρχών, να συγκεντρωθούν τα μέλη δέκα οικογενειών ομοθρήσκων του οικοδεσπότου σε μια κατοικία. Το γεγονός, προάγγελος κακών, αναστάτωσε τους παρευρισκομένους. Παρά το χάος και το φόβο, το ζεύγος Hajek με δέχθηκε με στωικότητα και ευγένεια, και αφού η κυρία Hajek μου προσέφερε κάτι, ο ίδιος διάβασε προσεκτικά το συστατικό γράμμα του καθηγητού Δημητριάδη, ο οποίος πρέπει να πω, ότι ανησυχούσε πολύ για τη ζωή του δασκάλου του Hajek, αφού δεν είχε νέα του από πολύ καιρό.  Η απάντηση του καθηγητή στις ανησυχίες του Δημητριάδη ήταν: Γράψτε στον Δημητριάδη ότι ο Hajek δεν πέθανε, ζει ακόμη, αλλά ψυχικά είναι νεκρός. Σε λίγο καιρό έφυγε με τη γυναίκα του στο Λονδίνο, όπου σκοτώθηκε σε ένα άγριο γερμανικό βομβαρδισμό της αγγλικής πρωτεύουσας Αυτό ήταν το τέλος του διάσημου καθηγητού, ενός μεγάλου ειδικού της λαρυγγολογίας, το σύγγραμμα του οποίου, με τις άριστες έγχρωμες εικόνες  και πλήρεις λεπτομερειακές περιγραφές των παθήσεων, λάρυγγος – τραχείας – βρόγχων, θεωρείται ακόμη και σήμερα περισπούδαστο και πρωτοπόρο.

Β. σ.20-21: [Πόλεμος του ’40]. Η 17η Μεραρχία Χαλκιδικής, στο ορεινό χειρουργείο της οποίας ανήκα, συγκεντρώνεται στη Νέα Μενεμένη. Γίνεται η υγειονομική εξέταση των προσερχομένων στρατιωτών και μετά τρεις ημέρες αναχωρούμε πεζοπορώντας για την Αλβανία…. στις 30 Νοεμβρίου φθάνουμε στην Αλβανία. Η μεραρχία μας ρίχνεται στη μάχη του Πόγραδετς…Το ορεινό χειρουργείο μας αναπτύσσεται στο χωριό Βερτσούνι και μαζί με ένα άλλο συνάδελφο φροντίζουμε τους πολλούς τραυματίες τόσο με ελαφρά όσο και με βαριά πολλές φορές τραύματα από τους ιταλικούς όλμους. Στην πλαγιά ενός γειτονικού λόφου, στήνονται πρόχειροι ξύλινοι σταυροί όσων δεν επέζησαν…
…μου έκανε εντύπωση η μεγάλη προθυμία των νοσοκόμων και τραυματιοφορέων, οι πλείστοι των οποίων ήσαν Ισραηλίτες…

Γ. σ.32: Πάλι στο 1942. Νεαρή εβραιοπούλα είκοσι χρόνων, με εξαίρετα χαρακτηριστικά προσώπου και με καλή σωματική διάπλαση, χαριτωμένη, είχε την εντύπωση ότι η ράχη της μύτης της παρουσίαζε κάποια ανωμαλία εξ αιτίας της οποίας απέφευγε τις συναναστροφές και τις εξόδους από το σπίτι. Βλέποντάς την μπορούσα να πω ότι αντικειμενικά δεν παρουσίαζε καμία ανωμαλία η μύτη της. Μολοντούτο, επέμενε να υποστεί πλαστική εγχείρηση για να διορθωθεί το δήθεν ελάττωμά της. Στην μεγάλη της επιμονή εκτελώ εικονική μικροεπέμβαση στην μύτη, για ψυχολογικούς κυρίως λόγους. Παρ’ όλον ότι η μορφή της δεν άλλαξε καθόλου μετεγχειριτικά, η  «δήθεν» άρρωστη, έμεινε κατενθουσιασμένη. εκινείτο πλέον ελεύθερα και είχε ανακτήσει την ευθυμία της. Η χαρά της εκράτησε λίγο, γιατί μετά την σύλληψη των εβραίων εστάλη στα στρατόπεδα συγκεντρώσεως στην Πολωνία με τη γνωστή φοβερή κατάληξη.




Σημείωση: Ο Σταύρος Κ. Πολυζωΐδης γεννήθηκε στη Βέροια και  τελείωσε το Γυμνάσιο στην γενέτειρά του. Σπούδασε ιατρική στο Πανεπιστήμιο Αθηνών και μετά την στρατιωτική του θητεία, εκπαιδεύτηκε στην Παθολογική Κλινική του Λαϊκού Νοσοκομείου και στην Χειρουργική του Δημοτικού Νοσοκομείου Αθηνών. Απέκτησε την ειδικότητα του ωτορινολαρυγγολόγου κατά τα έτη 1937-38 στο Νοσοκομείο του Ελληνικού Ερυθρού Σταυρού. Το 1938 μετεκπαιδεύτηκε στη Βιέννη. Επιστρατεύτηκε και πολέμησε καθ’ όλην την διάρκεια του πολέμου του ’40. Στην Κατοχή έζησε και εργάσθηκε ως ιατρός στην Θεσσαλονίκη.

Μοιάζει δύσκολο να εντάξει κανείς την ιστορία της πλαστικής εγχειρήσεως στον συγκεκριμένο χρόνο, το δύσκολο 1942, αλλά φαίνεται, ότι ακόμα  και σε τέτοιες συνθήκες, μερικοί άνθρωποι επιμένουν να κοιτάζουν, με έναν συγκεκριμένο τρόπο, μόνον προς τον εαυτό τους – ίσως, μάλιστα, να μην μπορούν να κάμουν διαφορετικά.  

  
IV. Φωτογραφία του στρατιώτη Αβραάμ Ερρέρα * Photograph of soldier Abraham Errera


                                    
Σημείωση: Φωτογραφία ασπρόμαυρη – στο βάθος ωραίος ο Λευκός Πύργος, διαστάσεις 6.5Χ9.0 cm, στο πίσω μέρος της σημειώνεται με μελάνι και καλά ελληνικά. «Στρατιώτης Ερρέρα Αβραάμ, Ενθύμιον Στρατού * Δια τον φίλον μου Δεβλέτογλου Αβραάμ τη 13 -10 - 32».












V. Σύνδεσμος νομίμως / μονίμως  εγκατασταθέντων εις εγκαταλειφθείσας Λαϊκάς Ισραηλιτικάς οικίας του Συνοικισμού 151 «Η ΕΣΤΙΑ», 17 Ιουνίου 1950. *
Association  of lawfully / permanently established in the abandoned houses of Jewish Settlement 151 «The ESTIA», June 17, 1950.






Σημείωση: Στην Έκθεση Πρακτικών σημειώνεται για τους εγκατασταθέντες η λέξη «νομίμως» ενώ στην Έκθεση Εισηγητού, χειρογράφως, σημειώνεται η λέξη «μονίμως» - προφανώς  η ορθή λέξη. Σε όλες τις περιπτώσεις, τόσο κατά την διάρκεια της Κατοχής όσον και μετά από αυτήν, οι λέξεις οι οποίες χρησιμοποιούνται σε δημόσια έγγραφα, προκειμένου να περιγράψουν την στάση των εβραίων κατά την διάρκεια της κατοχής, πάντοτε σημαίνουν την ενεργητική δράση των ιδίων των εβραίων. Οι εβραίοι πράττουν, δεν υφίστανται. Εν προκειμένω, για τις κατοικίες του 151, η χαρακτηριστική λέξη είναι «εγκαταλειφθείσας» - οι εβραίοι δηλαδή ομαδικώς, με την θέλησή τους,  εγκαταλείπουν τις οικίες τους  και έτσι αυτές έμειναν ελεύθερες και ως τέτοιες κατελήφθησαν από τους  αιτούντες και από  όλους τους άλλους,   όσους οι τελευταίοι – οι αιτούντες - εκπροσωπούν. Αυτά συμβαίνουν τον Ιούνιο του 1950, επτά χρόνια μετά το 1943 και πέντε ολόκληρα χρόνια από τότε που όλοι έμαθαν τι, ακριβώς, και με ποιο τρόπο συνέβη, στις οικογένειες των  ιδιοκτητών  αυτών των οικιών.







 VI. [Φέϊγ βολάντ, Κατοχή]: ΕΛΛΗΝΕΣ ΠΡΟΣΟΧΗ – Κείμενο εναντίον του μπολσεβικισμού, του εβραϊσμού και της μασονίας *
[Flier, Occupation] GREEKS ATTENTION – Text against Bolshevism, Judaism and Masonry




                                 
 ΕΛΛΗΝΕΣ  ΠΡΟΣΟΧΗ
                    

Ο Μπολσεβικισμός και ο εβραϊσμός είνε αντίπαλοι της εθνικής ιδιομορφίας κάθε λαού.
Όλοι οι λαοί της Ευρώπης αμύνονται εναντίον των. Όλαι αι οικονομικαί και στρατιωτικαί προετοιμασίαι έγιναν, δια να νικηθούν οι εχθροί αυτοί της Νέας Ευρώπης.
Και η Ελλάς δεν στέκεται παράμερα. Εθελονταί των όπλων και της εργασίας βοηθούν πρόθυμα την πατρίδα των δια να της εξασφαλίσουν τον ζωτικόν της χώρον εις την Νέαν Ευρώπην.
Μπολσεβικισμός, εβραϊσμός και Μασσωνία είναι οι εχθροί του μέλλον[τος] της Ευρώπης.
Έλληνα! Πρόσεχε τους εκπροσώπους αυτών των εχθρών!
Πρέπει να τους πολεμήσης!


Σημείωση: Φέϊγ βολάντ, διαστάσεις 12Χ7 cm, τυπωμένη η μία πλευρά – πιθανόν το 1942. Στην πρώτη αράδα αναφέρονται δύο αντίπαλοι της ιδιομορφίας «κάθε λαού»: ο μπολσεβικισμός και ο εβραϊσμός. Εν συνεχεία θα προστεθεί και ο τρίτος εχθρός: η Μασονία. Υπενθυμίζεται ότι «Νέα Ευρώπη» είναι  και ο τίτλος της φιλοναζιστικής εφημερίδας,  η οποία κυκλοφορούσε στην Θεσσαλονίκη καθ’ όλην την διάρκεια της Κατοχής.  
Οι τρεις εχθροί έχουν μεταξύ των, βέβαια, κάτι κοινόν και αυτό είναι «ο εβραϊσμός» τους. Αναφέρεται σαν ο ένας από τους τρεις,  αλλά πολλοί εγνώριζαν ότι πίσω από  τις άλλες δύο λέξεις – τους άλλους δύο εχθρούς - πάλι εβραίοι, κυρίως, ενεδρεύουν: εβραίοι μπολσεβίκοι και εβραίοι μασόνοι.




VII. Οικογένεια Ρούσσο – 3 μεταπολεμικές φωτογραφίες * Roussos Family Three postwar photos




Στο πίσω μέρος της πάνω φωτογραφίας: Souvenir affectueuse  a ma chère cousine Sylvia de la part de la famille Rousso, Athènes 12/4/’48[6;].

Κάτω φωτογραφία: En l’ ocasion del Nuevo Ano venimos toda la familla a souhaito mucha je licidad A basso Familla Russo, Caracas 25/9/51 [ Προς την] Familla Moise Russo, Salonica.


  
Φωτογραφία 3, ασπρόμαυρη, διαστάσεις 9.5Χ14, στο πίσω μέρος της σημειώνεται με μελάνι: A mios caros Sylvia y Moris suvenir del carnaval, Bequis, Caracas 20/3/1949

Σημείωση: Η οικογένεια Ρούσσο στέλνει από την Αθήνα το 1948 στην Σύλβια [Ρούσσο] στην Θεσσαλονίκη την επάνω φωτογραφία και 3 χρόνια αργότερα η ίδια οικογένεια, εγκαταστημένη πλέον στο Καράκας, στέλνει στην οικογένεια του Μωΐς Ρούσσο την κάτω ευχετήρια οικογενειακή φωτογραφία από το σαλόνι του σπιτιού της, στο Καράκας. Πιθανόν και οι αποστολείς των φωτογραφιών Ρούσσο να κατάγονται από την Θεσσαλονίκη όπως και οι παραλήπτες συγγενείς τους, Ρούσσο επίσης.
Στην τρίτη φωτογραφία το 1949 η Bequis στέλνει την  εικόνα της – ενθύμιον από το Καρναβάλι - στην οικογένεια Ρούσσο [Σύλβια και Μωρίς] στην Θεσσαλονίκη.
Κατάγεται και η οικογένεια της Bequis από την Θεσσαλονίκη και ήταν αυτοί που φρόντισαν να βοηθήσουν τους Ρούσσο να μεταναστεύσουν από την Αθήνα  στην Βενεζουέλα; Πάντως, φαίνεται ότι στην Βενεζουέλα κινούνται με άλλους τρόπους σε σχέση με ότι συμβαίνει στις κοινότητες της Ευρώπης αυτά τα χρόνια. Μία φωτογραφία από το Καρναβάλι σταλμένη το 1949 σε θεσσαλονικείς εβραίους είναι βέβαιον ότι δεν ταιριάζει καθόλου με την περίσταση – οι άνθρωποι όμως συνήθως ζουν κυρίως με όσα συμβαίνουν στον στενό ή τον ευρύτερο περίγυρό τους.      





VIII. Αίτηση της Μαρίας ή Αφροδίτης (πρώην Σολ) συζ. Γεωργίου Φραγκούλη, το γένος Ισχάκ Μπεράχα, Περί συντάξεως της ληξιαρχικής πράξεως γεννήσεως της εις το οικείον βιβλίον του Ληξιαρχείου Θεσσαλονίκης
VIII. Application of Maria or Aphroditi (formerly Sol) wife of George Frangoulis née Ishaq Beracha, on  composition of her Birth Registration Act,  in the proper book of the Registry of Thessaloniki.




Σημείωση: Δύο γυναίκες-  μάρτυρες καταθέτουν, ότι η Μαρία Φραγκούλη είναι η εκχριστιανισθείσα Σολ Μπεράχα, κόρη του Ισχάκ και της Ντουντούς – το γένος μητρός Αβράμ Αρούχ, και ότι αυτή εγεννήθη στην Θεσσαλονίκη στις 18 Οκτωβρίου 1917. Η πρώτη μάρτυς [η Ελένη Αμπελουργού] καταθέτει ότι με την αιτούσα ήταν συμμαθήτριες,  ενώ η δεύτερη μάρτυς [η Μαρίκα Δούμα(;)], εκχριστιανισθείσα και αυτή, καταθέτει ότι η αιτούσα είναι κόρη της αδελφής της και ότι εγεννήθη «τότε που έγινεν η πυρκαϊά της Θεσσαλονίκης» [1917].

  



IX. Σφραγίδες επάνω σε βιβλία εβραϊκών βιβλιοθηκών *
     Seals on books of Jewish Libraries



  1. RUSKIN, JOHN, Sésame et les Lys…Traduction, notes et preface par Marcel Proust, huitième édition, Paris, p.224, δεμένο * σφραγίδες  BIBLIOTEQUE A.A.E. de L’ A.I.U. No 820 [και] ASSOCIATION DES ANCIENNES ELEVES * SALONIQUE * DE L’ ALLIANCE ISRAÉLITE UNIVERSELLE [Ο εκτεταμένος πρόλογος του Marcel Proust περιέχεται στις σ.7-58]
  2. BOUNINE, IVAN, Le Village. Roman, traduit du russe avec l’autorisation de l’auteur par Maurice, Paris, Librairie Stock, 1934, p.255, δεμένο * σφραγίδες  BIBLIOTEQUE A.A.E. de L’ A.I.U. No 1709 [και ASSOCIATION DES ANCIENNES ELEVES * SALONIQUE * DE L’ ALLIANCE ISRAÉLITE UNIVERSELLE 
  3. WELLS, H.-G., L’île du Docteur Moreau. Roman. Traduit del’Anglais par Henry-D. Davray. Quatorzième édition, Paris, p.246, δεμένο * σφραγίδες BIBLIOTEQUE A.A.E. de L’ A. I. U. No 1294 [και] ASSOCIATION DES ANCIENNES ELEVES * SALONIQUE * DE L’ ALLIANCE ISRAÉLITE UNIVERSELLE
  4. Bibliothèque de Philosophie scientifique. Le Matérialisme actuel par Bergson, H. Poincaré…, Paris, Ernest Flammarion, 1924, p.261, δεμένο * σφραγίδες BIBLIOTEQUE A.A.E. de L’ A. I. U. No 898 [και] ASSOCIATION DES ANCIENNES ELEVES * SALONIQUE * DE L’ ALLIANCE ISRAÉLITE UNIVERSELLE [δύο διαφορετικού τύπου σφραγίδες]


 

  • GRAFFIGNY [DE], H., Applications scientifiques et industrielles de l’Électricité, Paris,  


          Librairie des Annales, [μαζί δεμένο, του ιδίου] Qu’est-ce que l’Électricité?, Paris, Librairie 
         des publications populaires, p.192 * σφραγίδα ΣΤΟΑ ΜΠΕΝΕ ΜΠΕΡΙΘ ΑΡ.678 *     
         ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗ*



  •        RENN, LUDWIG, Guerre (Krieg). Traduit de  l’ Allemand par C. Burghard, Ernest    

        Flammarion, 1929, p.332 * σφραγίδες ΣΤΟΑ ΜΠΕΝΕ ΜΠΕΡΙΘ ΑΡ.679 * 
       ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗ* [και] I.O.B.B. SALONICA LODGE No 679
 

  • NION [DE], FRANÇOIS, La Missionnaire. Roman, Paris, Ernest Flammarion, 1917, p.282, 8o, δεμένο * σφραγίδα I.O.B.B. SALONICA LODGE No 679 [αρ. εισαγωγής 1406]


  • α.Théatre d’ Aristophane. Tome second, Paris, Ernest Flammarion, p.370, δεμένο [αριθεισαγωγής 1499].
  • β.Théatre de Plaute. Traduction nouvelle accompagnée de notes par J. Nawudet, deuxième édition. Tome premiera ParisChez Lefèvre, 1845, p.527, δεμένολείπει η σελίδα ψευδοτίτλου με τις σφραγίδες.
  • γGARABAGNI, La mariée du Rosier – Fleuri, Paris, Le Livre Populaire, 1926. p.287, δεμένο.
  • δ. Louise et Gabriellep.224, δεμένο, λείπουν οι σελίδες ψευδοτίτλου και τίτλου.
         Τα 4 βιβλία α – δ είναι δεμένα με τον ίδιο τρόπο: κόκκινη ράχη – πράσινα τα καπάκια και φέρουν στο κάτω μέρος της ράχης τα αρχικά BB της βιβλιοθήκης της Bene Berith.




  1. Petit manuel du teinturier par Leopold Cassella & Cie. II. Laine. Soie. Mi-laine. Mi-soie. Deuxième édition, 1913, p.423 * σφραγίδα DINO FERNANDEZ & FILS, SALONIQUE 

Σημείωση: Μερικές φορές, σήμερα, παρουσιάζονται στην αγορά βιβλία, τα οποία προέρχονται από  προπολεμικές  εβραϊκές  ιδιωτικές  βιβλιοθήκες, καθώς και από  βιβλιοθήκες εβραϊκών συλλόγων ή ιδρυμάτων. Είναι, σχεδόν πάντα, στα γαλλικά και φέρουν την σφραγίδα ή κάποια άλλη ένδειξη της ιδιωτικής βιβλιοθήκης ή της  βιβλιοθήκης του Συλλόγου ή του Ιδρύματος στο οποίο, προηγουμένως,  ανήκαν. Συνήθως, όλα  είναι δεμένα και τα περισσότερα, από όσα έχω δει, σώζονται σε καλή κατάσταση. Προφανώς, τα «σήκωσαν» το 1943 και το 1944, από τους χώρους τους,  χριστιανοί πολίτες ή τα αγόρασαν, αργότερα, από εμπόρους και τα κράτησαν στις δικές τους βιβλιοθήκες μέχρι σήμερα – μέχρι και τα βιβλία αυτά   να μετακινηθούν  προς τα σημεία πωλήσεως παλαιών αντικειμένων. Τα βιβλία, όσα εσώθησαν εκείνη την εποχή, ακολούθησαν την κοινή τύχη όλων των εντύπων εκείνων των πολιτών, οι οποίοι τα επήραν, τότε, από τους χώρους των κατόχων τους: από τις οικίες, τα καταστήματα και τα ιδρύματα  των εβραίων. Πολλά εχάθησαν στην διαδρομή των τελευταίων 70 ετών και μερικά εσώθησαν.   Όπως θα γνωρίζετε, για πολλούς ανθρώπους, μία από τις οικειότερες σχέσεις τους είναι η επαφή – η εμπλοκή καλύτερα, την οποία έχουν με το σύνολον των βιβλίων της βιβλιοθήκης τους ή με τα περισσότερα από αυτά. Τα βιβλία επίσης των ιδρυμάτων ή των συλλόγων ζωντανεύουν από την χρήση, καθώς περνούν διαδοχικώς από τα χέρια των κατά σειρά αναγνωστών τους. Τα βιβλία παίρνουν ζωή, όσο είναι μαζί με τους ανθρώπους, οι οποίοι τα επέλεξαν και εφρόντισαν να πληρωθεί ο λόγος υπάρξεως ενός βιβλίου: να το διαβάσουν.
Το εδιάβασαν οι παλαιοί των κάτοχοι, μερικά ίσως περισσότερες από μία φορές, και σε κάποια σημεία πρέπει να σταμάτησαν την ανάγνωση και να το εκράτησαν ανοικτό μπροστά τους, χωρίς να προσέχουν, επηρεασμένοι από τις τελευταίες αράδες ή από τις τελευταίες σελίδες – ακολουθώντας τα βήματα της ηρωΐδας ή του ήρωα, άλλοτε ταυτιζόμενοι με αυτούς και άλλοτε τροποποιώντας, όσα στοιχεία του χαρακτήρα τους δυσκολεύονται να κατανοήσουν ή να αποδεχθούν.
 Μερικά από τα βιβλία των εβραίων εσώθησαν και μένουν ως μικρά τεκμήρια, τα οποία έφτασαν, φέροντας τα σημάδια τους, μέχρι τις ημέρες μας. Τα συγκεντρώνω με έναν ιδιαιτέρως τρυφερό τρόπο και σκέφτομαι, πως τα βιβλία αυτά είναι, εκτός των άλλων, οι έντυπες υπενθυμίσεις μίας αδιανόητης σειράς συμπεριφορών θανάτου, απέναντι στους αρχικούς κατόχους των και, ταυτοχρόνως, αυτά τα ίδια δεν παύουν και σήμερα να αποτελούν κτήματα ανθρώπων, οι οποίοι σε βραχύ χρονικό διάστημα έχασαν τα πάντα, πριν να τους αφαιρέσουν και την ίδια την ζωή τους. Στις σελίδες τους κρατούν, περισσότερο και από το κείμενο, κάτι από την παρουσία εκείνων των ανθρώπων, των κατόχων τους, οι οποίοι δεν τα αποχωρίσθηκαν με την θέλησή τους, αλλά αναγκάστηκαν να τα αφήσουν πίσω στους χώρους τους μαζί με τα άλλα υπάρχοντά τους, πριν από το ταξίδι του μαύρου 1943. 


Υ.Γ.
Στην σειρά με την επισήμανση Σπαράγματα/Fragments θα παρουσιάζονται,   όσα μεμονωμένα στοιχεία  ευρίσκονται και αναφέρονται στους εβραίους, πριν αυτά  κλειστούν στο αρχείο – σε ένα φάκελο - και  παραμείνουν εκεί, για απροσδιόριστο χρόνο, στο μέλλον. Η δημοσίευσή τους εδώ,  σημαίνει ότι μπορεί να τα δει και να τα χρησιμοποιήσει ελεύθερα, όποιος θέλει.