[Καστοριά, Εβραίοι 4 * Kastoria, Jews 4]: parva judaica celetrensia. Άρρενα τέκνα εβραϊκών οικογενειών της Καστοριάς, τα οποία γεννήθηκαν κατά τα έτη 1940-1944. Συμπληρωματικώς και ορισμένα στοιχεία για τα επόμενα έτη 1945-1947. * Boys born to Jewish families of Kastoria between 1940 and 1944. Additional data for 1945-1947.

 

Στο αρχείον Νέστορος Καββαδά υπάρχει φάκελος με τα μητρώα των αρρένων οι  οποίοι γεννήθηκαν στη Καστοριά κατά τα έτη 1940 – 1947. Από αυτά, ιδιαίτερο ενδιαφέρον παρουσιάζουν τα 5 πρώτα, στα οποία περιλαμβάνονται οι άρρενες, όσοι γεννήθηκαν κατά τα έτη 1940-1944. Και από τα αναφερόμενα μητρώα, επιλέγονται και καταγράφονται παρακάτω τα άρρενα τέκνα των Ισραηλιτικών οικογενειών του Δήμου Καστοριάς για τα αντίστοιχα έτη 1940-1944

 

Α’. Ετήσιον Μητρώον Αρρένων

Των γεννηθέντων αρρένων το έτος 1940 του Δήμου Καστορίας, Επαρχίας Καστορίας Νομού Φλωρίνης

 

α/α	α/μ	ΕΠΩΝΥΜΟ	ΚΥΡΙΟ ΟΝΟΜΑ	ΟΝΟΜΑ ΠΑΤΡΟΣ	ΟΝΟΜΑ ΜΗΤΡΟΣ
1	2	Αλφανταρής	Ιωσήφ	Σαμουήλ	Κλάρα
2	10	Δεμάγιου	Μινασιές ( ή Μενασιές) [Μενασσέ]	Αβραάμ	Φλώρα
3	13	Ελιάου	Ααρών	Ιακώβ	Κλάρα
4	14	Ελιάου	Ιωσήφ	Σαμουήλ	Ρασιέλ [Ρασέλ]
5	15	Ελιάου	Σαμουήλ	Μωϋσής	Ματθίλδη
6	17	Ζαχαρίας [Ζαχαρία]	Σολομών	Ισαάκ	Αλέγρη
7	21	Κοέν	Σουμαγιάς	Χαήμ	Παλόμπα
8	25	Κόπιο	Ισαάκ	Σολομών	Σολ
9	29	Κασούτο	Ιακώβ	Ισραήλ	Σαρίνα
10	37	Μεβοράχ	Μωϋσής	Μποχώρ	Αλέγρη
11	42	Νεγρή	Μινασέμ	Ισαάκ	Στερίνα
12	45	Ρούσσου	Ισαάκ	Λεβή	Ερνέστα
13	46	Ρούσσου	Ισραήλ	Ισαάκ	Δελήσια
14	59	Κοέν	Σολομών	Μωϋσής	Μαλκά

 

 

1940: Δήμος Καστορίας – Επαρχία Καστορίας, Νομός Φλωρίνης: Σύνολον νεογεννήτων 69 [62 Καστορίας, 2 Αποσκέπου και 5 Κεφαλαρίου]. Το Μητρώον αποτελείται από 3 φύλλα δακτυλογραφημένα, το υπογράφουν στις 21 Αυγούστου 1941 ο δήμαρχος Καστορίας Φιλόλαος Πηχεών, ο επί των Μητρώων υπάλληλος Γεώργιος Καραμπίνας και οι κληρικοί, Αρχιμανδρίτης Βασίλειος Λίτσκας και Πρωθιερεύς  Άνθιμος Αναγνώστου.

Στις Παρατηρήσεις σημειώνεται: Απεβίωσαν: 4 νήπια, 3 χριστιανών γονέων και ο Κασούτο Ιακώβ του Ισραήλ και της Σαρίνας. Ο Ιακώβ θα μπορούσε να είναι αδελφός της Μπέρρυς Ναχμία καθώς το όνομα του πατέρα της ήταν Ισραέλ Κασούτο του Ιακώβ και η ίδια αναφέρει ως ένα από τα 4 ετεροθαλή αδελφάκια της – το μικρότερο -  εκείνο με το όνομα Ιακώβ. Σε αυτή τη περίπτωση, Σαρίνα ήταν  το όνομα της μητριάς της¹. 

Σε ένα αντίγραφο του μητρώου, (από το οποίο έχουν αφαιρεθεί τα ονοματεπώνυμα των νεογεννήτων τα οποία είχαν αποβιώσει), είναι 58 ο συνολικός αριθμός των αρρένων του Μητρώου για την πόλη της Καστοριάς, 45 παίδες χριστιανικών και 13 ισραηλιτικών οικογενειών.  Το μητρώον συνοδεύεται  από το Πρακτικόν της Συνεδρίας της Επιτροπής μητρώων αρρένων της 22 Αυγούστου  1941, η οποία επικύρωσε τον κατάλογο των γεννηθέντων αρρένων κατά το έτος 1940 και τους ενέγραψε στο οικείο ετήσιο μητρώο του Δήμου. Μέλη της Επιτροπής Μητρώων είναι οι 4 παραπάνω αναφερόμενοι, (οι οποίοι υπογράφουν το έγγραφο), και ο, ληξίαρχος Καστορίας, Γεώργιος Τζιάττας.

 

 

 

Β’. Κατάλογος ονομαστικός

Των γεννηθέντων αρρένων κατά το έτος 1941 εγγραπτέων εις τα μητρώα αρρένων του Δήμου Καστορίας [αριστερά στο φύλλο: Νομός Καστορίας – Δήμος Καστορίας, δεξιά: Γραφείον Μητρώων Φλωρίνης]

 

α/α	α/μ	ΕΠΩΝΥΜΟ	ΚΥΡΙΟ ΟΝΟΜΑ	ΟΝΟΜΑ ΠΑΤΡΟΣ	ΟΝΟΜΑ ΜΗΤΡΟΣ
1	2	Ασαέλ	Αρών	Αβραάμ	Σούχω
2	8	Ζαχαρίου [Ζαχαρία]	Λέζερ	Ισαάκ	Ντέλη
3	23	Ρούσου	Σαλώμ	Ιακώβ	Έστερ

 

α/α	ΟΝΟΜΑ ΠΑΠΠΟΥ ΕΚ ΠΑΤΡΟΣ	ΟΝΟΜΑΤΕΠΩΝΥΜΟΝ ΤΟΥ ΠΑΤΡΟΣ ΤΗΣ	ΕΠΑΓΓΕΛΜΑ ΓΟΝΕΩΝ
1	Ισαάκ	Ισαάκ Ρούσου	Γυρολόγος-οικοκυρά
2	Μπίτη	Αρών Μωσιέ	Υφασματέμπορος
3	Μωϋσής	Σαμουήλ Μεβοράχ	Έμπορος

 

1941: Δήμος Καστορίας – Νομός Καστορίας, Γραφείον Μητρώων Φλωρίνης: Συνολικά 45 νεογέννητα  [32 από την Καστοριά –και ένα όνομα σβησμένο – 3 από τον Απόσκεπο και 9 από το Κεφαλάρι]. Επειδή καταγράφονται τα επαγγέλματα και για τους δύο γονείς, για τις μητέρες, με ομοιωματικά, σημειώνεται, ως επάγγελμα όλων, τα οικιακά – χριστιανές και εβραίες είναι «οικοκυρές».. Το μητρώον υπογράφει ο Δήμαρχος και ο επί των μητρώων υπάλληλος Γεώργιος Καραμπίνας

 

 

                                     Γ’. Ετήσιον Μητρώον

Των γεννηθέντων Αρρένων το έτος 1942 του Δήμου Καστορίας Νομού και Επαρχίας Καστορίας.

 

 

α/α	α/μ	ΕΠΩΝΥΜΟ	ΚΥΡΙΟ ΟΝΟΜΑ	ΟΝΟΜΑ ΠΑΤΡΟΣ	ΟΝΟΜΑ ΜΗΤΡΟΣ
1	11	Ελιάου	Αβραάμ	Σαμουήλ	Ρασέλ
2	12	Ελιάου	Ιακώβ	Μισέλ	Ερνέστα
3	16	Κασσούτο	Βιτάλ	Μωΰς	Σαρρίνα
4	18	Κοέν	Σαλώμ	Χαΐμ	Παλιόμπα [Παλόμπα]
5	19	Κοέν	Μαήρ	Ιωσήφ	Ρεβέκκα
6	24	Κασσούτο	Σαμουήλ	Ιακώβ	Σάρρα
7	32	Μεβοράχ	Μωΰς	Ιωσήφ	Μπέρτα
8	40	Ρούσου	Αβραάμ	Χαήμ	Μποένα
9	59	Χαζάν	Σολομών	Ιακώβ/Αμπά	Μαριάμ

 

 

α/α	ΟΝΟΜΑ ΠΑΠΠΟΥ ΕΚ ΠΑΤΡΟΣ	ΟΝΟΜΑΤΕΠΩΝΥΜΟΝ ΤΟΥ ΠΑΤΡΟΣ ΤΗΣ [μητρός]	ΕΠΑΓΓΕΛΜΑ ΓΟΝΕΩΝ
1	Ιωσήφ	Μποχώρ Κοέν	αχθοφόρος
2	-	Ιακώβ Ελιάου	έμπορος ψιλικών
3	-	Σουμαγιά Μεβοράχ	υφασματέμπορος
4	Σολομών	Μποχώρ Μάγιου	έμπορος υαλικών
5	Αβραάμ	Μαήρ Καλδερών	χειρώναξ
6	-	Ισαάκ Ρούσσου	υφασματέμπορος
7	Μουσιών	Νατάν Χονέν	γυρολόγος
8	Ισαάκ	Αβραάμ Μάγιου	γυρολόγος
9	Ιακώβ	Μωΰς Χαζάν	Οπωροπώλης

 

 

1942: Δήμος Καστορίας, Νομός και Επαρχία Καστορίας. Συνολικά 77 νεογέννητα [61 από την Καστοριά, 6 από τον Απόσκεπο και 10 από το Κεφαλάρι], απεβίωσαν δύο νεογέννητα χριστιανικών οικογενειών ενώ δύο άρρενα γεννήθηκαν το 1942 αλλά καταγράφονται στο μητρώο του έτους 1943. Το Μητρώον του 1942, υπογράφεται την 31 Δεκεμβρίου 1943.

20 μητέρες γέννησαν στο Δημοτικό Νοσοκομείο Καστορίας, οι υπόλοιπες στο σπίτι τους - η ένδειξη «μαιευτήριον ή κλινική εις ήν εγεννήθη», σημειώνεται στην αντίστοιχη στήλη και, εκτός από τις 20, για τις άλλες μητέρες αναγράφεται η  «οικία» τους ως ο τόπος που γέννησαν. Στην «οικία» τους γέννησαν και όλες οι εβραίες μητέρες, καθώς καμία από αυτές δεν προσήλθε στο Δημοτικό Νοσοκομείο.  

 

 

Δ. Ετήσιον Μητρώον

Των γεννηθέντων Αρρένων το έτος 1943 του Δήμου Καστορίας Νομού και Επαρχίας Καστορίας.

 

 

 

 

 

α/α	α/μ	ΕΠΩΝΥΜΟ	ΚΥΡΙΟ ΟΝΟΜΑ	ΟΝΟΜΑ ΠΑΤΡΟΣ	ΟΝΟΜΑ ΜΗΤΡΟΣ
1	7	Γιαχγιά	Ισραήλ	Ελισιάχ	Μαζαλτώ
2	13	Ζαχαρία	Αβραάμ	Ιακώβ	Αλέγρα
3	16	Ισαάκ	Ραχαμάς	Ιακώβ	Λίζα
4	17	Ιζρά	Μπένο	Ελιέζερ	Ρεβέκκα
5	23	Καμχή	Σαμπιτάν [Σαμπετάϊ]	Σαμουήλ	Άννα
6	24	Καμχή	Σιαλώμ	Σαμουήλ	Άννα
7	28	Μεβοράχ	Γιομτό	Μποχώρ	Αλέγρα
8	35	Μεβοράχ	Αβραάμ	Ιακώβ	Δέλλα
9	36	Μάγιου	Ιακώβ	Μιχαήλ	Μέρκα
10	57	Χασών		Ισαάκ	Χανά

 

 

1943: Σύνολον 65 [57 Καστοριά,  5 Κεφαλάρι,  1 Άγίας Άννα, 1 στην Οινόη και 1 Μεσοποταμία]. Απεβίωσαν 6 χριστιανόπαιδες [τα δύο εξ αυτών δίδυμα]. Εδώ είναι απαραίτητη μία παρέκβαση. Η Μπέρρυ Ναχμία αναφέρει την περίπτωση του Λεών Μισραχή, ο οποίος είχε έρθει  από τη Σμύρνη νέος στη  Καστοριά, εδώ παντρεύτηκε, έκανε οικογένεια και είχε κρατήσει «άθελά του» την τουρκική υπηκοότητα – αυτή ήταν που τον έσωσε καθώς  οι Γερμανοί τον άφησαν ελεύθερο, αυτόν και την οικογένειά του².

 Από μία αίτησή του, της 6^ης Ιουνίου 1946, φαίνεται ότι επέζησαν και επανήλθαν, μετά τον πόλεμο, στη Καστοριά. Με την αίτησή του ο Λεών Μισραχή ζητά να του δοθεί αντίγραφο της ληξιαρχικής πράξεως του γάμου του καθώς και των γεννήσεων των τέκνων του Σολομών [1929], Μωϋσή [1933], Ρεβέκκας [1939] και Ιακώβ [1943]. Επομένως, ο Ιακώβ Μισραχή δεν φαίνεται στα μητρώα αρρένων του Δήμου που δημοσιεύονται εδώ. Και αυτό σημαίνει ότι υπάρχει πάντα ένας αριθμός νεογεννήτων, τα οποία, για διαφόρους λόγους, δεν είχαν καταγραφεί στα μητρώα, με αποτέλεσμα τα νήπια ή τα παιδιά τα οποία ακολούθησαν τους γονείς τους στα τραίνα θα ήταν περισσότερα από όσα μπορεί να μάθουμε από τα διάφορα αρχεία.. Την οικογένεια Λεών Μισραχή αναφέρει και η Στέλλα Σαλέμ  στο βιβλίο της το οποίον πρόσφατα κυκλοφόρησε – γράφει χαρακτηριστικά³: «Η οικογένεια του Λέων Μισραχή με τη σύζυγό του Εσθήρ και τα 4 παιδιά τους παρέμειναν στο στρατόπεδο Παύλου Μελά στη Θεσσαλονίκη ως τούρκοι υπήκοοι.».Στο ίδιο βιβλίο η συγγραφέας αναφέρεται στο μεγάλο αριθμό αδήλωτων γεννήσεων προηγούμενων ετών, οι οποίες δηλώθηκαν τα έτη 1935 και 1936.

 

Ε’.Ετήσιον Μητρώον

Των γεννηθέντων Αρρένων το έτος 1944 του Δήμου Καστορίας Νομού και Επαρχίας Καστορίας.

 

α/α	α/μ	ΕΠΩΝΥΜΟ	ΚΥΡΙΟ ΟΝΟΜΑ	ΟΝΟΜΑ ΠΑΤΡΟΣ	ΟΝΟΜΑ ΜΗΤΡΟΣ
1	1	Αλμπάλας	Μπίτης	Ισαάκ	Πορόνα
2	28	Ρούσσου	Ισαάκ	Ιακώβ	Αλέγρα

 

 

1944: Σύνολον 39 [36 από τη Καστοριά, 3 από τον Απόσκεπο]. 5 από τα νεογέννητα διαγράφονται  και στη στήλη Παρατηρήσεις σημειώνεται για το καθένα ότι «απεβίωσεν», διαγράφονται, επίσης με κόκκινο μολύβι, και τα δύο νεογέννητα των Εβραίων  χωρίς καμία ένδειξη στις παρατηρήσεις – αυτά τα δύο, απλώς, δεν υπάρχουν πλέον στην πόλη.

Μετά τον πόλεμο στις καταστάσεις των ετών 1945, 1946 και 1947 υπάρχουν τα ονοματεπώνυμα τριών νηπίων εβραίων, όπως φαίνεται παρακάτω:

Το έτος 1945 γεννώνται συνολικά 49 άρρενα [42 Καστοριά και 7 Κεφαλάρι] πέθαναν 6. Δεν υπάρχει ισραηλίτης εγγεγραμμένος στο μητρώο του έτους.

Το 1946, συνολικά 52 [43 Καστοριά και 9 Κεφαλάρι]. Υπάρχει ένα νεογέννητο στον αριθ. 17: 1(17). Ελιάου Ισαάκ, του Ματθαίου και της Θεοδώρας. Σε άλλη κατάσταση, με το ίδιο θέμα, διαγράφεται χωρίς να υπάρχει καμία διευκρίνιση στις Παρατηρήσεις.

Τέλος κατά το έτος 1947 γεννήθηκαν συνολικά 66 και απεβίωσαν 5. Ανάμεσα στα 66 υπάρχουν και δύο νεογέννητα ισραηλιτικών οικογενειών:1(24). Κοέν Σολομών της Εστέρ και του Πέπο και 2(36.) Μιράντα(ς) Ηλίας, της Λίζας και του Αλβέρτου.

Η συγκεντρωτική εικόνα των αρρένων χριστιανών και  ισραηλιτών που γεννήθηκαν στη Καστοριά κατά το διάστημα 1940-1944 παρουσιάζεται στον παρακάτω πίνακα⁴:

 

Ετος	Γεννηθέντες άρρενες: Χριστιανοί - Ισραηλίτες
1940	62[48 – 14], [45-13]
1941	32[29 –  3]
1942	61 [52 -  9], [50-9]
1943	63[53 – 10],[47-10]
1944	36 -  2

 

 

Όπως φαίνεται, από τα 4 πρώτα έτη 1940-1943 στα οποία μπορεί να υπάρξει σύγκριση των γεννήσεων χριστιανών – ισραηλιτών, προκύπτει ότι ο αριθμός των γεννήσεων των ισραηλιτών είναι μεγαλύτερος  από το αντίστοιχο ποσοστό [10%]  των νεογεννήτων  το οποίον, περίπου,  αναλογούσε, στους Ισραηλίτες, ως ποσοστό του αντιστοίχου μέρους αυτών επί του συνολικού πληθυσμού της πόλεως. Αισθητά μειωμένος είναι ο αριθμός γεννήσεων του έτους 1941στο σύνολον, (αλλά περισσότερο στους ισραηλίτες), και η συνολική μείωση αυτή πρέπει να οφείλεται, κυρίως, στην επιστράτευση των ανδρών λόγω του πολέμου.

Από τα μητρώα διασώζονται τα ονοματεπώνυμα 38 αρρένων νηπίων ισραηλιτικών οικογενειών – δεν έχει συμπληρωθεί μόνο το κύριο όνομα του βρέφους της Χανά και του Ισαάκ Χασών, το οποίο γεννήθηκε το έτος 1943. Στα 38 ονοματεπώνυμα των νηπίων προστίθενται και τα 76 των γονέων τους. Επίσης, 10 των παππούδων από την πλευρά του πατρός και 12 από την πλευρά της μητρός στα δύο έτη 1941 και 1942 κατά τα οποία συμπληρώνεται αντίστοιχη στήλη στα μητρώα αρρένων. Ενίοτε σώζεται και το επάγγελμα του πατρός: είναι γυρολόγος, υφασματέμπορος, έμπορος ψιλικών, γνωστά επαγγέλματα εβραίων - γνωστές καταστάσεις μίας, συνήθως, δύσκολης καθημερινής ζωής για τους περισσότερους.

Οι ισραηλίτες, παππούδες γονείς και νήπια,  (των οποίων τα ονοματεπώνυμα διασώζονται σε αυτά τα μητρώα) ανέρχονται στους 136 και από αυτούς οι περισσότεροι – σχεδόν όλοι – επιβιβάστηκαν με τη βία στα τραίνα του συρμού της 1^ης Απριλίου 1944.

Συνολικά 38 άρρενα τέκνα εβραϊκών οικογενειών γεννήθηκαν κατά το διάστημα  1940 – πρώτοι μήνες του 1944,  στο Δήμο Καστοριάς, περίπου τόσα θα ήταν και τα κορίτσια εκείνα, τα οποία γεννήθηκαν κατά το ίδιο διάστημα . Αθροιστικά υπήρχαν, περισσότερα από 75 τέκνα Εβραίων, τα οποία τον Μάρτιο του 1944 θα είχαν το καθένα ηλικία  από τέσσερα έτη έως μερικές ημέρες. Κοντά στις μητέρες τους, τα μικρότερα στην αγκαλιά τους, στοιβάχτηκαν και αυτά στο συρμό των τραίνων κάνοντας το μεγάλο ταξίδι της ζωής τους. Αυτό θα ήταν και το τελευταίο.

Όλες οι ζωές των ανθρώπων - αυτών που δολοφονήθηκαν επειδή ήταν εβραίοι - είναι πολύτιμες και οι τρόποι που συνέβη το γεγονός του αφανισμού σταματούν το νου του ανθρώπου.   Υπάρχει όμως κάτι που ευρίσκεται έξω και πέρα από την φρίκη της καθημερινής βιομηχανίας θανάτων. Είναι η μεταχείριση των μικρών παιδιών και η αντιμετώπιση των μεγάλων στην ηλικία ανθρώπων, καθώς και όσων είναι ασθενείς ή ανάπηροι. Η συμπεριφορά των επικυρίαρχων απέναντι σε αυτά τα πλάσματα και στην αδυναμία τους κινείται στη περίπτωση της Σοά μακριά, πέρα και από τον χώρο του ζόφου. 

Έτσι όσοι Εβραίοι της Καστοριάς δολοφονήθηκαν, εκατοντάδες ήσυχοι άνθρωποι ριζωμένοι στα χώματα εκείνα για εκατοντάδες χρόνια, εργατικοί, νομοταγείς, φορείς μιας σπουδαίας παραδόσεως,  οι σειρές όλων αυτών είναι τοποθετημένες ανάμεσα στα νήπια και τους υπερήλικες, ανάμεσα στα βρέφη και τους ασθενείς ή ανάπηρους. 

Διαβάζοντας τη νεότερη έκδοση της Μπέρρυς Ναχμία διαπίστωσα ότι περιγράφει αυτό που καθένας φοβάται πως θα συμβεί σε τέτοιες περιστάσεις. Είναι η στιγμή που με φωνές και απειλές κατέβασαν όλους τους εγκλείστους κάτω, στον απέναντι δρόμο. «Μητέρες με νεογέννητα στην αγκαλιά τους. Μικρά παιδιά μόνα τους να κλαίνε . Γέροι, γριές, παράλυτοι, ανάπηροι που δεν μπορούσαν να πάρουν τα πόδια τους, τους σέρνανε με λύσσα να κατέβουν στον δρόμο και να σταθούν σε δύο γραμμές.²».  Ανάμεσα σε αυτόν τον κόσμο, ακριβώς όπως τον είδε και τον περιγράφει η Μπέρρυ Ναχμία, ήταν και οι δεκάδες τα νήπια των Εβραίων της Καστοριάς, εκείνα τα οποία γεννήθηκαν κατά το διάστημα 1940 -1944, μαζί με τις μητέρες τους.

 Όμως εδώ θέλω να σταματήσω: η πραγματικότητα των νηπίων και η μαζική δολοφονία τους πριν ακόμη καταλάβουν τη ζωή δεν έχει ανάγκη σχολιασμού, ούτε υπάρχουν χρήσιμες ή ενδιαφέρουσες απόψεις για τον αφανισμό των ανθρώπων μεγάλης ηλικίας, των ασθενών ή αναπήρων. Σταματά ο νους του ανθρώπου μπροστά στο απόλυτο κακό.

 

Ξαναγράφω, εν είδει προσευχής, τα ονόματα των δύο νεογέννητων του έτους 1944 του Μπίτη Αλμπάλα γιου του Ισαάκ και της Πορόνας και του Ισαάκ Ρούσσου γιου του Ιακώβ και της Αλέγρας, τα σκέφτομαι όπως θα ήταν τυλιγμένα στα ρουχαλάκια με τα οποία φάσκιωναν τα βρέφη οι εβραίες μητέρες, σκέφτομαι και τα άλλα μικρά παιδιά, κορίτσια και αγόρια της Καστοριάς  και σταματώ εδώ. Άλλοι, αργότερα, θα αξιοποιήσουν το πρωτογενές υλικό και θα σημειώσουν περισσότερα και πιο καίρια για τα γεγονότα εκείνα, τα οποία ξεκίνησαν στη Καστοριά τις τελευταίες ημέρες του Μαρτίου 1944.

 

 

 

Εικόνα. Το φύλλο μητρώου αρρένων Καστοριάς έτους 1942.

 

 

 

 

 

 

 

 

Σημειώσεις

 

1.Ναχμίας, Μπέρρυ, Κραυγή για το αύριο. Αρ.76859. Επιμέλεια- επίμετρο: Οντέτ Βαρών – Βασάρ, δεύτερη έκδοση, Αθήνα, εκδόσεις Αλεξάνδρια και Ρίτα Ναχμία – Βεντούρα, 2020, σ.367. 

Η Μπέρρυ αναφέρεται στη δεύτερη σύζυγο του πατέρα της, όταν γράφει στο βιβλίο της: «Αργότερα τέσσερα άλλα μικρότερα αδελφάκια προστέθηκαν χρόνο με τον χρόνο από τη μητριά μου.».

Επίσης, στο υποκεφάλαιο «24 Μαρτίου 1944» θα σημειώσει «Η γιαγιά μου και η μητριά μου σιγομουρμούριζαν στην κουζίνα – όλο και κάτι ετοιμάζουν μέσα!». Για το πρωϊνό της 24^ης θα συμπληρώσει σε δύο μέρη: «Να βοηθήσω κι αυτήν [τη γιαγιά] και τη μητριά μου»  και «πήρα τη γιαγιά, τ’ αδελφάκια μου, τη μητριά μου…». Η τελευταία φορά που θα τους δει είναι στον Σταθμό του Άουσβιτς – γι αυτήν τη συνάντηση θα γράψει: «Δεν τελειώνω τη φράση μου, όταν βλέπω να περνά δίπλα μου ένα καμιόνι γεμάτο με τους δικούς μου. Αχ ο μπαμπάς μου, τον βλέπω να κρατά τα τέσσερα μικρά αδελφάκια μου στα γόνατά του, και δίπλα του η μητριά μου.». Η Μπέρρυ Ναχμία στο βιβλίο της, όταν αναφέρεται στη δεύτερη σύζυγο του πατέρα της την αποκαλεί πάντοτε «μητριά» χωρίς αυτό να φαίνεται ότι προέρχεται, κατ’ ανάγκην, από μία αντιπάθεια προς το πρόσωπό της.

Πάντως, σύμφωνα με το Μητρώο, ο Ιακώβ Κασσούτο του Ισραήλ, με έτος γεννήσεως 1940, απεβίωσε στη Καστοριά. Πιθανόν να γεννήθηκε τον επόμενο χρόνο αγόρι, Ιακώβ επίσης, του οποίου δεν υπήρξε εγγραφή στα μητρώα του Δήμου και αυτό θα ήταν τότε το μικρότερο από τα 4 αδελφάκια της Μπέρρυς Ναχμία. Πάντως, δεν αποκλείεται και η περίπτωση της παρουσίας ενός νηπίου με ίδιο ονοματεπώνυμο ακριβώς, αλλά από μία διαφορετική οικογένεια της Καστοριάς, από αυτήν της Μπέρρυς Ναχμία.

2. Ναχμίας, Μπέρρυ, ό.π. στη σ.58

3. Σαλέμ, Στέλλα, Τα χαμένα παιδιά της Θεσσαλονίκης. Παιδιά σχολικής ηλικίας, Θεσσαλονίκη, «επίκεντρο, 2022,σ.333.

Σύμφωνα με τη Σαλέμ τα εβραιόπουλα που δηλώθηκαν στο Ληξιαρχείο Θεσσαλονίκης από το 1925  έως το 1943 ήταν 21.616 και από αυτά 6.071 δηλώθηκαν από το 1937 έως το 1943. Και κατά τα έτη 1940 έως 1943 είχαν δηλωθεί αντιστοίχως 803, 702,  935 και 119 νήπια. Τα τελευταία 119 νήπια  θα ήταν μερικών ημερών ή ολίγων μηνών το καθένα όταν βιαίως στοιβάχθηκαν στα τραίνα.                                                                                                                                                                    

Από τα 1710 παιδιά που γράφηκαν στο μητρώο αρρένων του 1935 τα 644 είχαν γεννηθεί κατά τα προηγούμενα έτη, ομοίως, και τα 285 από τα 1201 που είχαν δηλωθεί το 1936.  Μία πιθανή εξήγηση κατά τη συγγραφέα αποτελεί το γεγονός ότι αυτή τη περίοδο υπήρξε σημαντική μετακίνηση εβραίων της Θεσσαλονίκης προς την Παλαιστίνη [και τη Γαλλία]  για την οποία ήταν απαραίτητη η έκδοση διαβατηρίου και φυσικά και η έκδοση του αντίστοιχου πιστοποιητικού γεννήσεως.

4.Ο πρώτος αριθμός  στον πίνακα δηλώνει τα νεογέννητα στη πόλη της Καστοριάς, οι αριθμοί στις πρώτες αγκύλες αναφέρονται στα παιδιά των χριστιανικών και εβραϊκών οικογενειών αντιστοίχως,  ενώ οι αριθμοί στις δεύτερες αγκύλες στα νήπια που είχαν επιζήσει μέχρι την ημέρα της ολοκληρώσεως και υπογραφής των Μητρώων.