Νήσος Λευκάς: Ορισμένα έγγραφα [14] σχετικά με τον Βασίλειο Δόϊκο και τη συμμετοχή του στα μουσικά πράγματα της Καστοριάς κατά τη δεκαετία 1934 – 1943 * Documents [14] pertaining to Vasileios Doikos and his participation in the music scene of Kastoria during 1934-1943

Μνήμη Γεωργίου Γκολομπία

Κείμενο: Χρήστος Καββαδάς * Ζωή Πολυζοπούλόυ

Φωτογραφία 1. Ρεσιτάλ βιολιού του Βασιλείου Δόϊκου για την απόκτηση πτυχίου διδασκάλου βιολιού, η φωτογραφία ανήκει στο αρχείο του κ. Νίκου Δόϊκου.

1. Εισαγωγικά. Ο κ. Ιωάννης Τσακιρίδης στη μελέτη του με τίτλο «Δομές Μουσικής Εκπαίδευσης και Μουσικά Ρεύματα στη Καστοριά του Μεσοπολέμου¹», εξετάζει τη διαδρομή της μουσικής πραγματικότητας, κυρίως, κατά το διάστημα που μεσολαβεί από τα τελευταία έτη του 19^ου αιώνος έως και το έτος 1940. Οι μουσικοί στην πόλη της Καστοριάς κατά την περίοδο της τουρκοκρατίας (αλλά και μερικά χρόνια αργότερα) ήταν τσιγγάνοι, οι οποίοι κατοικούσαν στη συνοικία Βαρόσι, σχημάτιζαν μικρά μουσικά σύνολα και τα όργανα που χρησιμοποιούσαν ήταν ζουρνάδες, νταούλια και ούτια. Ήχοι της Ανατολής, του Bυζαντίου και του χώρου των Βαλκανίων ήταν η μουσική για Τούρκους και Έλληνες Καστοριείς. Ο γενικότερος εξευρωπαϊσμός της πόλεως συνέβη όταν οι έμποροι γουναρικών άρχισαν να ταξιδεύουν στις ευρωπαϊκές πόλεις και να έρχονται σε επαφή με τα αγαθά του προηγμένου πολιτισμού τους. Στο χώρο της μουσικής η αλλαγή θα επέλθει βαθμιαία καθώς από την δυτική Ευρώπη (και από τα τέλη του 19^ου αιώνος) θα μεταφερθούν στη πόλη της Καστοριάς, όργανα πνευστά και κρουστά, τα οποία σταδιακά θα εκτοπίσουν τα όργανα των τσιγγάνων. Άλλωστε οι τσιγγάνοι, ως μουσουλμάνοι, θα εγκαταλείψουν το Βαρόσι και θα ακολουθήσουν τους Τούρκους της Καστοριάς καθώς οι τελευταίοι αυτοί, το 1924, θα μετακινηθούν από την πόλη κατά την υποχρεωτική ανταλλαγή των πληθυσμών μεταξύ Ελλάδος και Τουρκίας. Από τις αρχές του 20^ου αιώνα, κυρίως όμως από το 1924 και μετά, τροποποιούνται τα μουσικά δεδομένα και μια νέα πραγματικότητα δημιουργείται στο χώρο της μουσικής στην πόλη της Καστοριάς. Αυτή την πραγματικότητα στην ποιοτική απόληξή της θα την εκφράσει με τον πιο καίριο και μόνιμο τρόπο ο Βασίλειος Δόϊκος, ένας νέος μουσικός γέννημα - θρέμμα της Καστοριάς.

2. Βασίλειος Δόϊκος [δεκαετία 1934-1943, συνοπτικά]. Ο Βασίλειος Δόϊκος [1905-1994] πήρε το πτυχίο του στις 29 Ιουνίου 1933 από το Κρατικό Ωδείο Θεσσαλονίκης²[εφεξής ΚΩΘ], στην τάξη του καθηγητή της αρμονίας Γεωργίου Βακαλοπούλου και επέστρεψε στη Καστοριά έτοιμος (και αποφασισμένος) να εργασθεί για την μουσική πρόοδο των νέων της ιδιαίτερης πατρίδας του. Κατά τους αμέσως επομένους μήνες του ιδίου έτους θα συγκεντρώσει κοντά του νέους και θα δημιουργήσει τη Χορωδία καθώς και τις βάσεις του Ωδείου Καστορίας. Η πρώτη(;) εκτεταμένη, για τον χώρο της εφημερίδος «Καστορία», συνέντευξη – αναφορά, σχετική με τις δραστηριότητες του Δόϊκου, περιέχεται στο φύλλο της 21ης Ιανουαρίου 1934, έξι μόλις μήνες μετά την απόκτηση του πτυχίου του³. Από τη συνομιλία με τον Δόϊκο, που υπογράφει ο «φιλόμουσος» της στήλης, προκύπτει ότι ο πρώτος έχει ήδη ιδρύσει τη Χορωδία και από 4μήνου και το Ωδείον της πόλεως. O Δόϊκος παρουσιάζει την υφισταμένη κατάσταση και επισημαίνει τη διαφορά ανάμεσα στο σχηματισμό της Χορωδίας και στη λειτουργία του Ωδείου καθώς στη πρώτη περίπτωση οι χορωδοί είναι νέα «παιδιά [τα οποία] με ενθουσιασμό ήρχισαν να καταλαβαίνουν το σκοπό του έργου που ανέλαβον να φέρουν εις πέρας» μαζί με αυτόν τον ίδιο, ενώ, στη περίπτωση του Ωδείου, «μαθηταί οι οποίοι θα σπουδάσουν συστηματικά την τέχνην δεν ενεγράφησαν πολλοί μέχρι τούδε», γεγονός το οποίον δημιουργεί πρόβλημα καθώς, κατά τον Δόικο πάντα, «το ωδείον για να ονομάζεται ωδείον και να κρατηθή έχει ανάγκην μαθητών». Ακόμη, προαναγγέλλεται η ετησία συναυλία της χορωδίας· πράγματι, μερικές μέρες αργότερα⁴, δημοσιεύεται η είδηση ότι η «Καλλιτεχνική βραδυά της χορωδίας του Ωδείου» θα δοθεί το Σάββατο, 25 Φεβρουαρίου και «κατά ταύτην…μοντέρνα τραγούδια των οποίων ήδη έχουν γίνη αι ενορχηστρώσεις …θα παιχθούν…». Ως εκ τούτου, καλείται το κοινόν της πόλεως «να συντρέξη ευγενώς τας προσπαθείας της Χορωδίας της οποίας, ως γνωστόν, οι σκοποί είναι ιερώτατοι.». Στη συνέχεια, η παρουσία του Ωδείου διαπιστώνεται κατά την περίοδο των εξετάσεων των δημοτικών σχολείων της Καστοριάς. Στο φύλλο της 24^ης Ιουνίου 1934 περιγράφεται η θεατρική παράσταση που δόθηκε από το Γ’ Δημοτικό Σχολείο του Απόζαρι⁵. Εκεί, «κατά τα διαλείμματα τμήμα του Ωδείου με επί κεφαλής τον κ. Βασ. Δόϊκον έπαιξεν ωραία κομμάτια.». Η καλή εφημερίδα στο ίδιο φύλλο αφιερώνει επί πλέον μία στήλη της στο θέμα του Ωδείου με τίτλο «Το Ωδείον Καστορίας, Παράρτημα του Κρατικού Ωδείου Θεσσαλονίκης». Ο σχολιαστής, δικαίως, θεωρεί βέβαιη την επίσημη ίδρυση του Ωδείου Καστορίας «με το χρίσμα του παραρτήματος του Κρατικού Ωδείου Θεσσαλονίκης.». Όπως φαίνεται, η αναγνώριση της Χορωδίας ως επισήμου σωματείου επέτρεψε ώστε αυτή να επιχορηγηθεί από το Δήμο ετησίως με ποσόν ύψους 60.000 δραχμών⁶, ποσόν ικανό να καλύψει, σχεδόν εξ ολοκλήρου, τα έξοδα λειτουργίας του Ωδείου, οι υπεύθυνοι του οποίου, τώρα, προσδοκούν ότι αυτό θα λειτουργήσει ως Παράρτημα του ΚΩΘ, θα τεθεί δηλαδή υπό την σκέπη (και τον έλεγχο) του μόνου Κρατικού Ωδείου της Ελλάδος. Ο συνδετικός κρίκος Ωδείου Καστορίας και ΚΩΘ είναι ασφαλώς ο Βασίλειος Δόϊκος, απόφοιτος του ΚΩΘ και ιδρυτής του Ωδείου Καστορίας. Σε αυτόν άλλωστε αναφέρεται ο διευθυντής του ΚΩΘ Αλέξανδρος Καζαντζής στην επιστολή του προς τον πρόεδρο της Επιτροπής του Ωδείου Καστορίας, την οποία «ευχαρίστως» δημοσιεύει η εφημερίδα· ο Καζαντζής διευκρινίζει από την αρχή την καίρια σημασία την οποία έχει το ζήτημα των οικονομικών για τη λειτουργία του Ωδείου Καστορίας: «Παρά του κ. Δόϊκου έμαθον ευχαρίστως ότι το Δημοτικόν Συμβούλιον της πόλεώς σας εψήφισεν ποσόν 60.000 δραχ. προς ίδρυσιν ωδείου», σημειώνει σχετικώς στην επιστολή του. Βεβαιώνει, ότι ο ίδιος από τη θέση του θα παρακολουθεί και θα ελέγχει την εργασία του Ωδείου Καστορίας για την οποία δεν αμφιβάλλει ότι θα είναι «σοβαρά και καρποφόρος» χάρις εις τον Βασ. Δόϊκο τον οποίον αποκαλεί «νέον τόσον ικανόν και τόσον ιδεολόγον και ενθουσιώδη». Τέλος, κλείνει την επιστολή του σημειώνοντας ότι ελπίζει πως το Συμβούλιο του ΚΩΘ «θα εγκρίνη όπως το Ωδείον Καστορίας λειτουργήση με το επίσημον χρίσμα του παραρτήματος του Κρατικού μας Ωδείου…». Παρόλο που φαίνεται ότι ουσιαστικά έχει κλείσει το ζήτημα του τρόπου λειτουργίας του Ωδείου Καστορίας και είναι θέμα ολίγου χρόνου μέχρις ότου ληφθεί η σχετική απόφαση εκ μέρους του ΚΩΘ εν τούτοις, όπως θα εξηγήσουμε στη συνέχεια, δεν ολοκληρώθηκε τότε η απαραίτητη διαδικασία και το Ωδείο Καστορίας ουδέποτε λειτούργησε ως παράρτημα του ΚΩΘ.

2α.Το Ωδείον με πλήρη ορχήστρα διοργανώνει την πρώτη του καλλιτεχνική βραδιά στην αίθουσα «Παλλάδιον» στις 11 Νοεμβρίου 1934 με την ευκαιρία της εορτής του αγίου Μηνά καθώς και αυτήν της επετείου της απελευθερώσεως της Καστοριάς⁷. Αργότερα, στις 6 Ιανουαρίου 1935 ο Μεν. Αργυρόπουλος στη στήλη «Από την μουσική μας κίνησιν – Το Ωδείον Καστορίας» θα επαναφέρει το ζήτημα του Ωδείου και με την ευκαιρία θα περιγράψει τη διαδρομή του Δόϊκου κατά το τελευταίο διάστημα, από την αποφοίτηση και την επιστροφή στην ιδιαίτερη πατρίδα του έως τον χρόνο συγγραφής του κειμένου⁸. Σχετικά με την Χορωδία ο Αργυρόπουλος θα υπογραμμίσει: «Και ούτω χάρις εις την ακατάβλητον υπομονήν του κ. Δόϊκου αφ’ ενός και εις την αξιοζήλευτον προθυμίαν των νέων αφ’ ετέρου απετελέσθη μία ουχί ευκαταφρόνητος Χορωδία, ήτις εμφανισθείσα εις διαφόρους χοροεσπερίδας, ενεποίησεν αρίστην εντύπωσιν». Και για το ζήτημα του Ωδείου θα γράψει ότι ο Δόϊκος ίδρυσε «προ μηνών» το Ωδείον Καστορίας «όπερ θέλει λειτουργεί ως παράρτημα του Ωδείου Θεσσαλονίκης». Ακόμη προσθέτει ότι ο Δήμος Καστορίας «προσεφέρθη να ψηφίση πίστωσιν 60.000 δρχ. ετησίως…» για τις οικονομικές ανάγκες του Ωδείου, ενώ η έναρξη της επισήμου λειτουργίας του αναμένεται μόλις μεταφερθεί το «απαραίτητο πιάνο» και διοριστεί καθηγητής του Ωδείου Θεσσαλονίκης για την διδασκαλία του οργάνου. Όπως προκύπτει από το κείμενο, εξακολουθεί να παραμένει η εκκρεμότητα για την λειτουργία του Ωδείου με την ιδιότητα του παραρτήματος του ΚΩΘ, ενώ δεν είμαστε βέβαιοι αν ήταν εξασφαλισμένη και αποδόθηκε πραγματικά (κατά το οικονομικόν έτος 1935-36) η εκ μέρους του Δήμου ετησία οικονομική ενίσχυση ή επρόκειτο δια μιας υποσχέσεως η οποία εν τέλει δεν υλοποιήθηκε. Η λειτουργία του Ωδείου οφείλεται αποκλειστικά στην εργασία (και την επιμονή) του Δόϊκου ο οποίος έχει σκοπό – σύμφωνα με τον Αργυρόπουλο – να ιδρύσει μετά τη Χορωδία και το Ωδείο και Φιλαρμονική, την οποία θα αποτελέσουν απόφοιτοι του Ωδείου Καστορίας. Η ανάγκη υπάρξεως δημοτικής Φιλαρμονικής επισημαίνεται και στο πρωτοσέλιδο της 29^ης Μαρτίου 1936 υπό τον τίτλο «ανάγκη φιλαρμονικής», ενώ ταυτοχρόνως υποδεικνύεται ο Βασ. Δόϊκος ως ο πλέον κατάλληλος προκειμένου να αναλάβει την διεύθυνσή της⁹. Στις 23-8-1936 στην ίδια εφημερίδα και στη στήλη με τίτλο «το Ωδείον μας» αναγράφεται η είδηση ότι στην Εφημερίδα της Κυβερνήσεως έχει δημοσιευτεί διάταγμα περί ιδρύσεως του Δημοτικού Ωδείου Καστορίας¹⁰. Επί πλέον, σημειώνεται ότι η αδιαφορία του κοινού της πόλεως οδήγησε το Ωδείο στην παρακμή και ο κίνδυνος να κλείσει κατέστη ορατός ενώ η διατήρησή του «οφείλεται μόνον εις τον κ. Δόϊκον…». Σημειώνεται επί πλέον ότι η λειτουργία του Ωδείου θα εξασφαλίσει στον Δήμο την σύσταση Φιλαρμονικής, της οποίας η έλλειψη καθίσταται «αισθητοτάτη». Πράγματι, τον Ιούλιο του 1936 δημοσιεύεται στην Εφημερίδα της Κυβερνήσεως διάταγμα «περί συστάσεως νομικού προσώπου εν τω Δήμω Καστορίας υπό τον τίτλον ”Δημοτικόν Ωδείον Καστορίας”» με σκοπό τη μουσική διαπαιδαγώγηση και καλλίτερη οργάνωση της Δημοτικής Φιλαρμονικής¹¹. Επομένως, η επίσημη σύσταση του Ωδείου Καστορίας συντελείται, (3 χρόνια περίπου μετά την ουσιαστική από τον Δόϊκο), από την πολιτεία η οποία αποδέχεται την σχετική πράξη του Δημοτικού Συμβουλίου Καστορίας, που ορίζει τον τρόπο διοικήσεως και τους πόρους του «νέου» Ωδείου. Έτσι, δύο χρόνια μετά τις επαφές με το ΚΩΘ και την δημοσίευση της επιβεβαιωτικής επιστολής του διευθυντή του Αλ. Καζαντζή, το Ωδείο Καστορίας συστήνεται επισήμως ως Δημοτικόν και δεν υπάγεται ως παράρτημα στη καλλιτεχνική δικαιοδοσία του ΚΩΘ.

Κατά το έτος 1938, το πρώτο έτος από το διάστημα στο οποίο αναφέρονται τα δημοσιευόμενα εν συνεχεία ανέκδοτα έγγραφα, υπάρχουν ορισμένες αναφορές στην «Καστορία» για το Ωδείο καθώς και για την φιλαρμονική του Δήμου. Στο φύλλο της 20^ης Μαρτίου σημειώνεται ότι «ο χορός που εδόθη εις το Παλλάδιον υπέρ του Ωδείου Καστορίας είχε επιτυχία μοναδική. Όλη η κοινωνία ενίσχυσε τον ωραίον σκοπόν της τελειοποιήσεως του Ωδείου Καστορίας. Η δε εμφάνισις της ορχήστρας του Ωδείου, η πρώτη επίσημος, έκαμε αρίστην εντύπωσιν¹²» ενώ στο επόμενο φύλλο της 27^ης Μαρτίου δημοσιεύεται ότι «Η μπάντα του Ωδείου Καστορίας εργάζεται εντατικώς και έτσι υπάρχει πιθανότης εντός ολίγου να πλουτισθή η πόλις μας με μία μπάντα, όπως έχουν όλες οι γειτονικές επαρχιακές πόλεις¹³.». Ακόμα, σε μία δημοσίευση, αυτή της 3^ης Ιουλίου, καταχωρείται η πληροφορία ότι το Ωδείο με έξοδα του Δήμου προμηθεύτηκε «ομοιόμορφες στολές» και με αυτές ντύθηκαν όλοι οι μαθητές του¹⁴. Η επομένη είδηση δημοσιεύεται στο πρωτοσέλιδο της 12^ης Ιουνίου στο άρθρο «αι γυμναστικαί επιδείξεις των γυμνασίων μας» και δείχνει την οργανική πλέον σύνδεση του Ωδείου και της Φιλαρμονικής του Δήμου με τη δημόσια ζωή και την σπουδαία συμβολή του Βασ. Δόϊκου στη λειτουργία των μουσικών σχημάτων της πόλεως. Σύμφωνα με την περιγραφή των επιδείξεων «Μετά την παρέλασιν των μαθητριών και μαθητών υπό τους ήχους της φιλαρμονικής του Δήμου…εγένοντο διάφοροι γυμναστικαί ασκήσεις υπό των μαθητριών … επακολούθησαν αι γυμναστικαί ασκήσεις των μαθητών…κατόπιν έλαβον χώραν διάφορα αγωνίσματα» ενώ «Ύστερον υπό τους ήχους της φιλαρμονικής, την οποίαν τόσον επιτυχώς διευθύνει ο κ. Β. Δόϊκος, ήρχισαν διάφοροι ωραίοι χοροί, τους οποίους με περισσήν χάριν εχόρευσαν οι μαθηταί και μαθήτριαι σε έξ μεγάλους κύκλους¹⁵.».

3.Στο αρχείο του Κρατικού Ωδείου Θεσσαλονίκης απόκεινται δύο βιβλία, το «Βιβλίο 3» και το «Βιβλίο 4» με τα πρακτικά των Συνεδριάσεων της Εφορείας του Ωδείου Θεσσαλονίκης (υπό την προεδρία του εκάστοτε δημάρχου της πόλεως) τα οποία καλύπτουν το χρονικό διάστημα από τον Ιούλιο του 1931 έως τον Οκτώβριο του 1951. Στα πρακτικά αυτά δεν αναφέρεται οποιαδήποτε σχέση μεταξύ των δύο Ωδείων, αυτών της Θεσσαλονίκης και της Καστοριάς.

Στο «Βιβλίο 3» περιλαμβάνονται τα πρακτικά από το 1931 έως το 1939, επικαλύπτεται δηλαδή και το διάστημα κατά το οποίο αναπτύσσονται οι κινήσεις και πραγματοποιούνται οι επαφές του Δόϊκου τόσο για τη σύσταση της Χορωδίας όσο και για τη δημιουργία του Ωδείου και της Φιλαρμονικής· ο στόχος του Δόϊκου υπήρξε πάντα σταθερός: το Ωδείο Καστορίας έπρεπε να λάβει το χρίσμα και να λειτουργήσει ως παράρτημα του Κρατικού Ωδείου Θεσσαλονίκης. Αλλά στα πρακτικά του ΚΩΘ που περιλαμβάνονται στο «Βιβλίο 3 δεν υπάρχει αναφορά στο Ωδείο Καστορίας¹⁶.

3α. Στην Συνεδρίαση της 14^ης Νοεμβρίου 1935 – αριθ. πρακτ.192 - αναφέρεται το Ωδείον Κοζάνης ως παράρτημα του ΚΩΘ ενώ στην Συνεδρίαση της 8^ης Απριλίου 1936 και στην Έκθεση της επιτροπής δύο εκ των εφόρων σχετικά με τα ζητήματα που απασχολούν το ΚΩΘ σημειώνεται, ότι το τελευταίο έχει ιδρύσει παραρτήματα στη πόλη και στην επαρχία «εν, των εξ αυτών σημαντικώτερον και σοβαρώτερον, τυγχάνει το από του 1930 ιδρυθέν τοιούτον εν τοις…εκπαιδευτηρίοις της Κας Βαλαγιάννη¹⁷». Η περίπτωση του Ωδείου Καβάλας η οποία εξετάζεται σε δύο συνεχόμενες συνεδριάσεις¹⁸ περιγράφει τη διαδικασία βάσει της οποίας δημιουργείται καθώς και τις προϋποθέσεις με τις οποίες το νέο μέλος θα συνδέεται με το Κεντρικό Ίδρυμα. Το ΚΩΘ θέτει δύο όρους τους οποίους αποδέχονται οι υπεύθυνοι του Ωδείου Καβάλας πριν υποβάλλουν την αίτηση προκειμένου να τους επιτραπεί να λειτουργήσουν ως παράρτημα του Ωδείου Θεσσαλονίκης. Με τον πρώτο όρο συμφωνείται ότι «Την… εποπτείαν της καλλιτεχνικής και εκπαιδευτικής λειτουργίας του Ωδείου Καβάλλας θα έχη ο διευθυντής» του ΚΩΘ και οι διορισμοί του διδακτικού προσωπικού του παραρτήματος θα γίνονται «κατόπιν συνεννοήσεως μετά της Εφορείας ή της Διευθύνσεως του Ωδείου Θεσσαλονίκης». Και με τον δεύτερο - σε ό,τι αφορά το κρίσιμο θέμα των εσόδων και εξόδων (αυτών κυρίως) του νέου παραρτήματος – διατυπώνεται πως «την απόλυτον οικονομικήν διαχείρισιν του Ωδείου Καβάλλας θα έχη το διοικητικόν αυτού Συμβούλιον…». Το ΚΩΘ θέλει να αποφύγει ευθύς εξ αρχής κάθε πιθανή οικονομική υποχρέωση απέναντι στο νέο Ωδείο καθώς δεν έχει τη δυνατότητα να ανταποκριθεί σε τέτοιου είδους επιβαρύνσεις.

3β. Το «Βιβλίο 4» περιλαμβάνει τα πρακτικά από το 1939 έως το 1951¹⁹. Στο πρακτικό αριθ. 223α της 1^ης Ιουνίου 1940 σημειώνεται απόφαση της Εφορείας σχετικώς με τα παραρτήματα των επαρχιών, τα ανωτέρω δύο ήδη γνωστά, αυτά της Κοζάνης και της Καβάλας καθώς και για το Παράρτημα Βαλαγιάννη στη Θεσσαλονίκη²⁰. Εις ό,τι αφορά τα παραρτήματα των επαρχιών αποφασίζεται όπως η λειτουργία τους τεθεί «υπό την άμεσον εποπτείαν της Εφορείας του Ωδείου [Θεσσαλονίκης]» ενώ, παραλλήλως, αποφασίζεται όπως «επιδιωχθή και η κατά το δυνατόν ενίσχυσις του κεντρικού ιδρύματος υπό των παραρτημάτων τούτων». Η απόφαση (απαίτηση μάλλον) αυτή δηλώνει την περιορισμένη οικονομική κατάσταση του ΚΩΘ και, για μία ακόμα φορά, παραπέμπει στο γεγονός ότι οικονομικοί θα υπήρξαν οι λόγοι εκείνοι οι οποίοι δεν επέτρεψαν την ένταξη του Ωδείου Καστορίας στη σειρά των παραρτημάτων του ΚΩΘ παρά την παρουσία του Δόϊκου και την θετική συνεισφορά του στη μεταξύ των δύο ιδρυμάτων διαμεσολάβηση. Από το ίδιο πρακτικό διακρίνουμε την απόφαση με τον τίτλο «Συγκέντρωσις δημωδών ασμάτων»· σύμφωνα με αυτήν η Εφορεία αποφασίζει «όπως εις τον καθηγητήν Γεωρ. Βακαλόπουλον ανατεθή η φροντίς της συγκεντρώσεως των δημωδών ασμάτων της Μακεδονικής υπαίθρου…». Ο Γ. Βακαλόπουλος ήταν ο καθηγητής την τάξη του οποίου παρακολούθησε ο Β. Δόϊκος ως μαθητής του Κρατικού Ωδείου Θεσσαλονίκης. Ίσως από τότε ο Δόϊκος είχε εμποτισθεί από τη θετική στάση του ΚΩΘ – και του καθηγητή του – όσον αφορά τη δημοτική μουσική, και κατά συνέπεια και αυτήν της Καστοριάς, με την οποία αργότερα θα ασχοληθεί ο ίδιος με εξαιρετικά αποτελέσματα.

3γ. Στο αρχείον Νέστορος Καββαδά ευρίσκεται η «Έκθεσις του Δημάρχου Καστορίας, Βασιλείου Νικίδου: «Επί του απολογισμού του Δήμου Καστορίας χρήσεως 1938-39» στο Κεφάλαιο «Επιχορηγήσεις» της οποίας σημειώνεται ποσόν 70.000 δραχμών «υπέρ [του] Δημοτικού Ωδείου». Όμως, παρά την πραγματοποίηση της επιχορηγήσεως, δεν άλλαξε ο τρόπος λειτουργίας του Ωδείου καθώς αυτό παρέμεινε δημοτικό και εξακολούθησε να λειτουργεί με διευθυντή τον Δόϊκο μέχρι και τα δύο πρώτα χρόνια της κατοχής – όταν, τότε, ανεστάλη η λειτουργία του και απελύθη ο Δόϊκος. Από τα ανωτέρω προκύπτει πως, πιθανότατα, δεν κατέστη δυνατόν να εξασφαλισθούν (μέχρι το 1937-38) εκείνες οι οικονομικές πρόσοδοι, οι απαραίτητες για την απρόσκοπτη λειτουργία του Ωδείου ως παραρτήματος του ΚΩΘ και όταν αυτές εξασφαλίστηκαν, για λόγους τους οποίους δεν γνωρίζουμε, η λειτουργία του δεν μετέβαλλε διοικητική και καλλιτεχνική μορφή.

Επομένως, η παρουσία του Βασιλείου Δόϊκου επικεφαλής των μουσικών σχημάτων της Καστοριάς, αρχικώς, για τη δεκαετία 1934-1943, η οποία εξετάζεται στη παρούσα μελέτη, καθίσταται απολύτως κρίσιμη. Ο Δόϊκος είχε αναλάβει τη διπλή ευθύνη, διοικητική και καλλιτεχνική του συνολικού μουσικού εγχειρήματος στη πόλη, που περιελάμβανε χορωδία, ωδείο και φιλαρμονική. Γεννημένος το 1905, είναι ένας νέος άνδρας 28 ετών το 1933 όταν επιστρέφει στην Καστοριά και αναλαμβάνει την ευθύνη ενός τόσον σημαντικού εγχειρήματος στον χώρο της μουσικής αλλά και γενικότερα στο χώρο του πολιτισμού της ομώνυμης επαρχίας.

Φωτογραφία 2. Καλλιρρόη Μανακίδου – Βασίλειος Δόϊκος, νιόπαντροι το 1935, η φωτογραφία ανήκει στον κ. Νίκο Δόϊκο.

Φωτογραφία 3. «Η πρώτη χορωδία της Καστοριάς ιδρύθηκε το καλοκαίρι του 1933 από τον αείμνηστο Βασίλη Δόϊκο και είχε μέλη, από αριστερά κάτω πρώτη σειρά : Β. Σαμαράς, Κ. Γκέρος, Ιω. Πανταζής, Β. Παπαμόσχος, Β. Δόικος, Χ. Τζιάτας, Εμμ. Μάκος, Κ. Αϊβάζης.

Δεύτερη σειρά :- Στρ. Βασιλειάδης, Στ. Κακαγιάννης, Θ. Ρώρος, Ιω. Λεχοβίτης, Ντ. Γούσης, Β. Σιώπης, Στ. Κυρατζής, Λ. Γραμματικός, Ν. Καϊτέρης, Απ. Τραϊανός, Ορ. Μπαλλής.

Τρίτη σειρά :- Π. Παρλίτσης, Αθ. Τενεκετζής, Δ. Γούσης, Ν. Βαρελάς, Γ. Ζίας, Ν. Γκαρτζαλής, Γ. Κοκκαλένιος, Ρ. Μπακάλης, Ευ. Βασιλειάδης, Ιω. Μασιακός.

Τέταρτη σειρά :- Ν. Παπάζογλου, Κ. Γεωργιάδης, Σ. Πεκμεζάρης, Γ. Μάνος, Θ. Σιώμτας, Δαμ. Αναγνώστου, Θ. Παπαζιάκας, Αν. Μάνθος, Αντ. Μπαλλής.».

Η φωτογραφία ανήκει στο αρχείο του κ. Νίκου Δόϊκου, από τον οποίον έγινε και η ταυτοποίησή της.

4. Τα έγγραφα.

Αριθ.1

ΒΑΣΙΛΕΙΟΝ ΤΗΣ ΕΛΛΑΔΟΣ

ΔΗΜΟΣ ΚΑΣΤΟΡΙΑΣ

ΔΗΜΟΤΙΚΟΝ ΩΔΕΙΟΝ ΚΑΣΤΟΡΙΑΣ Εν Καστορία τη 26 Αυγούστου 1938

Αριθ. Πρωτ. 54._

Προς

Τον κ.

1) Δημήτριον Πουλιόπουλον

2) Κυριάκον Κιγμάν

3) Γεωρ. Παπαβασιλείου

4) Ιωάννην Μυλωνάν

5) Κων Μαλεγκάνον

6) Ιωαν. Δημητριάδην

7) Αργ. Μάρκου

8) Ευστ. Κουφιδάκην

9) Γρηγ. Τζώρτζην

10) Αχιλ. Μάντσιον

11) Γρηγ. Σκόρδαν

12) Ελιάου Ισάκ

13) Χρήστον Τράντον

14) Εμμανουήλ Μάκον

15) Αναστ. Παπάζογλου

16) Νικολ. Βενέτην

Ενταύθα

Έχομεν την τιμήν να γνωρίσωμεν υμίν ότι δια της υπ’ αριθ. 36/38 αποφάσεως της Επιτροπής Δημοτικού Ωδείου Καστορίας απεφασίσθη η πρόσληψις του κηδεμονευομένου σας ως μουσικού της Φιλαρμονικής του Δημοτικού Ωδείου με βαθμόν [Γ’ ] τάξεως και μηνιαίον μισθόν δραχμών [150] αλλ’ υπό τον όρον όπως υποβάλητε υπεύθυνον δήλωσιν ότι ούτος θέλει παραμείνει ως Μουσικός του Ωδείου τουλάχιστον επί εν έτος.

Παρακαλούμεν όθεν όπως αποστείλητε την σχετικήν δήλωσιν υπογεγραμμένην παρ’ υμών ίνα προβώμεν εις τον διορισμόν τούτου.

Ο ΔΗΜΑΡΧΟΣ ΚΑΣΤΟΡΙΑΣ

ΩΣ ΠΡΟΕΔΡΟΣ ΕΠΙΤΡΟΠΗΣ ΩΔΕΙΟΥ

[υπογραφή]

Αριθ.2

ΥΠΕΥΘΥΝΟΣ ΔΗΛΩΣΙΣ [16]

Ο κάτωθι υπογεγραμμένος Δημήτριος Πουλιόπουλος πατήρ του Γεωργίου Πουλιοπούλου μέλους της Φιλαρμονικής του Δημοτικού Ωδείου Καστορίας, έχων υπ’ όψιν το υπ’ αριθ. 54/38 έγγραφον του κ. Προέδρου του Ωδείου, δηλώ υπευθύνως ότι ούτος θέλει παραμείνει τακτικό μέλος της ως άνω Φιλαρμονικής τουλάχιστον επί έξι μήνας [διάστημα] αρχόμενον από της 1^ης Σεπτεμβρίου 1938.

Εν Καστορία τη 27^η Αυγούστου 1938

Ο δηλών

[υπογραφή= Δημ. Γ. Πουλιόπουλος]

Η Ένωση Δήμων και Κοινοτήτων της Ελλάδος με εγκύκλιο της 5ης Σεπτεμβρίου 1938 προς τους κατά τόπους δημάρχους ζητά να πληροφορηθεί, εν όψει πανελληνίου εορτασμού κατά το προσεχές έτος, τον ακριβή αριθμό των οργάνων της Φιλαρμονικής και των προσώπων της Χορωδίας, εφ όσον τέτοια ιδρύματα υπάρχουν στη πόλη τους. Ο Δήμαρχος Καστορίας Βασίλειος Νικίδης απάντησε με έγγραφό του της 5 Οκτωβρίου, το οποίον αντιγράφει την παρακάτω χειρόγραφη κατάσταση των οργάνων της Φιλαρμονικής, την οποία του παρέδωσε ο Βασίλειος Δόϊκος:

Αριθ. 3

Κατάστασις των οργάνων της Φιλαρμονικής

1) Κλαρίνα 4

2) Κορνέτες 2

3) Φλικόρνο 1

4) Αλτικόρνο 1

5) Τρομπόνια 2

6) Ευφώνιο 1

7) Τζένις 2

8) Μπεμπάσα 1

9) Μπασσ(mib) 1

10) Κάσσα 1

11) Ταμπούρο 1

12) Πιατίνια 1

Σύνολον 18

Αριθ.4

ΒΑΣΙΛΕΙΟΝ ΤΗΣ ΕΛΛΑΔΟΣ

ΔΗΜΟΣ ΚΑΣΤΟΡΙΑΣ

ΔΗΜΟΤΙΚΟΝ ΩΔΕΙΟΝ ΚΑΣΤΟΡΙΑΣ Εν Καστορία τη 19 Οκτωβρίου 1938

Αριθ. Πρωτ. 61.

Προς

Τους ╒

Ενταύθα

Ανακοινώνουμεν υμίν ότι δια της υπ’ αριθ. 36 ε.έ. αποφάσεως της Επιτροπής του Δημοτικού Ωδείου Καστορίας εγκριθείσης δια της υπ’ αριθ. 462 ε.έ. αποφάσεως Διοικούσης Επιτροπής του Δήμου Καστορίας και της υπ’ αριθ. 8455 ε.έ. τοιαύτης του κ. Επάρχου Καστορίας διωρίσθητε από 1^ης Σεπτεμβρίου 1938 Μουσικός της Φιλαρμονικής του Ωδείου επι Βαθμώ … και επί μισθώ δραχμών … μηνιαίως και παραγγέλλομεν όπως αναλάβητε τα καθήκοντά σας αφού δώσητε ενώπιον ημών τον όρκον της υπηρεσίας._

Ο ΔΗΜΑΡΧΟΣ ΚΑΣΤΟΡΙΑΣ

ΩΣ ΠΡΟΕΔΡΟΣ ΕΠΙΤΡΟΠΗΣ ΩΔΕΙΟΥ

[υπογραφή]

╒

1) Γεώργιον Πουλιόπουλον

2) Ευάγγελον Τράντον

3) Θωμάν Μαλεγκάνον

4) Ανδρέαν Μυλωνάν

5) Αλέξανδρον Παπαβασιλείου

6) Ανέστην Κιγμάν

7) Σταύρον Βενέτην

8) Χρήστον Παπάζογλου

9) Οδυσσέαν Μάκον

10) Γεώργιον Σκόρδαν

11) Αλέξανδρον Μάντσιον

12) Μιχαήλ Τζώρτζην

13) Νικόλαον Κουφιδάκην

14) Ευάγγελον Μάρκου

15) Γεώργιον Δημητριάδην

Αριθ.5

ΒΑΣΙΛΕΙΟΝ ΤΗΣ ΕΛΛΑΔΟΣ

ΔΗΜΟΣ ΚΑΣΤΟΡΙΑΣ

ΔΗΜΟΤΙΚΟΝ ΩΔΕΙΟΝ ΚΑΣΤΟΡΙΑΣ Εν Καστορία τη 19 Οκτωβρίου 1938

Αριθ. Πρωτ. 60._

Προς

τους Αλμπέρτον Ελιάου

Χρυσόστομον Αναγνώστου

Ενταύθα

Ο ΔΗΜΑΡΧΟΣ ΚΑΣΤΟΡΙΑΣ

ΩΣ ΠΡΟΕΔΡΟΣ ΕΠΙΤΡΟΠΗΣ ΩΔΕΙΟΥ

[υπογραφή]

Αριθ.6

Βασίλειον της Ελλάδος

Ε.Ο.Ν.

Υποδιοίκησις αρρένων Καστορίας

Αριθ.87

Εν Καστορία τη 27 Ιανουαρίου 1939 / 4 έτους

Προς

τον κ. Δήμαρχον

Ενταύθα

Έχω την τιμήν να παρακαλέσω υμάς, όπως ευαρεστούμενοι επιτρέψητε εις τον Αρχιμουσικόν του ενταύθα ωδείου κ. Δόϊκον Βασίλειον, ίνα κατά Πέμπτην και 6-7 προσέρχητε μετά της μουσικής εις το ενταύθα γυμνάσιον και παιανίζη δια την ψυχαγωγίαν των Φαλαγγιτών και Σκαπανέων.

Μετά τιμής

Ο Διοικητής της Υποδιοικήσεως

[σφραγίδα και υπογραφή]

Αριθ. 7

Πρός

Την Διοικούσαν Επιτροπήν Δημοτικού

Ωδείου Καστορίας

Ενταύθα

(Δια του κ. Δημάρχου Καστορίας ως

Προέδρου της Επιτροπής).

Αίτησις Λαμβάνω την τιμήν να αναφέρω υμιν

Ευαγγέλου Δ. Μυλωνά ότι από της ιδρύσεως του Δημοτικού

Γραφέως Δήμου Ωδείου Καστορίας τουτέστιν από διετίας

και πλέον μοι ανετέθη η γραφική υπη-

Καστορία τη 31^η Ιανουαρίου 1939 ρεσία τούτου άνευ ουδεμιάς χρηματικής

αμοιβής.

Επειδή όμως κατά τον προσεχή Μάρτιον

πρόκειται να καταταγώ εις τας τάξεις του

Στρατού προς εκπλήρωσιν των στρατιωτικών

μου υποχρεώσεων και ως εκ τούτου θέλω

στερηθή των αποδοχών μου ως δημοτικού

υπαλλήλου.

Επειδή η στέρησις αύτη θέλει επιφέρει

κλονισμόν των οικονομικών μέσων διά την

συντήρησιν της οικογενείας μου ης τυγχά-

νω ο μόνος προστάτης μητρός και ανηλί-

κων αδελφών.

Βασιζόμενος εις τα ευγενή υμών αισθή-

ματα, λαμβάνω την τιμήν να παρακαλέσω

υμάς όπως ευαρεστούμενοι και αναγνωρί-

ζοντες την υπηρεσίαν ην προσφέρω εις το Δημοτικόν Ωδείον ως γραμματεύς

τούτου θελήσητε να με συνδράμητε εις τας

δυσκόλους ταύτας στιγμάς, χορηγούντες

εις εμέ χρηματικόν τι ποσόν ως αμοιβήν

δια την ανωτέρω υπηρεσίαν.

Έχω την πεποίθησιν ότι θέλω τύχει

της δεούσης εκ μέρους υμών υποστηρίξεως.

Ευπειθέστατος

Ο αιτών

[υπογραφή]

Αριθ. 8

Εν Καστορία τη 28^η Φεβρουαρ. 1939

Προς τον κύριον Πρόεδρον

Της Επιτροπής της Μουσικής του Ωδείου

Καστορίας

Ενταύθα

Έχω την τιμήν να παρακαλέσω υμάς, όπως ευαρεστούμενοι διατάξητε την Μουσικήν του Ωδείου Καστορίας, ίνα το εσπέρας της 4ης Μαρτίου 1939 ημέραν Σάββατον εν τη αιθούση του «Παλλαδίου» παιανίζη τους χορούς καθ’ όλην την διάρκειαν της δοθησομένης χοροεσπερίδος της Σχολικής Εφορείας Γ’ Δημοτικού σχολείου Καστορίας.

Μετά τιμής

Ο Πρόεδρος Σχολικής Εφορείας

Γ’ Δημοτικού σχολ. Καστορίας

[σφραγίδα και υπογραφή = Νίκος Οικονομίδης]

Αριθ. 9

Κατάστασις εμφαίνουσα τον αριθμόν των πνευστών οργάνων, άτινα απαιτούνται δια την καλλιτέραν συμπλήρωσιν της Φιλαρμονικής του Ωδείου, και τον αριθμόν των προς επισκευήν τοιούτων._

ΟΡΓΑΝΑ ΠΡΟΣ ΑΓΟΡΑΝ

1) 2 κλαρίνα 1 = περίπου 1800

2) 1 τζένις 1 = >> 2000

3) 1 τρομπόνι 1 = >> 2500

4) 1 ζεύγος πατίνια 1 = >> 1000

5) 4 προστόμια οργάνων,

και γλώσσες και τάπες κλαρίνων 500

________

7800

ΟΡΓΑΝΑ ΠΡΟΣ ΕΠΙΣΚΕΥΗΝ

1) 1 κορνέτα ˂αλλαγή τονικότητος˃

2) 1 εμφώνιον <ριζική αλλαγή μηχανισμού>

3) 2 τζένις <ύψωσις τονικότητος>

Εν Καστορία τη 11^η Μαρτίου 1939

Ο διευθυντής του Ωδείου

Βασ. Ν. Δόϊκος [υπογραφή]

Αριθ.10

ΠΡΩΤΟΚΟΛΛΟΝ

Επιθεωρήσεως της διαχειρήσεως του Ταμείου του Δημοτικού Ωδείου Καστορίας της 31^ης Μαρτίου 1939.

------------------------------------------

Εν Καστορία και εν τω Γραφείω του κ. Δημάρχου Καστορίας κειμένω εν τω Δημοτικώ καταστήματι σήμερον την τριακοστήν πρώτην (31ην) του μηνός Μαρτίου του χιλιοστού εννεακοσιοστού τριακοστού ενάτου (1939) έτους, ο υποφαινόμενος Ζήσης Γούσιος(;), Ελεγκτής Δημοσίου Ταμείου Καστορίας κατόπιν της υπ’ αριθ. … και από … Μαρτίου 1939 εγγράφου διαταγής της Επαρχίας Καστορίας, προέβην εις το κλείσιμον των βιβλίων της μέχρι 31ης Μαρτίου 1939 διαχειρίσεως του Ταμείου του Δημοτικού Ωδείου Καστορίας του διαχειριζομένου τούτο Κωνσταντίνου Ωρολογοπούλου με ημερομηνίαν 31ης Μαρτίου 1939.-

Ούτω δε εκλείσθησαν τα εξής βιβλία.

1) Το βιβλίον διπλοτύπων αποδείξεως εισπράξεως όπισθεν της τελευταίας κεκομμένης υπ’αριθ. 19.

2) Το καθημερινόν βιβλίον εσόδων και εξόδων εν σελίσι 4 και 9 και όπερ παρίστανε την χρέωσιν και πίστωσιν ως ακολούθως.-

3) ΕΣΟΔΑ Δραχμαί 110.239,20

4) ΕΞΟΔΑ Δραχμαί 105.209.50

5) ΥΠΟΛΟΙΠΟΝ Δραχμ. 5.029,70

Το υπόλοιπον τούτο καταμετρηθέν ευρέθη υπάρχον εις χείρας του εν λόγω Ταμίου Κωνσταντίνου Ωρολογοπούλου.

Εφ’ ω προέβημεν εις το κλείσιμον των ως άνω βιβλίων και συνετάγη το παρόν εις τετραπλούν και υπογράφεται.

Ο ενεργήσας την Επιθεώρησιν

[υπογραφή] Ο Ταμίας του Δημοτικού Ωδείου

[υπογραφή]

Αριθ. 11

Αίτησις Προς

Δημητρίου Τσιφόρα, τον κ. Δήμαρχον Καστορίας, ως Πρόεδρον της

Κατοίκου Καστορίας Διοικητικής Επιτροπής του Δήμου Καστορίας

Εν Καστορία τη Λαμβάνω την τιμήν να υποβάλω την παράκλησιν

26 Ιουνίου 1939 όπως επιτραπή εις την μουσικήν του Ωδείου Κα-

στορίας ίνα κατά τους μήνας Ιούλιον και

Αύγουστον ε.έ. παίζη τρίς της εβδομάδος, ήτοι

την Πέμπτην, Σάββατον και Κυριακήν, από της

εβδόμης μέχρι της δεκάτης μεταμεσημβρίαν, εν

τω καφενείω μου «Παλλάδιον». Εις αντάλλαγμα

της υπηρεσίας ταύτης προσφέρω συνολικώς το

ποσόν των τεσσάρων χιλιάδων (4000) δραχμών

ήτοι δύο χιλιάδας (2000) δραχμάς κατά μήνα.

Δεδομένου ότι το καφενείον μου αποτελεί το

κυριώτερον ψυχαγωγικον κέντρον της πόλεώς

μας και αδυνατώ να μεταφέρω μουσικήν

ορχήστραν εκ Θεσ/νίκης, λόγω των

υπερβολικών αξιώσεών των, παρακαλώ όπως

το αίτημά μου τούτο γίνη δεκτόν και

εξυπηρετηθώσιν ούτω αι ψυχαγωγικαί

ανάγκαι του κοινού της πόλεώς μας.

Ευπειθέστατος

Ο αιτών

[υπογραφή]

Αριθ.12

Αναφορά Προς

Βασιλείου Δόϊκου τον Κον Δήμαρχον Καστορίας

Διευθυντού του Δημοτικού ως πρόεδρον Επιτροπής Δημοτικού

Ωδείου Καστορίας. Ωδείου Καστορίας

Εν Καστορία τη 21-7-39 Ενταύθα.

Κύριε Πρόεδρε,

Λαμβάνω την τιμήν, να αναφέρω ότι αν και πάντες οι μουσικοί της Φιλαρμονικής προσεκλήθησαν υπ’ εμού δια την υπηρεσίαν της 20^ης Ιουλίου, οι Ευάγγελος Μαρκόπουλος, Μιχαήλ Τζώρτζης, και Σταύρος Βενέτης, άπαντες μουσικοί Γ’ τάξεως, δεν ανέλαβον υπηρεσίαν, προβάλλοντες ως πρόσχημα, την αιτιολογίαν της μη καταβολής εις αυτούς των μισθών των μηνών Σεπτεμβρίου και Οκτωβρίου π.έ.

Κατόπιν των ανωτέρω, παρακαλώ όπως ευαρεστούμενοι διατάξητε ό,τι δεί επί του προκειμένου.

Μετά τιμής

Ο αναφέρων

Βασ. Ν. Δόϊκος [υπογραφή]

Αριθ.13

ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΠΟΛΙΤΕΙΑ Εν Καστορία τη 1 Μαίου 1943 ΔΗΜΟΣ ΚΑΣΤΟΡΙΑΣ

Αριθ. Πρωτ. 791 Προς

Το Δημοτικόν Ωδείον Καστορίας

Ε ν τ α ύ θ α

Έχομεν την τιμήν να γνωρίσωμεν υμίν ότι διά της υπ’ αριθ. 89 ε.έ. αποφάσεως της Διοικούσης τον Δήμον Καστορίας Επιτροπής, εγκριθείσης διά της υπ’ αριθ. 2342 ε.έ. ομοίας του κ. Νομάρχου Καστορίας ανεστάλη προσωρινώς η λειτουργία από 1 Απριλίου 1943 του Δημοτικού Ωδείου Καστορίας και απελύθη της θέσεώς του ο μέχρι τούδε Διευθυντής αυτού κ. Βασίλειος Δόϊκος και παρακαλούμεν όπως ανακοινώσητε τούτο αυτώ εκφράζοντες την ευαρέσκειαν της Επιτροπής δια τας μέχρι τούδε υπηρεσίας του..

Συνημμένως αποστέλλομεν αντίγραφον της ως άνω αποφάσεως.

Ο Δήμαρχος Καστορίας

[σφραγίδα και υπογραφή=Λεων. Τσαμίσης]

Κοινοποιείται

1) Ειδικόν Δημοτ. Ταμίαν

2) Γραφείον Λογιστηρίου

Εικόνα 1. «Κατάστασις εμφαίνουσα τον αριθμόν των πνευστών οργάνων, άτινα απαιτούνται δια την καλλιτέραν συμπλήρωσιν της Φιλαρμονικής του Ωδείου και τον αριθμόν των προς επισκευήν τοιούτων.», χειρόγραφο του Βασιλείου Δόϊκου.

Εικόνα 2. «Υπεύθυνος Δήλωσις» του Ισάκ Ελιάου, πατέρα του Αλμπέρτου Ελιάου, ανηλίκου μέλους της Φιλαρμονικής του Δημοτικού Ωδείου Καστορίας.

Εικόνα 3. Δήμος Καστορίας, Αναστολή λειτουργίας του Ωδείου και απόλυση του Βασιλείου Δόϊκου.

5. Σχόλιο επί των εγγράφων. Ο Δήμαρχος, ως Πρόεδρος Επιτροπής Ωδείου, γνωστοποιεί, με το υπ’ αριθ. πρωτ. 54 έγγραφο της 26ης Αυγούστου 1938, προς τους κηδεμόνες 16 νέων – ανηλίκων - μουσικών ότι αποφασίστηκε η πρόσληψη των τελευταίων ως μελών της Φιλαρμονικής και, προκειμένου η πρόσληψη αυτή να ισχύσει, καλούνται οι παραλήπτες κηδεμόνες να δηλώσουν πως οι προστατευόμενοί τους θα παραμείνουν, ως μουσικοί του Ωδείου, τουλάχιστον για διάστημα ενός έτους.

Εν συνεχεία οι κηδεμόνες συμπληρώνουν και υποβάλουν στην Επιτροπή Ωδείου τις 16 υπεύθυνες δηλώσεις με τις οποίες δηλώνουν ότι ο προστατευόμενός τους θα παραμείνει μέλος της Φιλαρμονικής του Ωδείου τουλάχιστον «επί εν έτος αρχόμενον από 1^ης Σεπτεμβρίου 1938». Σε δύο περιπτώσεις το διάστημα διαφοροποιείται: ορίζεται δεκάμηνον στη μία και εξάμηνον στην άλλη. Όλες οι δηλώσεις υπογράφονται τον Αύγουστο και σε όσες σημειώνεται η ημέρα υπογραφής, αυτή είναι μία από τις τελευταίες ημέρες του μηνός [26-30]. .

Τελικά με δύο εγκυκλίους της 19ης Οκτωβρίου 1938, οι οποίες αντιστοιχούν σε δύο διαφορετικές αποφάσεις της Επιτροπής του Ωδείου, διορίζονται με τη πρώτη [αριθ. πρωτ. 60] δύο νέοι ως μουσικοί του Ωδείου και με τη δεύτερη [αριθ. πρωτ.61] οι 15 ακόμη νέοι μουσικοί. Η πρώτη αναφέρεται σε δύο νέους εκ των οποίων ο ένας περιλαμβάνονταν στη κατάσταση της εγκυκλίου της 26^ης Αυγούστου – αυτής της απευθυνομένης προς τους κηδεμόνες – ενώ ο άλλος σημειώνεται για πρώτη φορά· και η δεύτερη εγκύκλιος περιλαμβάνει τους υπολοίπους 15 από τους 16 της εγκυκλίου της 26^ης Αυγούστου, τη βασική ομάδα των μουσικών.

Σε τρία από τα έγγραφα [5,6, και 9] ζητείται από τον Δήμαρχο ως πρόεδρο της Επιτροπής Δημοτικού Ωδείου Καστορίας να επιτρέψει ώστε το Ωδείο να συμμετάσχει σε αντίστοιχες τρεις δημόσιες εκδηλώσεις τοπικών φορέων. Η Εθνική Οργάνωσις Νεολαίας, με έγγραφο του Διοικητή της Υποδιοικήσεως Καστορίας, ζητεί την παρουσία μουσικών του Ωδείου υπό την διεύθυνση του Δόϊκου άπαξ της εβδομάδος εις το Γυμνάσιο για την ψυχαγωγία των μελών της οργανώσεως και ο πρόεδρος της Σχολικής Εφορείας Γ’ Δημοτικού Σχολείου Καστορίας παρακαλεί όπως η Μουσική του Ωδείου λάβει μέρος στη χοροεσπερίδα της Εφορείας, που θα δοθεί στην αίθουσα του «Παλλαδίου». Ιδιαίτερο ενδιαφέρον αποκτά η τρίτη αίτηση αυτή του Δημ. Τσιφόρα, ο οποίος ζητεί να επιτραπεί «να παίζη τρίς της εβδομάδος» μουσική, κατά τους θερινούς μήνες Ιούλιο και Αύγουστο στο «Παλλάδιον» αντί συνολικής αμοιβής 4000 δραχμών. Όπως φαίνεται από το έγγραφο υπ’ αριθ.7, που υπογράφει ως Διευθυντής του Ωδείου ο Δόϊκος, η συνολική δαπάνη η οποία απαιτείται για την προμήθεια νέων οργάνων και για την επισκευή μερικών εκ των υπαρχόντων ανέρχεται στο ποσόν των 7800 δραχμών, είναι περίπου διπλάσια από το ποσόν που προσφέρει ο επιχειρηματίας του Παλλαδίου: τούτο σημαίνει ότι λαμβάνοντας υπ’ όψιν τις οικονομικές συνθήκες υπό τις οποίες λειτουργούσε πάντοτε το Ωδείο η παραπάνω πρόταση, εάν εγένετο αποδεκτή, θα μπορούσε να επιλύσει κάποιες από τις πιεστικές ανάγκες του Ωδείου.

Το τελευταίο χρονολογικά έγγραφο που δημοσιεύεται εδώ με το περιεχόμενό του φέρει, εκτός της αναφοράς στο πρόσωπο του Βασιλείου Δόϊκου, και την βαριά σκιά της εποχής στην οποία εντάσσεται. Ο Δήμαρχος γνωστοποιεί στην Επιτροπή Δημοτικού Ωδείου ότι, επειδή ανεστάλη η λειτουργία του Ωδείου, απολύεται από τη θέση του ο διευθυντής αυτού, Βασίλειος Δόϊκος. Δεν παραλείπει μάλιστα να του εκφράσει την ευαρέσκεια της Διοικούσης Επιτροπής του Δήμου «δια τας μέχρι τούδε [προσφερθείσας] υπηρεσίας του.». Το έγγραφο φέρει ημερομηνία 1^η Μαΐου 1943 και η λειτουργία του Ωδείου ανεστάλη από της 1ης Απριλίου. Η επαρχία (και αργότερα ο νομός) Καστορίας είχαν υπαχθεί υπό Ιταλική κατοχή, η οποία θα κρατούσε ακόμη λίγο περισσότερο από τέσσαρες μήνες - από την ημερομηνία αποστολής του εγγράφου - πριν συνθηκολογήσει η Ιταλία και πριν καταλάβουν την περιοχή τα γερμανικά τμήματα κατοχής. Δεν γνωρίζουμε τους λόγους για τους οποίους έλαβε την απόφαση αυτή η Διοικούσα Επιτροπή του Δήμου – ίσως να επέδρασαν κυρίως ή μόνον λόγοι οικονομικοί. Πάντως, σε τέτοιες περιπτώσεις, και σε περιοχές όπως η Καστοριά, η λειτουργία ιδρυμάτων ή συλλόγων όπως το Ωδείο πρέπει να διατηρείται με κάθε θυσία καθώς αποτελούν από τη φύση τους ακτίνες φωτός εθνικής ζωής και για την συγκεκριμένη περίσταση η συμμετοχή σε αυτούς τους συλλόγους συνιστά μέρος μιας αξιοπρεπούς στάσεως, απέναντι στις υπάρχουσες τότε ιδιαίτερες συνθήκες.

Εδώ, νομίζουμε, ότι είναι η κατάλληλη στιγμή να υπογραμμιστεί η συμμετοχή του Δόϊκου στην εθνική αντίσταση και, κυρίως, το αποτύπωμα που άφησε σε αυτήν με μία από τις μελοποιήσεις του Ύμνου της ΕΠΟΝ, το 1943, σε στίχους της Σοφίας Μαυροειδή – Παπαδάκη. Το όνομά του Βασ. Δόϊκου θα γραφεί ανάμεσα σε αυτά του Κώστα Βάρναλη, Μίκη Θεοδωράκη, Γιώργου Κοτζιούλα, Ιάνη Ξενάκη, Αλέκου Ξένου και μιας πλειάδας ακόμη άλλων καλλιτεχνών που έθεσαν τον εαυτό τους (και το ταλέντο τους) στην υπηρεσία της πατρίδος και εντάχθηκαν στις γραμμές της Εθνικής Αντίστασης.

Επιλογικά. Τακτοποιώντας τμήμα του αρχείου Νέστορος Καββαδά εντοπίσαμε τα έγγραφα που περιγράφονται από τον τίτλο του κειμένου και αποφασίσαμε να τα δημοσιεύσουμε. Η αναζήτηση υλικού σε έναν, πολλαπλώς, άγνωστο για μας χώρο ανέδειξε την σημασία του, την οποία δεν είχαμε εκτιμήσει όταν αρχικώς αποφασίζαμε την έκδοση των εγγράφων.

Σε μία μεσαίου μεγέθους επαρχιακή πόλη στη περιοχή των βορείων συνόρων, ένας ντόπιος – ο Βασίλειος Δόϊκος - σπουδάζει μουσικός και επιστρέφει για να πραγματοποιήσει ένα όνειρο που φαίνεται ότι τον διακατείχε από πολύ νέο. Αποφασίζει να αφιερώσει όλες του τις δυνάμεις προκειμένου να καλλιεργήσει τη μουσική παιδεία των νέων της περιοχής αλλά και να αναπτύξει το μουσικό - και γενικότερα το πολιτισμικό - αίσθημα εκείνων των πολιτών, οι οποίοι θα έρχονταν σε επαφή με τη μουσική κατά τη διάρκεια των εκδηλώσεων των σχημάτων που δημιούργησε. Ο Δόϊκος δεν ήταν μόνος, αλλά η δική του παρουσία ήταν απαραίτητη – αυτός απετέλεσε τον καταλύτη προκειμένου να υπάρξει η μουσική διαδρομή της δεκαετίας 1934-1943 στη Καστοριά. Μαζί του συνέδραμαν οι χορωδοί και οι ανήλικοι μουσικοί του Ωδείου και της Φιλαρμονικής αλλά και όσοι εκ των πολιτών είχαν κατανοήσει τη σοβαρότητα του εγχειρήματος και βοήθησαν καθ’ οιονδήποτε τρόπο στη πραγμάτωσή του – ανάμεσα σε αυτούς ιδιαίτερο ρόλο χρημάτισαν οι επικεφαλής της πόλεως δημοτικοί άρχοντες²¹. Εμείς θα υπογραμμίσουμε τη βοήθεια που προσφέρει η εφημερίδα «Καστορία» με τον τρόπο με τον οποίο παρακολουθεί τα συμβάντα στον χώρο, αλλά και με τη συστηματική από μέρους της υπόμνηση προς τους αναγνώστες της, ότι η δημιουργία όσων επιχειρεί ο Δόϊκος και οι μαθητές του – οι συμμέτοχοι - ωφελεί το κοινωνικό σύνολο και αναβαθμίζει την περιοχή εντός του ελλαδικού χώρου αλλά και γενικότερα. Ακόμη περισσότερο, προσπαθεί να κεντρίσει τη φιλοτιμία των Καστοριέων προκειμένου αυτοί να μην υστερήσουν στο ελάχιστο απέναντι στους πολίτες των γειτονικών νομών και στις κατακτήσεις εκείνων στο χώρο της μουσικής καθώς και του πολιτισμού γενικότερα.

Τελειώνοντας, θέλουμε να ευχαριστήσουμε κατά (χρονολογική) σειρά τον κ. Ιωάννη Τσακιρίδη που μας απέστειλε την σχετική μελέτη του, στην συνέχεια την υπεύθυνη της Βιβλιοθήκης και του Αρχείου του Κρατικού Ωδείου Θεσσαλονίκης κ. Σμαρώ – Μαρία Αναγνωστοπούλου για τον ευγενικό τρόπο με τον οποίο διευκόλυνε την έρευνά μας, τον κ. Νικόλαο Σιώκη, Δρα Ιστορίας Ελληνισμού και ακόμη τον κ. Νίκο Β. Δόϊκο, γιο του Βασιλείου Δόϊκου, για τις τέσσαρες εξαιρετικές φωτογραφίες που μας διέθεσε και οι οποίες δημοσιεύονται εδώ.

Σημειώσεις

1. Η μελέτη του Ιωάννη Μ. Τσακιρίδη δημοσιεύτηκε σε συνέχειες [εννιά μέρη] στην εφημερίδα της Καστοριάς ΟΡΙΖΟΝΤΕΣ, από την Τετάρτη 7 Αυγούστουν 20 13 έως την Τρίτη 21 Ιανουαρίου 2014.

2. Υπουργείο Εθνικής Παιδείας και Θρησκευμάτων, Ωδείον Θεσσαλονίκης 1915-1965, Θεσσαλονίκη, 1966, σ.54. Στον «Πίνακα Αποφοίτων του Ωδείου» του εντύπου, αναφέρεται και ο Βασίλειος Δόϊκος, πτυχιούχος, τελευταίο έτος σπουδών 1932-33, πτυχίο αρμονίας στη τάξη του Γεωργίου Βακαλοπούλου της Σχολής Συνθέσεως – Ανωτέρων θεωρητικών.

3. Εφημερίς ΚΑΣΤΟΡΙΑ, μεγάλη εβδομαδιαία εφημερίς εκδιδομένη εν Καστορία εκάστην Κυριακήν. Περίοδος Β’, έτος ΙΑ’, αριθ. φύλλου 556 [η στήλη με τίτλο «Το Ωδείον μας» στη σελίδα 3].

4. ΚΑΣΤΟΡΙΑ ό.π. στο φύλλο 559 της 11ης Φεβρουαρίου 1934, σ.4

5. ΚΑΣΤΟΡΙΑ ό.π. στο φύλλο 568 της 24ης Ιουνίου 1934, σ.4

6. Στο «Βιβλίο 3» των Πρακτικών του ΚΩΘ και στο υπ’ αριθ.188 πρακτικό της 5^ης Δεκεμβρίου 1934 σημειώνεται: «Ενεκρίθη υπό του Δημοτικού Συμβουλίου της πόλεώς μας η χορήγησις ποσού δρχ. 80.000 δια την χρήσιν 1934-35 προς το Ωδείον [Θεσσαλονίκης]» από το οποίον μάλιστα 10.000 προορίζεται «προς βράβευσιν απόρων και εξαιρετικώς ευδοκιμούντων μαθητών του ιδρύματος». Επομένως, το ποσόν των 60.000 δραχμών το οποίον υποσχέθηκε να χορηγήσει ο Δήμος Καστορίας για τις ανάγκες του Ωδείου είναι σημαντικό, συγκρινόμενο με το αντίστοιχο του Δήμου Θεσσαλονίκης.

7.ΚΑΣΤΟΡΙΑ ό.π. στο φύλλο 588 της 11ης Νοεμβρίου 1934, σ.4. Η καλλιτεχνική βραδιά δίδεται στην αίθουσα «Παλλάδιον» και όπως φαίνεται από την ανακοίνωση του Ωδείου «λόγω της πρώτης …εμφανίσεως του Ωδείου…δεν θα επιβαρυνθούν ουδόλως οι θαμώνες…με τιμάς … ηυξημένας, αλλά αι τιμαί των ποτών θα είναι αι συνήθεις.».

8. ΚΑΣΤΟΡΙΑ ό.π. στο φύλλο 596 της 1ης Ιανουαρίου 1935, σ.2.

9. ΚΑΣΤΟΡΙΑ ό.π. στο φύλλο 646 της 3ης Μαρτίου 1936, σ.1.

10. ΚΑΣΤΟΡΙΑ ό.π. στο φύλλο 666 της 23ης Αυγούστου 1936, σ.4.

11. Εφημερίς της Κυβερνήσεως (Τεύχος Πρώτον), αριθμός φύλλου 316, 30 Ιουλίου 1936.

12. . ΚΑΣΤΟΡΙΑ ό.π. στο φύλλο 746 της 20ης Μαρτίου 1938, σ.3.

13. . ΚΑΣΤΟΡΙΑ ό.π. στο φύλλο 747 της 27ης Μαρτίου 1938, σ.3.

14. ΚΑΣΤΟΡΙΑ ό.π. στο φύλλο 761 της 3ης Ιουλίου 1938, σ.3.

15. . ΚΑΣΤΟΡΙΑ ό.π. στο φύλλο 758 της 12ης Ιουνίου 1938, σ.1.

16. Συγκεκριμένα στο «Βιβλίο 3» περιλαμβάνονται τα πρακτικά από τον αριθμό 167 της 16^ης Ιουλίου 1931 έως τον αριθμό 220 της 10^ης Οκτωβρίου 1939.

17. «Βιβλίο 3» - αριθ. πρακτ. 193 της 8^ης Απριλίου 1936.

18. «Βιβλίο 3» - τα πρακτικά υπ’ αριθ.205 και 206 της 7ης Αυγούστου και 15ης Οκτωβρίου 1937 αντιστοίχως.

19. Συγκεκριμένα το «Βιβλίο 4» περιλαμβάνει τα πρακτικά από τον αριθ.221 της 15ης Δεκεμβρίου 1939 έως τον αριθμό 241 τη 11ης Απριλίου 1945 και από τον αριθμό 1 της 7^ης Δεκεμβρίου 1945 έως τον αριθμό 43 της 30ης Οκτωβρίου 1951.

20. «Βιβλίο 4» -αριθ. πρακτ. 223α της 1ης Ιουνίου 1940.

21. Στις εκλογές της 11^ης Φεβρουαρίου 1934 εκλέγεται δήμαρχος ο Βασίλειος Στεργίου Νικίδης, ο οποίος παραμένει και επί Μεταξά – στις 20 Σεπτεμβρίου 1939 υπογράφει την αναφερομένη στο παραπάνω κείμενο Έκθεση. Το 1941 δήμαρχος είναι ο Φιλόλαος Πηχιών και από το 1942 έως το 1944 ο Λεωνίδας Τσαμίσης.

Φωτογραφία 4: Βασίλειος Δόϊκος, 1935, η φωτογραφία ανήκει στο αρχείο του κ. Νίκου Δόϊκου

Εικόνα 4. Κρατικόν Ωδείον Θεσσαλονίκης, Πτυχίον Βασιλείου Δόϊκου, 29 Ιουνίου 1933, υπογράφουν ο πρόεδρος και τα μέλη της εξεταστικής επιτροπής: Αλέξανδρος Καζαντζής, Αιμίλιος Ριάδης, Τεό Κώφμαν, Βασίλειος Θεοφάνους και Γεώργιος Βακαλόπουλος

Εικόνα 5. Εφημερίς της Κυβερνήσεως του Βασιλείου της Ελλάδος, εν Αθήναις, τεύχος πρώτον – αριθμός φύλλου 316, 30 Ιουλίου 1936. Περί συστάσεως νομικού προσώπου εν τω Δήμω Καστορίας υπό τον τίτλον «Δημοτικόν Ωδείον Καστορίας».

Υστερόγραφο: Είχαμε ολοκληρώσει τη μελέτη μας, όταν ο κ. Θωμάς Ταμβάκος μας απέστειλε από το αρχείο του (Α.Ε.Μ.Θ.Τ.) το κείμενο με τίτλο «Βιογραφικό – Εργογραφικό σημείωμα Βασιλείου Ν. Δόϊκου» - τον κ. Ταμβάκο ευχαριστούμε θερμά για την γενναιόδωρη χειρονομία του. Το κείμενο «συνετάχθη από μαθητές και φίλους του Βασίλη Δόικου» και από αυτό δημοσιεύουμε τα παρακάτω αποσπάσματα, τα οποία καλύπτουν χρονικά το προπολεμικό διάστημα της πορείας του Δόϊκου – ορισμένα στοιχεία μάλιστα από αυτά συμπληρώνουν το κείμενό μας. Ιδιαιτέρως πρέπει να υπογραμμισθεί η αναφορά του κειμένου στη σημαντική εργασία του Δόϊκου στην Κοινότητα Άργους Ορεστικού παραλλήλως με την δραστηριότητά του στη πόλη της Καστοριάς.

«Ο Βασίλειος Νικολάου Δόϊκος υπήρξε γόνος μιας από τις αρχαιότερες οικογένειες της Καστοριάς…σε ένα … περιβάλλον αρχοντιάς, και υγιούς πατριωτισμού γεννήθηκε το 1906…

Όπως ο ίδιος αφηγείται, το ξεκίνημά του στη Μουσική άρχισε από το ψαλτήρι της Μητρόπολης…Σε ηλικία δεκαπέντε ετών ξεκίνησε μαθήματα βιολιού με δάσκαλό του … τον Λουκά Παπαναστασίου…Ως μαθητής του Γυμνασίου υπήρξε η ψυχή του Μουσικού Ομίλου «ΟΡΕΣΤΗΣ» ο οποίος προσέφερε τότε μεγάλη πολιτιστική κίνηση…Στο στρατό είχε την τύχη να υπηρετήσει στην Στρατιωτική Μουσική και να μελετήσει βιολί με δάσκαλό του τον υπηρετούντα τότε Σωτήρη Κασσιάρα. Μετά την απόλυσή του από το στρατό έφυγε στη Θεσσαλονίκη και ενεγράφη πρώτα στο Μακεδονικό Ωδείο Θεσσαλονίκης με δάσκαλό του στο βιολί και την Αρμονία τον διευθυντή Επαμεινώνδα Φλώρο.

Μετά από φοίτηση ενός έτους στο Μ.Ω.Θ. ενεγράφη στο Κρατικό Ωδείο Θεσσαλονίκης από το οποίο έλαβε δίπλωμα Αρμονίας και Ενορχήστρωσης με καθηγητή τον Γεώργιο Βακαλόπουλο. Εξακολούθησε τις σπουδές του στο βιολί με τον διευθυντή του Ωδείου Αλέξανδρο Καζαντζή και έφθασε στην ανωτέρα τάξη βιολιού. Αποφοίτησε από το Κρατικό Ωδείο Θεσσαλονίκης το 1933 … [και] γύρισε στην Καστοριά με το όνειρο να δημιουργήσει μουσική παιδεία και να γίνει (όπως έλεγε συχνά ο ίδιος ) ο ψυχοπλάστης την νέων της πατρίδας του …

Από τα πρώτα χρόνια του γυρισμού του το ενδιαφέρον του στράφηκε και στο Άργος Ορεστικό σε μια κοινωνία ιδιαιτέρως εκλεκτή. Το 1934-35 με την βοήθεια του τότε Προέδρου της Κοινότητας Άργους` Ορεστικού Γιάννη Ζάχου συγκρότησε την χορωδία του Άργους Ορεστικού (εκκλησιαστική και κοσμική). Σταθμοί στην προσπάθειά του για την μουσική ανάπτυξη του Άργους ήταν η δημιουργία Κοινοτικής Μαντολινάτας και οι προσπάθειες του για την ίδρυση του Συλλόγου «Ορεστίς» και κυρίως της χορωδίας της Ορεστίδος η οποία συνεχίζει έως τις μέρες μας την λαμπρή πολιτισμική της παρουσία …

Νήσος Λευκάς

Δευτέρα 17 Φεβρουαρίου 2020

1 σχόλιο: