Μέρος τρίτο

[Θεσσαλονίκη, Εβραίοι 5 * Thessaloniki, Jews 5]: parva iudaica thessalonicensia V

Εβραίες μαθήτριες και εβραίοι μαθητές, οι οποίοι εφοίτησαν στο Δημοτικό Σχολείο των Ελληνικών Εκπαιδευτηρίων Βαλαγιάννη από το σχολικό έτος 1929 - 1930  έως το σχολικό έτος 1942 - 1943 *  

Jewish girls and Jewish boys students who studied in Primary School of Greek Educational Institutes Valagianni from 1929 - 1930 until 1942 – 1943

Συγκεντρωτική Κατάσταση των εβραίων μαθητριών και εβραίων μαθητών, οι οποίοι εφοίτησαν στο Δημοτικό Σχολείο των Εκπαιδευτηρίων Θηλέων Βαλαγιάννη από το 1929 έως τον Μάρτιο του 1943

α/α	Ονοματεπώνυμο
1	Αβαγιού Ελεονώρα του Μωϋσέως	1923	Δερματέμπορος	Φιλίππου 21
2	Αβαγιού Ρενέ  του Σαμουήλ	1920	Δερματέμπορος	Βερροίας 4
3	Αβαγιού Ιουλία του Μωυσέως	1924	Δερματέμπορος	Φιλίππου 21
4	Ακούνη Ρόζα του Σαμουήλ	1920	Πιλοπώλης	Αγ. Σοφίας 25
5	Ακούνης Ιάκωβος του Ιωσήφ	1923	Πιλοποιός	Αγ. Σοφίας 25
6	Αλμοσνίνο Ζιακ του Μωσσέ	1935	Έμπορος υφασμάτων	Προξ. Κορομηλά 38
7	Αλτσέχ Γεώργιος-Ιακώβ του Ισραήλ	1932	Ιδιωτ. Υπαλλ.	Μητροπόλεως 81
8	Αλτσέχ Εστέρ του Μπενσιών	1932	Έμπορος	Παύλου Μελά 20	Μεταγραφή λόγω μετακινήσεως
9	Αμπραβανέλ Ριβκά του Λεών	1932	Υπάλληλος
10	Αμπραβανέλ Ριβκό του Λεών	1934	Καπνέμπορος	Μητροπόλεως 45	έπαυσε 30-10-40
11	Αμών Σάμη του Ιωσήφ	1934	Εμπορος	Μενελάου 2	Ακολουθεί οικειοθελώς μέχρι Ιουν. '42 Διέκοψε από 9-3-43
12	Άντζελ Ιζάκ [Ίνο] του Λεών	1933	Τροχιστής	Ιουστινιανού 10	Διέκοψε από 9-3-43
13	Άντζελ Μυριάμ του Σαμουέλ	1934	Έμπορος	Τσιμισκή 27
14	Άντζελ Σαμπετάϊ του Λεών	1936	Τροχιστής	Ιουστινιανού 4	Διέκοψε από 9-3-43
15	Άντζελ Χαΐμ του Σολομών	1934	Έμπορος	Αγ. Θεοδώρας 1	Διέκοψε από 9-3-43
16	Αράμα Αλβέρτος Ιάκωβος	1922	Έμπορος	Μητροπόλεως 69
17	Αρδίττη Τζίνα του Αλβέρτου	1926	Έμπορος	Εγνατία 72
18	Αρουέστη Λιλίκα του Σολομών	1924	Εμπορομεσίτης	Πτολεμαίων 58
19	Ασσαέλ Λουκία  Μωΐς	1919	Υπάλληλος	Πελοποννήσου 1
20	Αττάς Σολομών του Μωϋς	1934	Βιομήχανος	Αντιγονιδών 16	Διέκοψε από 9-3-43
21	Βεϊσή Σαμουήλ του Ηλία	1931	Δημοσιογράφος	Παύλου Μελά 20	Έπαυσε τέλος Οκτ. '40
22	Βεϋσή Σάρρα του Ηλία	1934	Δημοσιογράφος	Τσιμισκή	Έπαυσε τέλος Οκτ. '40                         Έλαβε το 6/8-9-42 αποδ. Μετεγγρ.
26	Γιακοέλ Βίκτωρ του Αλμπέρτ	1921	Ασφαλιστής	Φραγκοπούλου 16
24	Γιουδά Ντουντού-Λιλίκα του Σαμπετάϊ	1933	Ιδιωτ. Υπαλληλος	Εγνατία 98	Διέκοψε από 9-3-43
25	Γκατένιο Αβραάμ του Ασσέρ	1934	Έμπορος	Παύλου Μελά 30	έπαυσε 30-10-40
26	Γκατένιο Ντόρα του Μωυσή	1921	Σιδηροπώλης	Άθωνος 27
27	Γκατένιο Σαρίνα του Ιακώβ	1921	Έμπορος	Μητροπολίτου Ιωσήφ 11Α
28	Γκιλιντί Γιουδά (Λεόν) του Νισήμ	1920	Οπωροπώλης	Π.Π. Γερμανού 32
29	Γκιλιντί Ντόρα του Νισήμ	1918	Οπωροπώλης	Π.Π. Γερμανού 32
30	Γκιλιντί Χαΐμ του Γαβριέλ	1927	Ιδιωτ. Υπάλληλος	Αγ. Θεοδώρας 9
31	Ερρέρα [Γράτσια-Ρεμπέκκα] Ζενέτ του Μωΰς	1935	Έμπορος	Π.Π. Γερμανού 8	Υποχρ. Φοιτ. Μέχρι Ιουν.42              Διέκοψε από 9-3-43
32	Ισραήλ Ασερίκο του Μωύς	1931	Έμπορος	Ερμού 77
33	Καμχή Σαμπά του Αλμπέρτου	1931	Ζωέμπορος	Φιλίππου 47
34	Καπόν Ιουλία του Σαούλ	1931	Έμπορος	Αγ. Θεοδώρας 1
35	Κόβο Λαζάρ του Δαβίδ	1934	Υπάλληλος	Μητροπόλεως 32	Διέκοψε από 9-3-43
36	Κοέν Βικτωρία του Σεμπτώβ	1936	Έμπορος		Διέκοψε από 9-3-43
37	Κοέν Βιτάλης-Χαΐμ του Σεμτώβ	1927	Έμπορος	Ερμού 7
38	Κοέν Εστέρ - Έττη του Μωΰς	1935	Έμπορος	Ερμού 7	Διέκοψε από 9-3-43
39	Κοέν Ίνο του Δανιήλ	1926	Χαρτέμπορος	Καστριτσίου 7
40	Κοέν Λιζών του Μισιέλ	1923	Σιδηρ. Υπάλληλος	Εγνατία 23
41	Κοέν Ρασέλ του Σολομών	1932	Χαρτοπώλης	Βασ. Κωνσταντίνου 65
42	Κοέν Σάρα του Σιντός	1932	Έμπορος	Ερμού 7
43	Κοέν Φλώρα του Δανιήλ	1932	Χαρτοπώλης	Πλουτάρχου 8
44	Κοέν Φρίδα του Λεών	1927	Υφασματέμπορος	Ερμού 7
45	Κοένκα Δαυΐδ του Καρόλου	1931	Έμπορος	Ιουστινιανού 11
46	Κοένκα Λούνα του Μωΰς	1933	Έμπορος	Αντιγονιδών 2	Διέκοψε από 9-3-43
47	Κουνέ Φρίντα  του Ηλία	1931	Έμπορος	Αριστοτέλους 16
48	Κούνιο Αιμιλία του Ιωσήφ		Δερματέμπορος	Αγ. Θεοδώρας 5
49	Λεβή Αλέγρα-Νινή του Μωύς	1931	Έμπορος	Αριστοτέλους 16
50	Λεβή Κλάρα του Μοσσέ	1933	Έμπορος	Αριστοτέλους 16
51	Λεβή Ρενέ Εφραΐμ	1922	Μηχανικός	Άθωνος 14
52	Λεβή Σολομών του Γκεδαλιά	1926	Υπάλληλος	Γρηγ. Παλαμά 7 ή 9
53	Μαγρίζο Βίτα του Δαυΐδ	1925	Έμπορος	Τσιμισκή 59	έπαυσε 19-1-32
54	Μαγρίζο Πέπο του Δαυΐδ	1920	Έμπορος	Τσιμισκή 59
55	Ματαλών Χαΐμ του Σαούλ	1925	Διευθ. Αγγλ. Εμπ. Τραπ. Αιγαίου	Τσιμισκή 57
56	Ματαλών Εσθήρ του Ίνο	1921	Έμπορος	Αριστοτέλους 3
57	Ματαλών Λετίτσια Σαούλ	1923	Διευθ. Αγγλ. Εμπ. Τραπ. Αιγαίου	Τσιμισκή 57
58	Ματαλών Μέντη του Ασέρ	1925	Έμπορος	Βικτ. Ουγκώ 7
59	Ματαλών Νίνα του Μαυρικίου	1921	Έμπορος	Βουλγαροκτόνου 56	έπαυσε 3-11-30
60	Ματαράσο Ροβέρτος του Ισαάκ	1927	Ιατρός	Τσιμισκή 94
61	Μεβοράχ Ζοζέφ του Ζακ	1936	Εριοπώλης	Καρόλου Ντηλ 3	Διέκοψε από 9-3-43
62	Μεβοράχ Μυριάμ του Ζακ	1934	Εριοπώλης	Καρόλου Ντηλ 3	Διέκοψε από 9-3-43
63	Μεσουλάμ Ιωσήφ του Μπαρούχ	1928	Χαρτοπώλης	Γεωργίου Σταύρου 1
64	Μεσουλάμ Σολ του Μπαρούχ	1925	Χαρτοπώλης	Γεωργίου Σταύρου 1
64α	Μεσουλάμ Σουλίκα του Μπαρούχ	1926	Έμπορος	Ερμού 77
64β	Μεσουλάμ Σωλάνζι του Μπαρούχ	1925	Χαρτοπώλης	Βουλγαροκτόνου 36	έπαυσε 9-3-32
65	Μόλχο Μιμή-Μυριάμ του Σαμουέλ	1929	Έμπορος Ραπτ. Ειδών	Βασ. Κων/νου 64	δεν εφοίτησε διόλου
66	Μόλχο Νινέτ του Σαούλ	1934	Έμπορος
67	Μόλχο Νίνο-Ισάκ του Μεναχέμ	1931	Τραπεζικός Υπάλληλος	Πολωνίας 19
68	Μορδώχ Έττη του Μωΰς	1929	Έμπορος	Βενιζέλου 62
69	Μορδώχ Στέλλα του Μωυσή	1927[6]	Ιδιωτ. Υπάλληλος	Ερμού 25
70	Μοχέλ Σάρλο-Σολομών του Σαμουέλ	1934	Έμπορος δημητριακών	Μητροπόλεως 59	Διέκοψε από 9-3-43
71	Μπέζα Σαμπετάϊ του Μωύς	1931	Εμποροβιομήχανος	Βασ. Κων/νου 24
72	Μπενοζίλιο Αντρέ του Μπενζαμέν	1927	Έμπορος	Καρόλου Ντηλ 15
73	Μπενοζίλιο Μωρίς του Ιωσήφ	1927	Διευθ. Τραπεζ. Θεσ/νίκης	Τσιμισκή 83
74	Μπενουζίλιο Ανδρεάς-Λούλη του Βενιαμίν	1926	Έμπορος	Τσιμισκή 48
75	Μπενουζίλιο Σιμώνη του Μπενζαμίν	1931	Έμπορος	Τσιμισκή 48
76	Μπενρουμπή Νέλη του Χαΐμ	1930	Έμπορος	Τσιμισκή 94
77	Μπενρουμπή Ντουντού του Αλμπέρτου	1931	Υπάλληλος [Αντιπρ. Εμπ. Οίκων]	Εγνατία 21
77α	Μπενρουμπή Ντουντού του Αλμπέρτου	1932	Υπάλληλος	Εγνατία 21	Έλαβε το 11/2-10-42 αποδ. Μετεγγρ.
78	Μπενρουμπή Σαμ του Χαϊμ	1925	Έμπορος	Καποδιστρίου
79	Μπενφοράδο Ραχήλ - Σερλ του Σεμτώμ	1936	Ιατρός	Ιουστινιανού 9	Διέκοψε από 9-3-43
80	Μπερέσης Τζέκης του Σαμ	1931	Λογιστής	Λεωφ. Νίκης 5
81	Μποττών Βίκτωρ Ιακώβου	1919	Αργυραμοιβός	Κοζάνης 22
82	Μπρούδο Ηλίας του Αβραάμ	1935	Φαρμακοποιός	Ιουστινιανού 3	Διέκοψε από 9-3-43
83	Μπρούδο Ρίνα  Ιωσήφ	1923	Έμπορος	Ερμού 77
84	Μωϋσής Ραφαήλ του Ασσήρ	1933	Δικηγόρος	Τσιμισκή 90	έπαυσε να φοιτά 30-10-40
85	Νάαρ Βενιαμίν του Σολομών	1930	Ιδιωτ. Υπάλληλος	Γεωργίου Σταύρου 7
86	Νάαρ Ραϋμόνδος-Σολομών του Ζαχαρίου	1933	Δικηγόρος		Έπαυσε τέλος Οκτ. 40
87	Νάαρ Ραχήλ του Σολομών	1924	Ιδιωτ. Υπάλληλος	Αγ. Θεοδώρας 9
88	Νατζερή Μαρσέλα του Μωϋσή	1923	Τεχν. Οδοντίατρος	Βογατσικού 4
89	Ναττάν Ραχήλ Μωϋσή	1923	Επιπλοποιός	Αμύντα 4
90	Ναχμάν Ισαάκ του Σολομών	1936	Ζωέμπορος	Καρόλου Ντηλ 3	Διέκοψε από 9-3-43
91	Ναχμίας Μαρσέλ του Ζιακώβ	1935	Χαρτοπώλης	Καρόλου Ντηλ 22	Υποχρεωτική φοιτηση μέχρι Ιουνιο '42            Διέκοψε από 9-3-43
92	Νοάχ Ρενέ του Σιμαντώβ	1925	Έμπορος	Βασ. Ηρακλείου 25	Επαυσε να φοιτά από 7/2/34
93	Ντεμάγιο Ιωάννα του Μαρσέλ	1930	Υφασματέμπορος	Εθν. Αμύνης 25
94	Ουζιέλ Δανιήλ του Ιωσήφ	1930	Έμπορος	Π.Π. Γερμανού 15
95	Ουζιέλ Μάριος του Ιακώβ	1926	Έμπορος	Π. Π. Γερμανού 15
96	Παλαντίνο Εστέρ (Νίνα) του Σαμουέλ	1928	Έμπορος	Φιλίππου 45
97	Πάρδο Εστέρ του Γαβριήλ	1933	Μικροπωλητής	Εγνατία 45
98	Πάρδο Λιλίκα του Χαΐμ	1928	Έμπορος	Τσιμισκή 35
99	Πάρδο Ροζίνα του Χαΐμ	1933	Έμπορος	Τσιμισκή 35	Διέκοψε από 9-3-43
100	Περαχιά Ιάκωβος Ισαάκ	1916	Καφεπώλης	Αφροδίτης 2	μεταγραφή 11-3-30
101	Περαχιά Λίνα του Ηλία	1927	Χαρτοπώλης	Χρυσοστόμου. Σμύρνης 5
102	Περαχιά Σαμουήλ Ισαάκ	1918	Καφεπώλης	Αφροδίτης 2	μεταγραφή 11-3-30
103	Πίγχα Ρίτα του Λεών	1930	Έμπορος	Γεωργίου Σταύρου 4
104	Πίγχα Σόλ-Λιλή του Σολομών	1934	Φαρμακέμπορος	Αριστοτέλους 19	Διέκοψε από 9-3-43
105	Πίνχα Ιουλία του Χαΐμ	1925	Έμπορος	Γεωργίου Σταύρου 4
106	Ρεβάχ Ισραήλ του Ισαάκ	1928	Έμπορος	Εγνατία 21
107	Ρωμάνο Λίλη του Χαΐμ	1925	Χρηματιστής	Λεωφ. Νίκης 39
108	Σαλτιέλ Ελίκος του Ιωσήφ	1922	Έμπορος	Πτολεμαίων 43
109	Σαλτιέλ Μωΰς του Ισαάκ	1922	Έμπορος	Μεγ. Αλεξάνδρου 49
110	Σαλτιέλ Ντέζη  Ιωσήφ	1921	Υπάλληλος	Αγ. Σοφίας 35
111	Σαλτιέλ Φρέντι  του Ιωσήφ		Υπάλληλος	Αγ. Σοφίας 35
112	Σαλώμ Σαμ του Ζακ	1925	Έμπορος	Παύλου Μελά 46
113	Σαμπετάι Ζωζέφ του Σολομών	1931	Έμπορος	Ερμού 77
114	Σαμπετάι Σολομών Δαυΐδ		Ανθρακοπώλης	Κασσάνδρου 106
115	Σαντώκ Βερνάρδος του Οβαδιά	1926	Έμπορος	Βογατσικού 8
116	Σαπόρτα Ζακ του Ισαάκ	1923	Παραγγελιοδόχος	Τσιμισκή 27
117	Σαπόρτα Ορέττα του Ισαάκ	1927	Παραγγελιοδόχος	Τσιμισκή 27
118	Σεβή Αδόλφος του Ιωσήφ	1927	Έμπορος	Ιουστινιανού 15
119	Σεβή Δανιέλ του Σολομών	1924	Έμπορος	Ιουστινιανού 7
120	Σεβή Μαΐρ του Γιοσέφ	1928	Έμπορος	Ιουστινιανού 15
121	Σεβή Νταίζη του Αβραάμ	1917	Δερματέμπορος	Γωνία Μ. Αλεξάνδρου & Φιλίππου
122	Σεγούρα Μωΰς του Πέπο	1926	Έμπορος	Π.Π. Γερμανού 31	έπαυσε να φοιτά από 5-2-35
123	Σιαλώμ Σολομών του Ζακ	1933	Έμπορος	Μοργκεντάου 7
124	Σιαλώμ Σολομών του Ζακ	1933	Οδοντίατρος	Τσιμισκή 35
125	Σίδες Αλβέρτος του Δανιήλ	1928	Έμπορος	Καρόλου Ντηλ 3
126	Σίδες Ιωσήφ του Δανιήλ	1931	Έμπορος	Καρόλου Ντηλ 3	μετεγράφη 30-10-40
127	Σίδες Ιωσήφ του Ιακώβ	1924	Υφασματέμπορος	Αγ. Θεοδώρας 7	έπαυσε από 15-1-36
128	Σιμχά Λιλή του Ραφαήλ	1920	Διευθ. Καπν. Εταιρίας	Καρόλου Ντηλ 3
129	Στρούμζα Ιωνάς του Δαυΐδ	1930	Έμπορος	Βασ. Ηρακλείου 28
130	Στρούμσ[ζ]α Ραχήλ του Δαβίδ	1925	Έμπορος	Βασ. Ηρακλείου 28
131	Τζίβρε [Τζιβρέ] Ερρίκος του Αλβέρτου	1932	Μηχανικός	Μητροπόλεως 81
132	Τιάνο Ρήνα του Paul	1925	Αντιπρ. Εταιρ.	Τσιμισκή 79
133	Τσίκο [Τσίγκο] Χαΐμ του Δαβίδ		Γαλακτοπώλης	Κισσάβου 1	έπαυσε 9-10-30
134	Τσίκο Ιάκωβος του Αλβέρτου	1929	Έμπορος	Ερμού 49
135	Τσίκο Λώρα του Αλβέρτου	1926	Έμπορος	Αγ. Θεοδώρας 6
136	Φλωραντέν Ραχήλ του Σολομών	1927		Παύλου Μελά 42
137	Φλωραντέν Σαμ του Σολωμών	1923	Βιομήχανος	Άθωνος 27
138	Φλωραντέν Τζέννυ του Σολωμών	1920	Βιομήχανος	Άθωνος 27
139	Φρανσέζ Εσθήρ - Νινή του Ιακώβ	1936	Έμπορος	Ισαύρων 14	Διέκοψε από 9-3-43
140	Φρανσέζ Εσθήρ-Νινέττα του Ιακώβ	1931	Έμπορος	Τσιμισκή 72
141	Φρανσέζ Ιάκωβος Ναχαμά	1920	Γαλατάς	Σοφοκλέους 29
142	Φρανσέζ Ιωσήφ του Τζακ	1933	Έμπορος	Πλ. Αγ. Σοφίας 12	Έπαυσε τέλος Δεκ. 40
143	Φρανσέζ Νατάν  του Ναχαμά	1923	Γαλατάς	Σοφοκλέους 29
144	Φρανσές Σαμ[ουήλ] του Τζακ	1926	Υφασματέμπορος	Π. Π. Γερμανού 20
145	Χαζάν Σαούλ  Μωΰς	1922	Ράπτης	Γεωργίου Σταύρου 1	Δεν εφοίτησε
146	Χαΐμ Σύλβια του Αβραάμ		Έμπορος μουσαμάδων	Αντιγονιδών 33
147	Χασίδ Ιωσήφ του Μεναχέμ	1934	Έμπορος	Ιουστινιανού 9	Διέκοψε από 9-3-43
148	Χασόν Μαρία του Σολομών	1928	Ξυλέμπορος	Πτολεμαίων 46

Συνολικά 148 εβραίες μαθήτριες και εβραίοι μαθητές ενεγράφησαν και, σχεδόν όλοι, εφοίτησαν στο δημοτικό σχολείο των Ελληνικών Εκπαιδευτηρίων Βαλαγιάννη από το σχολικόν έτος 1929 - '30 μέχρι το σχολικό έτος 1942 - '43, ουσιαστικά μέχρι την 9η Μαρτίου 1943. Τώρα γνωρίζουμε το ονοματεπώνυμό τους, το όνομα του πατέρα τους, την ηλικία τους και την διεύθυνση του σπιτιού τους ή της εργασίας του πατέρα τους - σε αρκετές περιπτώσεις ξέρουμε και το επάγγελμα του πατέρα τους. Όσες/οι από αυτές/ούς γεννήθηκαν το 1920, όταν τους υποχρέωσαν να επιβιβασθούν στα τραίνα ήταν 23 ετών και όσοι γεννήθηκαν το 1936 ήταν 7 ετών. Αυτοί οι οποίοι γεννήθηκαν το 1936 το σχολικό έτος 1942 - '43 ήταν μαθητές της Α' τάξεως του δημοτικού. Ταξίδευσαν και αυτοί με τις οικογένειές τους και τους ομοθρήσκους τους, την άνοιξη και το καλοκαίρι του έτους 1943.

Συγκεντρωτικός πίνακας των επαγγελμάτων των γονέων και κηδεμόνων των εβραίων μαθητριών και μαθητών.

ΕΠΑΓΓΕΛΜΑΤΑ	ΠΛΗΘΟΣ	ΠΟΣΟΣΤΟ %
ΕΜΠΟΡΟΙ	81	67
ΕΛΕΥΘΕΡΟΙ ΕΠΑΓΓΕΛΜΑΤΙΕΣ	20	17
ΥΠΑΛΛΗΛΟΙ	17	14
ΒΙΟΜΗΧΑΝΟΙ	3	2
ΣΥΝΟΛΟΝ	121	100

Πίνακας ΙΙΙ

Στον Πίνακα IΙΙ σημειώνονται τα επαγγέλματα των 121 γονέων και κηδεμόνων των εβραίων μαθητριών και μαθητών που ενεγράφησαν στο Δημοτικό από το πρώτο σχολικό έτος  λειτουργίας των Εκπαιδευτηρίων, το 1929 - '30 έως την 9η Μαρτίου 1943.

 

Όπως φαίνεται στον συγκεντρωτικό πίνακα στο επάγγελμα πατρός σημειώνεται 81 φορές η ένδειξη έμπορος, 20 ελεύθερος επαγγελματίας, 17 υπάλληλος και 3 βιομήχανος. Από τους 17 υπαλλήλους διευκρινίζεται ότι οι 7 είναι «Ιδιωτικοί υπάλληλοι» και οι 5 μένουν γενικώς «Υπάλληλοι», ενώ ορίζεται ακριβώς το είδος της εργασίας των υπολοίπων 5. Ομοίως, ορίζεται το επάγγελμα των ελευθέρων επαγγελματιών: έχουμε από 2 ιατρούς, δικηγόρους και μηχανικούς και 14 με διαφορετικά επαγγέλματα. Στην μεγαλύτερη τάξη σημειώνεται ως επάγγελμα  52 φορές η γενική λέξη «έμπορος» και σε άλλες 29 προσδιορίζεται το είδος του ασκουμένου εμπορίου. Έτσι, στην τελευταία περίπτωση,  έχουμε: δύο ζωεμπόρους, δύο εμπόρους γάλακτος  [γαλατάς – γαλακτοπώλης],  3 δερματεμπόρους, 5 εμπόρους υφασμάτων, 5 χαρτεμπόρους ή χαρτοπώλες και 12 διαφόρους εμπόρους. Νομίζω ότι μου επιτρέπεται να συγκεντρώσω τα ονόματα των 5 χαρτοπωλών ή χαρτεμπόρων – τιμή σε ένα επάγγελμα το οποίον έχει σχέση με το χαρτί σε οποιαδήποτε μορφή του. Είναι λοιπόν οι: Δανιήλ Κοέν, Σολομών Κοέν, Μπαρούχ Μεσουλάμ, Ζιακώβ Ναχμίας και Ηλίας Περαχιά. Σημειώνω, επίσης, τα επαγγέλματα των συγγενών [=αδελφών;] Σαμουήλ και Ιωσήφ Ακούνη: πιλοπώλης ο πρώτος και πιλοποιός ο δεύτερος. Ο Ιωσήφ φαίνεται ότι κατασκευάζει τα καπέλα και ο Σαμουήλ είναι ο πωλητής τους. Δίνουν και οι δύο την ίδια διεύθυνση, Αγίας Σοφίας 25 – ίσως αυτή να είναι η διεύθυνση του καταστήματός τους. Και τελευταίο ακόμα ένα όμορφο επάγγελμα: εριοπώλης – το ασκεί ο Ζακ Μεβοράχ.

Μερικοί γονείς τότε [και περισσότερο τώρα] ήθελαν να φοιτήσουν τα παιδιά τους σε ένα καλό σχολείο και ήτανε διατιθεμένοι να κάνουν ότι μπορούσαν για να πετύχουν το καλύτερο δυνατόν για την εκπαίδευσή τους. Μπορούσαν να κάνουν μικρές ή μεγάλες θυσίες, προκειμένου να εξασφαλίσουν  στα παιδιά τους τις καλύτερες προϋποθέσεις για το μέλλον τους. Υπάρχουν όμως μέσα στους γονείς του Καταλόγου μερικοί με επαγγέλματα όπως: γαλατάς, καφεπώλης, ανθρακοπώλης, τροχιστής και μικροπωλητής. Πώς μπορούσαν με τέτοιες εργασίες να ανταπεξέρχονται στα έξοδα ενός ιδιωτικού σχολείου; Ίσως πίσω από την συγκεκριμένη λέξη – δηλωτική του επαγγέλματος - να υπήρχε, τότε, μία οικονομική κατάσταση η οποία δεν  αντιστοιχεί στην οικονομική κατάσταση, την οποία δίδει στον εργαζόμενο  το ίδιο επάγγελμα σήμερα.      

Στο Γενικό Έλεγχο και μετά τους βαθμούς του σχολικού έτους 1943 - ’44 καταγράφονται τα ονοματεπώνυμα 27 μαθητών, οι οποίοι, σύμφωνα  με σχετική υποσημείωση, «προερχόμενοι εξ άλλων σχολείων και   υποστάντες την νόμιμον εξέτασιν κατά την 7 Απριλίου 1945 έτυχον του …βαθμού ως αναγράφεται». Ανάμεσα στους 27 είναι και ο εβραίος Λεών Ισαάκ του Γιουδά, ο οποίος, εν συνεχεία, κατά το σχολικό έτος 1945 εγγράφεται στην Δ’ τάξη και τελειώνει το δημοτικό το σχολικό έτος 1946 -’47. Στην ίδια σελίδα υπάρχει και σημείωση για την Ντουντού Μπενρουμπή του Αλμπέρτου, η οποία παρότι φαίνεται ότι τελείωσε την Δ’ τάξη, και το δημοτικό, κατά το σχολικό έτος 1941 - ’42, και μάλιστα με βαθμό Λίαν Καλώς, εντούτοις το 1945, σύμφωνα με διαταγή του Επιθεωρητού,  «υπέστη απολυτήριον εξέταξιν»  και πήρε το απολυτήριο πάλι με Λίαν Καλώς. Ο Ιωσήφ Φρανσέζ, Ισπανός υπήκοος,  επανεγγράφεται το σχολικό έτος 1940 - ’41 στην Α’ τάξη και, όπως σημειώνεται στις παρατηρήσεις, σταματά τη φοίτηση του σχολείου, στο τέλος Οκτωβρίου του 1940. Επανέρχεται το σχολικό έτος 1945 στη Βαλαγιάννη και τελειώνει την Δ’ τάξη. 

Η Ραχήλ – Σέρλυ Μπενφοράδο, η οποία «διέκοψε» την Α’ τάξη στις 9-3-1943,  επιστρέφει και εγγράφεται στην Δ’ τάξη το σχολικό έτος 1945 -’46. Το ίδιο σχολικό έτος εγγράφονται στην Α’ τάξη η Νίνα Λεών, αδελφή του Ισαάκ, και ο Κωνσταντίνος [=Κωστής] Μοσκώφ.  

Νομίζω ότι εδώ ολοκληρώνεται αυτή, η πρώτη, παρουσίαση όσων στοιχείων μπόρεσα να συγκεντρώσω για τις εβραίες μαθήτριες και τους εβραίους μαθητές της Βαλαγιάννη από το 1929 μέχρι το 1943. Το διαδίκτυο, ευτυχώς, παρέχει τη δυνατότητα να διορθώσει κάποιος ή να συμπληρώσει ότι έγραψε και, ελπίζω, αυτό να συμβεί και με το παρόν κείμενο,  με τη βοήθεια όσων γνωρίζουν επιπλέον στοιχεία και βεβαίως όσων έζησαν, τότε, τα γεγονότα του σχολείου. Άρχισα ήδη να συγκεντρώνω τα ονόματα όσων εβραίων μαθητριών και μαθητών επέζησαν: Θα αναφέρω εδώ τώρα μόνο ένα από αυτά - την Ιωάννα Ντεμάγιο του Μαρσέλ, για δύο λόγους. Ο πρώτος: κάθε φορά πού έλεγα το όνομά της, η κ. Φρίντα Κουνέ με διόρθωνε: Ζανέτ, έλεγε – το Ιωάννα δεν σήμαινε τίποτε γι’ αυτήν: με αυτό το όνομα δεν αναγνώριζε την φίλη της. Ο δεύτερος: η ίδια η κ. Κουνέ μου είπε ότι τώρα, το προηγούμενο καλοκαίρι,  η Ζανέτ ήρθε από το Παρίσι όπου ζει μόνιμα, συναντήθηκαν οι δυό τους, ήπιαν καφέ και τα είπανε. Αυτό αποτελεί μία καλή εικόνα με την οποία μπορεί να κλείσει εδώ το κείμενο.  

Επίμετρο 1. [Φρίντα Κουνέ]

«Στο Ξενοδοχείο του γαμπρού μου έμεναν δύο γερμανοί αξιωματικοί της ομάδος  Rozenberg, πράσινη στολή, τα μισά μανίκια καφέ. Κάθε βράδυ στο σαλόνι συζητούσαν με την αδερφή μου και τον γαμπρό μου οι οποίοι, και οι δύο, γνώριζαν καλά γερμανικά. Έτσι γνωρίστηκαν. Μια μέρα οι δύο Γερμανοί ρωτήσανε το γαμπρό μου: Κώστα η γυναίκα σου είναι εβραία; Όχι τους απάντησε, η γυναίκα μου βαπτίστηκε χριστιανή και παντρευτήκαμε το 1938. Καλά του είπαν, δεν μας ενδιαφέρει αυτό και ζήτησαν να μάθουν, αν έχει η γυναίκα του οικογένεια και πού βρίσκεται. Ο γαμπρός μου τους απάντησε και αυτοί τότε του είπαν: «Κάνε ό,τι μπορείς για να μην πάνε στην Πολωνία, εμείς θα σε ειδοποιήσουμε δύο μέρες πριν  μαζέψουμε τους εβραίους της Συγγρού.».

Την άλλη μέρα ήρθαν η αδελφή μου με τον γαμπρό μου στο δωμάτιο, στη Συγγρού. Αλλάζει το σχέδιο, είπε ο γαμπρός μου στον πατέρα μου – είχαν αποφασίσει να φύγουν για την Πολωνία οι γονείς μου κι εγώ να κρυφτώ στην Θεσσαλονίκη. Να σκεφτείς ο πατέρας μου είχε φτιάξει έτσι  τις σόλες των παπουτσιών του που μέσα τους έκρυψε δολάρια για το ταξίδι τους στην Πολωνία. Τώρα έπρεπε να μείνουν και αυτοί στη Θεσσαλονίκη. Όταν οι γερμανοί αξιωματικοί ειδοποίησαν, ότι θα μαζέψουν τους εβραίους από την Συγγρού,  ο πατέρας μου πήγε στη συναγωγή, στη Μοναστηριωτών, και πήρε άδεια να πάμε στην αδερφή του, στη θεία μου, στην Εδμόνδου Ροστάν στο Φάληρο. Δεν θυμάμαι πόσο μείναμε εκεί. Μετά εμένα με πήραν στο Ξενοδοχείο και έμεινα, για λίγο, στο δωμάτιο με την αδερφή μου και το γαμπρό μου. Όταν κάποιος χτυπούσε την πόρτα, κρυβόμουνα κάτω από το κρεβάτι, να μη με δούνε. Ένα βράδυ χτύπησε την πόρτα και μπήκε στο δωμάτιο ο ένας από τους δύο αξιωματικούς, Ντίτριχ τον λέγανε, θυμάμαι το όνομα από την ηθοποιό. Εγώ κάτω από το κρεβάτι. Ο γαμπρός μου του είπε. «Έχουμε την μικρή μαζί μας» και του έδειξε. Ο Γερμανός με τράβηξε και με κράτησε στην αγκαλιά του, «έχω κι εγώ μια κόρη στην ηλικία της» είπε και μου έδωσε σοκολάτες. Μετά κρυφτήκαμε σε έναν φίλο του γαμπρού μου, τον Βαρότση, στην Μακένζι Κινγκ, αλλά εγώ ήμουνα ζωηρή, 12 χρονών κορίτσι ήμουνα, και δεν ησύχαζα. Μια μέρα βγήκα στο μπαλκόνι της κουζίνας και με είδε από απέναντι μια συμμαθήτριά μου. «Η Φρίντα» φώναξε. Τότε η γυναίκα  του Βαρότση, συμβολαιογράφος ήταν αυτή, έπιασε το γαμπρό μου και του είπε. "Τώρα πρέπει να τους πάρεις από δω, αλλιώς κινδυνεύουν να καταστραφούν αυτοί, εσείς και εμείς, θα πάμε όλοι χαμένοι". Αλλάξαμε αρκετά σπίτια στο διάστημα που κρυβόμαστε στην Θεσσαλονίκη. Μία φορά θυμάμαι μείναμε στο Χάνι Πατέρα, απέναντι ακριβώς από το Σταθμό, γιατί ετοιμαζόμαστε να φύγουμε κρυφά με το τραίνο στην Αθήνα. Από το μπροστινό παράθυρο του δωματίου μας βλέπαμε το σταθμό και παρακολουθούσαμε το γαμπρό μας, τον Κώστα, που περπατούσε πάνω κάτω προσπαθώντας να μας τακτοποιήσει. Εγώ τι ανακάλυψα νομίζεις. Πήγαινα συχνά στην τουαλέτα, κατέβαζα το καπάκι της λεκάνης, πατούσα επάνω του και από το μικρό παράθυρο έβλεπα τον κόσμο, στο γκέτο Βαρώνου Χιρς. Δεν έλεγα τίποτε στους γονείς μου, μόνη μου έβλεπα τους ανθρώπους και άκουγα τις φωνές τους, αυτό δεν θα το ξεχάσω ποτέ. Τελικά δεν φύγαμε για την Αθήνα, γιατί ο άνθρωπος με τον οποίο είχε συνεννοηθεί ο Κώστας να μας παραλάβει και να μας φροντίσει, του έστειλε τηλεγράφημα και του έλεγε: «Το εμπόρευμα μην το φορτώσεις, το ελέγχουν καθ’ οδόν». Το εμπόρευμα είμαστε εμείς, η οικογένειά μου. Στο τέλος χωρίσαμε. Οι γονείς μου έμεναν, κρυβόντανε σε ένα Εξοχικό Κέντρο που υπήρχε δεξιά στο τρίτο χιλιόμετρο προς το Αεροδρόμιο και εμένα με πήρε και με έκρυψε στο σπίτι του, στην Χαριλάου, ο Παναγιώτης Μπεντενίδης, υπάλληλος στο ξενοδοχείο του Κώστα.  

Φύγαμε για την Αλβανία, δεν θα το ξεχάσω ποτέ, στις 27 Ιουλίου του Αγίου Παντελεήμονος. Την προηγούμενη που θα φεύγαμε, ο Ντίτριχ είπε στο γαμπρό μου. «Αύριο όταν θα ξεκινήσετε θα είμαι στη Μοναστηρίου - εάν χρειαστεί και μπορώ να επέμβω, θα το κάνω». Την άλλη μέρα εγώ καθόμουνα μπροστά, ανάμεσα στον οδηγό και έναν έμπορο - ορθόδοξος ο ένας, μουσουλμάνος ο άλλος - φίλοι και οι δύο του γαμπρού μου, του Κώστα. Πίσω καθόντανε ο πατέρας μου, η μητέρα μου και ένας τραπεζικός υπάλληλος για τη Φλώρινα. Όταν περάσαμε, τον είδα τον Ντίντριχ να στέκεται (και τώρα που σου τα λέω τα ξαναζώ) τον είδα με τα χέρια πίσω να στέκεται, αριστερά, στην Μοναστηρίου, όρθιος. Μας κοίταξε και νομίζω πως έκανε μία κίνηση με το κεφάλι σαν να έλεγε. Άντε πηγαίνετε στο καλό.

Επίμετρο 2.  [Ροζίνα Πάρδο]     

Από το Φεβρουάριο του 1943 η οικογένεια Πάρδο αφήνει το μεγάλο σπίτι στην Τσιμισκή με όλα τα έπιπλα και τα αντικείμενα και μεταφέροντας  ελάχιστα ατομικά είδη, νοικιάζουν και μένουν σε δύο δωμάτια, στην οδό Ευζώνων - περιορίζονται στο γκέτο. Εδώ η οικογένεια αρχίζει να ετοιμάζεται για το ταξίδι στην Πολωνία: προμηθεύονται  χοντρά ρούχα και παπούτσια – αρβύλες, για το πολύ κρύο που θα συναντήσουν εκεί. Η Ροζίνα είναι τότε 10 ετών και ζει με την οικογένειά της στις συνθήκες του γκέτο – τι καταλαβαίνει ένα παιδί σε αυτή την ηλικία και πόσο επηρεάζεται από όσα συμβαίνουν; Καταλαβαίνω και φοβάμαι, η μάννα μου ξαφνικά έκλαιγε – οι λυγμοί, η αγωνία, παρακολουθούσα τι γινόντανε, άκουγα τις συζητήσεις των μεγάλων, ένοιωθα την μεγάλη ανησυχία τους, ήτανε τρομερή η κατάσταση στο γκέτο. Ήμουνα σε μια ηλικία που χαιρόμουν το παιγνίδι αλλά στο γκέτο δεν έπαιζα – δεν μπορούσα, δεν γινόντανε.  Όταν οι γονείς της αποφάσισαν να μην φύγουν για την Πολωνία και να κρυφτούν  τους «βοήθησε» το γεγονός, ότι έμεναν στο όριο του γκέτο προς το κέντρο της πόλεως. Υπήρχε «ένα ανάχωμα»  - μία ανοικτή δίοδος διαφυγής, την οποία είχαν εντοπίσει οι γονείς της και από εκεί θα έφευγαν οι δύο αδερφές: η Ροζίνα 10 ετών και η Ντενίζ 5, έπρεπε να δραπετεύσουν μόνες από το γκέτο. «Δεν έκλαιγες τότε;» την ρώτησα. «Αστειεύεστε», μου απάντησε, «δεν έπρεπε να δείχνω τον παραμικρό φόβο». Διαβάζοντας το βιβλίο της πίστευσα, ότι οι γονείς τους τις συνόδευσαν, τουλάχιστον, μέχρι την αρχή του δρόμου διαφυγής και μετά συνέχισαν οι δύο, μόνες τους, προς την έξοδο.  Αλλά κάτι τέτοιο  δεν ήταν δυνατό. Οι γονείς τους είχαν «κατοπτεύσει τον χώρο, από το παράθυρο του σπιτιού που έμεναν» και οι δύο αδελφές βγήκαν μόνες από το σπίτι πηγαίνοντας να διαφύγουν και να απομακρυνθούν από το γκέτο. Προηγουμένως η μητέρα τους «ξέραψε» το αστέρι από το παλτό της Ροζίνας. Να επαναλάβω ότι αυτή που οδηγούσε, η Ροζίνα, ήταν 10 ετών και αυτή που την κρατούσε από το χέρι και ακολουθούσε, η Ντενίζ, ήταν 5 ετών. Θα έμεναν 548 ημέρες και οι πέντε, κρυμμένοι σε ένα δωμάτιο, στο κέντρο της Θεσσαλονίκης.

Ευτυχώς, εν τέλει, οι γονείς και οι τρεις αδελφές Πάρδο, η Λιλίκα, η Ροζίνα και η Ντενίζ έζησαν. Οι κόρες μεγάλωσαν, παντρεύτηκαν και γέννησαν παιδιά. Έκαναν παιδιά και τα παιδιά τους έκαναν μέχρι σήμερα ακόμα μία γενιά, την νέα γενιά των απογόνων του Χαΐμ και της Ευγενίας Πάρδο – από τη μία πλευρά. Σήμερα η κ. Ροζίνα Πάρδο συγκεντρώνει τα εγγόνια της – «ένας καλός τρόπος είναι το φαγητό» – και ελπίζω ότι η εικόνα τους ίσως απαλύνει λίγο το κακό που έζησε. Το κακό το ίδιο, γιατί η μνήμη της παραμένει ενεργή και  «φουντώνει περισσότερο μέσα της» τώρα που η ίδια μεγάλωσε, ιδίως, όταν στη χώρα μας υπάρχουν και εκδηλώνονται λόγοι και πράξεις αντισημιτισμού. 

Η Μαρία Νεγρεπόντη, συμμαθήτρια τότε της Ροζίνας - η καθηγήτρια κ. Μαρία Νεγρεπόντη-Δεληβάνη αργότερα - έγραψε το κείμενο: «Ροζίνα Ασσέρ Πάρδο, 548 ημέρες με άλλο όνομα. Θεσσαλονίκη 1943. Μνήμες πολέμου», το οποίον διαβάστηκε κατά την παρουσίαση του ομότιτλου βιβλίου στην Ισραηλιτική Κοινότητα Θεσσαλονίκης στις 16.11.2000 και δημοσιεύτηκε στο περιοδικό Θεσσαλονικέων Πόλις, τεύχος 4^ο, Φεβρουάριος 2001. Τις δύο κυρίες συνδέει «μία φιλία ζωής», η οποία άρχισε από την  παιδική ηλικία και συνεχίζεται μέχρι σήμερα. Η κ. Νεγρεπόντη-Δεληβάνη στο κείμενό της αναφέρεται στο κοινό σχολείο τους – στην Βαλαγιάννη – και σημειώνει στην αρχή του κειμένου της: «Όταν ήρθε η ώρα να πάνε στο σχολείο, οι γονείς τους διάλεξαν το καλύτερο σχολείο, που ήταν τότε η Σχολή της Σταματίας Βαλαγιάννη, και κάθε πρωί [η Ροζίνα και η Μαρία] κρεμασμένες από τα χέρια του Αμβροσίου Νεγρεπόντη, περνούσαν την οδό Τσιμισκή και με γέλια και πηδήματα έφταναν στο σχολείο». Το «καλύτερο σχολείο» επέλεξαν οι γονείς των δύο κοριτσιών κατά την κρίση τους τότε και φαίνεται ότι συμφωνεί και η κ. Νεγρεπόντη-Δεληβάνη, αρκετά χρόνια αργότερα, με την αξιολόγηση αυτή των δύο οικογενειών, προκειμένου να επιλέξουν σχολείο για τις κόρες τους. Υπάρχει ακόμα μία αναφορά στο σχολείο τους, η οποία συμπληρώνει με έναν ενδιαφέροντα τρόπο την αντίστοιχη της Ροζίνας στο βιβλίο της. Είναι η ημέρα που η Ροζίνα με την Λιλή άργησαν το πρωΐ να πάνε στο σχολείο - γράφει η κ. Νεγρεπόντη-Δεληβάνη: « Κάποιο πρωί η Ρόζα δεν ήρθε την πρώτη ώρα στο σχολείο. Την βρήκα στο διάλειμμα να κλαίει με οργή. Ήρθα με τα πόδια από το γκέτο, μου είπε, γιατί δε μας αφήνουν να μπούμε στο λεωφορείο. Και πώς σας καταλαβαίνουν; τη ρώτησα με παιδική αφέλεια. Μα, δε βλέπεις το κίτρινο άστρο που φορώ; Μου απάντησε αναστατωμένη. Τι το διαφορετικό έχω και δεν μπορώ να μπω στο λεωφορείο; με ρώτησε κλαίγοντας…».   Αυτές οι δύο φράσεις «Και πώς σας καταλαβαίνουν;» - «Μα, δε βλέπεις το κίτρινο άστρο που φορώ;» δείχνουν από το ένα μέρος το επίπεδο στο οποίο μπορούσαν δύο κορίτσια δέκα ετών να συνειδητοποιήσουν τι συμβαίνει και από το άλλο τον διαφορετικό τρόπο με τον οποίο τα βιώματα της κάθε μίας, διαμορφώνουν,  αντίστοιχα αισθήματα και τρόπο ζωής. Η μία, η Ροζίνα, τα ζει η ίδια μαζί με την οικογένειά της, μαζί με όλους τους ομοθρήσκους της στο γκέτο και η άλλη, η Μαρία, τα βλέπει και τα αισθάνεται να συμβαίνουν στην στενότερή της φίλη. Η κ. Νεγρεπόντη-Δεληβάνη θα κλείσει την προηγούμενη παράγραφο σημειώνοντας ότι η ερώτηση της Ροζίνας «Τι το διαφορετικό έχω και δεν μπορώ να μπω σε λεωφορείο;» την προβλημάτισε «αφάνταστα τα επόμενα χρόνια της ζωής της και πιστεύει πως ήταν καταλυτική στην ωρίμανσή της.».     

         

Επίμετρο 3. [Αιμιλία Κούνιο].

Ευτυχώς, καθυστέρησε να ανεβεί το κείμενο στο διαδίκτυο και έτσι συνάντησα, ακόμα μια φορά, την  φίλη μου Άντυ, φίλη περίπου μισό αιώνα τώρα. Λίγο πριν χωρίσουμε την ενημέρωσα, ότι έχω τελειώσει ένα κείμενο για τις εβραίες μαθήτριες των Εκπαιδευτηρίων Βαλαγιάννη κατά το χρονικό διάστημα 1929 – 1943, το οποίο σύντομα θα δημοσιευτεί.

- Και η μαμά μου πήγε στην Βαλαγιάννη μου είπε και με κοίταξε χαμογελώντας. Λίγες λέξεις χρειάστηκε για να θυμηθώ τα πάντα: Αιμιλία Κούνιο του Ιωσήφ - Κούνιο και το γένος, χωρίς να είναι συγγενείς μεταξύ τους οι γονείς της. Ήταν το όνομα στο οποίο σταματούσα όσες φορές το διάβασα γιατί μου θύμιζε, κάτι καλό, χωρίς να μπορώ να το προσδιορίσω. Ήταν η κυρία Αιμιλία Σαούλ, όπως την εγνώρισα, η μητέρα της φίλης μου και την είχα συναντήσει πριν από πολλά χρόνια.

Η Αιμιλία Κούνιο γεννήθηκε το 1920, ήρθε στην Βαλαγιάννη το  σχολικόν έτος 1930 - ’31 στην Δ’ τάξη, το επόμενο έτος εφοίτησε στην Ε’ και ενεγράφη στην ΣΤ' τάξη το σχολικό έτος 1932 - '33 αλλά, σύμφωνα με την σχετική σημείωση στον Γενικό Έλεγχο, "δεν εφοίτησε διόλου" - προφανώς μετεγράφη και τελείωσε το δημοτικό σε άλλο σχολείο.  Η Αιμιλία Κούνιο ήτανε από τις εβραίες μαθήτριες της Βαλαγιάννη, οι οποίες πρόλαβαν και παντρεύτηκαν πριν από τον διωγμό – ήταν άλλωστε 23 ετών το 1943 - και με τον άντρα της οδηγήθηκαν στο στρατόπεδο. Μαζί και η μητέρα της, η Ελεωνόρα,  καθώς και τα τρία αδέλφια της: η νεαρή Μέντη [δεκαπέντε ετών περίπου] και οι μικροί Εντγκάρ [Εντγκαρίκο] και Μοσσέ [Μοσσίκο], λιγότερο από 10 χρονών ο καθένας. Από το στρατόπεδο επέστρεψε μόνη η Αιμιλία. 

Από το άλλο μέρος ο  Αλμπέρτο Σαούλ, γιός του Γιεσούα και της Ντουντού Σαούλ,  ήταν και αυτός παντρεμένος με την Ίλντα και είχαν μία κόρη: την μικρή Σιμόνη. Ο Αλμπέρτο θα τολμήσει και θα δραπετεύσει από τα καταναγκαστικά έργα στο Λιανοκλάδι, θα ενταχθεί στον ΕΛΑΣ και θα σωθεί. Οι γονείς του, η συζυγός του και η Σιμόνη θα μπουν στα τραίνα και θα δολοφονηθούν στο στρατόπεδο.

Λένε ότι η ζωή συνεχίζεται και με έναν τρόπο έτσι είναι. Παραμένει βέβαια πάντα το ερώτημα: πώς συνεχίζεται; Αργότερα, εδώ στην Θεσσαλονίκη οι δύο διασωθέντες, η Αιμιλία και ο Αλμπέρτο  γνωρίστηκαν, παντρεύτηκαν και έκαμαν δύο κόρες την Άντυ και την μικρότερη, την Ελεωνόρα, και οι κόρες έκαμαν δύο παιδιά η κάθε μία – έτσι η Αιμιλία είδε τέσσερα εγγόνια.

Νομίζω ότι πρώτη φορά συνάντησα την Αιμιλία – κ. Σαούλ  – στην αρχή της δεκαετίας του ’70, επομένως, τότε, ήταν λίγο μεγαλύτερη από πενήντα χρονών. Όμορφη και σοβαρή, μία αστή εβραία της Θεσσαλονίκης στο σπίτι της, στην Βασιλίσσης Όλγας:  ένοιωσα από την πρώτη στιγμή ότι διαθέτει μία ελεγχόμενη  «ισχυρή παρουσία» - μία γυναίκα η οποία έκανε αισθητή την παρουσία της, ακόμα και όταν παρέμενε σιωπηλή ή έκανε κοινές συνηθισμένες κινήσεις στον χώρο της. Τα τελευταία χρόνια είπα μερικές φορές στην Άντυ ότι ήθελα να την επισκεφτώ μία φορά μαζί της και συμφώνησε  – αλλά δεν τα καταφέραμε. Η Αιμιλία πέθανε πρόσφατα, λίγο μεγαλύτερη από ενενήντα χρονών.                                                  

Από το υλικό, το οποίον χρησιμοποιήθηκε: η ταυτότητα ανήκει στην εικονιζομένη κ. Φρίντα Κουνέ – Ματαλόν καθώς και οι τρείς δημοσιευόμενες φωτογραφίες της εικόνας 18. Το Δελτίον ταυτότητος της Ευγενίας Πάρδο είναι από το βιβλίο της κ. Ροζίνας Πάρδο.

Οι δύο κανονισμοί, το σήμα  των Εκπαιδευτηρίων,  η φωτογραφία και το Δελτίον Προόδου του Κ. –Κ. Κωνσταντινίδη, ανήκουν στο αρχείο του γιου του Γεωργίου Κωνσταντινίδη. Στο ίδιο αρχείο ανήκουν και τα φύλλα της εφημερίδας του Γυμνασίου των Εκπαιδευτηρίων, η ΣΠΙΘΑ. Τα προγράμματα των γυμναστικών επιδείξεων 1935 και 1936 καθώς και το πρόγραμμα της «Παραστάσεως επί τη Εθνική Εορτή» του Μαρτίου 1938, ανήκουν στον κ. Ι. Μέγα. Την φωτογραφία του μαθητή Χρήστου Γώδη μου έστειλε ο γιός του κ. Αντώνης Γώδης. Οι δύο φωτογραφίες της πέμπτης δημοτικού [1945 - '46] ανήκουν στην τότε μαθήτρια και εικονιζομένη κ. Βασιλική [Λίκη] Κοντούλη - Ζούλια. Τα Μαθητολόγια και οι Γενικοί Έλεγχοι, όπως και τα υπόλοιπα μεμονομένα έγγραφα ή έντυπα ανήκουν στο αρχείο του γιου μου Νέστορος Καββαδά. Τους ευχαριστώ όλους θερμά. Ευχαριστώ και την φιλόλογο κυρία Μαρία Κούντη, η οποία είχε την καλοσύνη να διαβάσει και να διορθώσει το κείμενο διατηρώντας την γλώσσα, στην οποία γράφω.

Επίσης, ευχαριστώ ιδιαιτέρως την κ. Ρένα Μόλχο για την υπομονή της να συζητήσει    μαζί μου, εκτός των άλλων, και τον τρόπο αξιοποιήσεως του αρχειακού υλικού.

Τέλος, αισθάνομαι πραγματικά τυχερός, γιατί συνάντησα και μίλησα με την κ. Φρίντα Κουνέ και γιατί μίλησα με την κ. Ροζίνα Πάρδο.  H παρουσία των  δύο κυριών υπήρξε ένα καλό σημάδι πορείας σε όλο το διάστημα της εργασίας μου με το υλικό των Εκπαιδευτηρίων Βαλαγιάννη. Επίσης χαίρομαι επειδή κατάλαβα, έστω εκ των υστέρων,  ότι εγνώρισα στο παρελθόν την κ. Αιμιλία Κούνιο - Σαούλ. 

Εικόνα 18. Επάνω φωτογραφία: Η Φρίντα ανάμεσα στα δεύτερα εξαδέρφια της Φραντς και Μάρτζυ Μπενβενίστε. Κάτω αριστερά: Η Φρίντα στην ταράτσα του Ξενοδοχείου Κοσμοπολίτ. Κάτω δεξιά: Η Φρίντα και ο εξαδερφός της Ροζέ Φλορεντίν, μαθητές δημοτικού,  με την εβραία νταντά στην παραλία πριν από τον πόλεμο.

Εικόνα 19. Φωτογραφία πάνω αριστερά: [Στην] Αμερικανική Γεωργική Σχολή. Κάτω αριστερά: «Ταράτσα του σχολείου, ύστερα από την λήψιν των απολυτηρίων, 6/’49». Φωτογραφία δεξιά: 1949, τρίτη από αριστερά στην σειρά των μαθητριών πίσω από τους καθηγητές η Βάσω Χατζηνικολάου. Οι καθηγητές από αριστερά: Γιάννης Παπακωνσταντίνου, φυσικομαθηματικός * Γιώργος Μιχαλόπουλος, φιλόλογος * Μαρία Τσώντση, φιλόλογος * Γιώργος Θέμελης, φιλόλογος [ο ποιητής] * Σταματία Πατρικίου - Βαλαγιάννη * Χαρίλαος Σημηριώτης, φυσικός - χημικός * Μανόλης Βαλαγιάννης, φιλόλογος * Μαρίκα Σταμούλη, γυμνάστρια

Εικόνα 20. H πέμπτη τάξη του Δημοτικού με τον δάσκαλό της κ. Χρήστου [;], 1945-1946.

1^η σειρά όρθιες, από αριστερά: Σούλα Κουκοράβα, Μαίρη Πάντσοβιτς, Χρυσούλα Κεραμέως, Έλση Καπετανίδου, Μάχη Ρωσσιάδου και Πελαγία Γέσιου.

2^η σειρά: Αικατερίνη Ακανθοπούλου, Κώστας Καρακατσάνης, Λουλού Καντίδου, Γιάννα Κορτέση, Νόνη Βασιλειάδου, Πολύβιος Μιχάλογλου, Γεωργία Σταύρου, Μάρω Παπαδάκη.

3^η σειρά: Λάκης Αβραμίδης, Γρηγόρης Λαζόπουλος, Νίκος Κεραμιτσόπουλος, Αλέκος Μανούκας, Νίκος Γκαρίπης, Γιώργος Νούλης.

Εικόνα 20α. Οι άλλοι μισοί της πέμπτης Δημοτικού.

1^η σειρά όρθιοι, από αριστερά: Βαγγέλης Πρεβεδουράκης, Βασιλική Κοντούλη, Αθηνά Καραγεωργίου, Θανάσης Γεωργόπουλος, Νίκη Χρηστίδου, Τίλα Παπαδήμα, Κώστας Τσούκαρης.

2^η σειρά: Πόπη Λυκίδου, Ρούλα Βέλ[τ]σικα, Γιώργος Καλομενίδης, Σούλα Γαβριήλ, Έλλη Ιωαννίδου, Λένα Ψάλτου, Έλσα Δημητριάδου, Ζωζώ Άψη.

3^η σειρά: Αθηνά Πάντσου, Μαρία Γκίκα, Νίκος Παπαποστόλου, Νίκος [Ισαάκ] Λεών, Άγγελος Βαλασίδης, Χρήστος Καλαϊτζής.

Εικόνα 21. Φωτογραφία βγαλμένη από εορταστική συγκέντρωση [απόκριες] των συμμαθητριών/ών του Κωνσταντίνου – Κίμωνος Κωνσταντινίδη , ο οποίος εικονίζεται στην κορυφή με το κασκέτο – τρίτος από δεξιά. Η φωτογραφία είναι βγαλμένη κατά την μαθητική περίοδο του Κωνσταντίνου και είναι πολύ πιθανόν οι περισσότεροι από τους εικονιζομένους να είναι συμμαθητές του [αναμεσά τους και εβραίοι(;)] από το δημοτικό στην Βαλαγιάννη.

Σημειώσεις

1. Η Σταματία Βαλαγιάννη έγινε το 1933 η πρώτη Ελληνίδα Γυμνασιάρχης. Υπήρξε ιδρυτικό μέλος του Συνδέσμου Επιστημόνων Γυναικών και του Συνδέσμου Επαγγελματιών Γυναικών Θεσσαλονίκης. Αγωνίστηκε για την παροχή του δικαιώματος ψήφου στις γυναίκες και υπήρξε η κεντρική ομιλήτρια στην εκδήλωση της 6^ης Ιουλίου 1952 με θέμα: Πώς φθάσαμε στη σημερινή ισότητα.

Βοήθησε στην οργάνωση συσσιτίων για τα παιδιά των προσφύγων και συμμετείχε στην     ίδρυση της «Χριστιανικής Ενώσεως Απόρων Κορασίδων» της ΧΕΝΘ. Στον πόλεμο βοήθησε, μαζί με τις μαθήτριές της, στη «Φανέλλα του Στρατιώτη» και στη διάρκεια της Κατοχής στήριξε «από το προσωπικό της υστέρημα» ανθρώπους, οι οποίοι ευρέθησαν, τότε, σε μεγάλη ανάγκη.

Με το ψευδώνυμο «Καστριώτισσα» και με την συνεργασία του Γ. Θέμελη [ψευδώνυμο Αστερίου Γ.] συνέγραψαν και δημοσίευσαν το παιδικό βιβλίο: Καστριώτισσα, Σ. – Αστερίου, Γ., Παραμυθένιος κόσμος (12 μύθοι από την νεοελληνική μυθολογία), Θεσσαλονίκη 1938, σχέδια Πολ. Ρέγκου. Συμμετείχε, επίσης,  με κείμενό της στο έντυπο της Αντιφασιστικής Δημοκρατικής Ενώσεως με τίτλο: Ο πόνος της μάνας για το παιδομάζωμα. Ομιλίες των κυριών Σταματίας Βαλαγιάννη, Ρούλας Παπαδημητρίου και της φοιτητρίας Δος Μαρίας Γοβατζιδάκη.
Τα βιογραφικά στοιχεία του ζεύγους Βαλαγιάννη, σχεδόν όλα, προέρχονται από το λεύκωμα: Σύνδεσμος Αποφοίτων Βαλαγιάννη, Μνήμες και Αφιερώσεις, Θεσσαλονίκη 1996, σ.148. Συμπληρωματικά χρησιμοποίησα και το άρθρο από τα διαδικτυακά Κεφαλονίτικα Νέα με τίτλο: Σταματία Πατρικίου Βαλαγιάννη: η πρώτη γυμνασιάρχης, σε Ελληνικό σχολείο, από την Άσσο.

2. Το πρώτο φύλλο τυπώνεται στις 16 Μαρτίου και το φύλλο αριθμός 4, τελευταίο της περιόδου,  στις 9 Ιουνίου 1936. Η Πρόεδρος της Λογοτεχνικής Ομάδας Έλλη Παπαβασιλείου γράφει το πρώτο κύριο άρθρο «Ο σκοπός μας» και το τέταρτο, το «Αποχαιρετιστήριο» για όλη την ΣΤ΄ Γυμνασίου, όπως σημειώνει στο τέλος του άρθρου. Ελπίζω αργότερα να δημοσιευτούν και τα 4 φύλλα στο διαδίκτυο, αφού πρώτα γίνει έρευνα για να εξακριβωθεί, εάν μετά τις καλοκαιρινές  διακοπές του 1936 και στις καινούργιες πλέον συνθήκες [4^η Αυγούστου] συνεχίστηκε η έκδοση της ΣΠΙΘΑΣ. Εδώ όμως θέλω να σημειώσω ότι στο φύλλο αριθμός 4, 9 Ιουνίου 1936, περιέχεται ένα μικρό αλλά ενδιαφέρον κείμενο – μονόστηλο 19 γραμμών - με τίτλο «Αυτά κάνει η φτώχεια», το οποίο υπογράφει η μαθήτρια της Α’ Γυμνασίου Λορελάϊ[η] Χαριτωνίδου. Η Λορελάη ήταν κόρη του καθηγητή  του Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης Χαρίτωνος Χαριτωνίδου και της καλής λευκαδίτισσας συγγραφέως  και  δασκάλας Ανδρομάχης Φίλιππα – Χαριτωνίδου. Η Λορελάη πέθανε από φυματίωση πολύ νέα, μόλις 17 ετών.     

3. Τον Ιανουάριο του 1931, εγγράφεται στην Πέμπτη τάξη, εκ μετεγγραφής από το Πρότυπον Διδασκαλείον Θηλέων, η μεγαλύτερη αδερφή του Μ. Αναγνωστάκη,  Μαρίκα, για την οποία σημειώνεται, επίσης, ως τόπος γεννήσεως το «Ρέθυμνον Κρήτης». Όταν ο Μ. Α. εγγράφεται στην Β’ τάξη, ο τύπος του μικρού του ονόματος αλλάζει και γίνεται Μανώλης ενώ παραμένει η χρονολογία γεννήσεως [1924] και στην στήλη «αριθμός μητρώου» σημειώνεται «Κοιν. Ρουστίκων/ άνευ αριθμού». Εδώ αλλάζει η διεύθυνση του κηδεμόνος γίνεται Εγνατίας 71 – η διεύθυνση του ιατρείου του πατέρα του. Η Θεσσαλονίκη σημειώνεται ως τόπος γεννήσεώς του, πρώτη φορά, κατά την εγγραφή του στην Γ’ τάξη, χωρίς όμως αναφορά του αριθμού μητρώου, ενώ παραμένει ακόμα ως έτος γεννήσεώς  το 1924. Στην επομένη εγγραφή [στην Δ’] φαίνεται ότι διορθώνεται το έτος γεννήσεως 1924 και γίνεται 1925 [και στο Μαθητολόγιον κάτω από το 5 διακρίνεται το 4], ενώ το μικρό όνομα επανέρχεται στον τύπο Εμμ. [Εμμανουήλ]. Εδώ συμπληρώνεται δίπλα στον τόπο γεννήσεως,  την Θεσσαλονίκη, και ο αριθμός μητρώου [98] εγγραφής του στο Δημοτολόγιον [Μητρώον Αρρένων]. Στην ΣΤ’, την τελευταία τάξη, είναι σχεδόν όλα τα στοιχεία όπως τα γνωρίζουμε: Αναγνωστάκης Μανώλης του Ανέστη, έτος γεννήσεως 1925 και τόπος η Θεσσαλονίκη. Μένει μόνον η μετατροπή ενός γράμματος και θα γίνει το όνομα του ποιητή: Μανόλης Αναγνωστάκης. Σημειώνεται ότι τον ίδιο τύπο - Μανόλης - χρησιμοποιεί και ο συνιδρυτής των Εκπαιδευτηρίων καθηγητής Μανόλης Βαλαγιάννης. Η αλλαγή χρόνου και τόπου στην γέννηση του Μ. Αναγνωστάκη φαίνεται ότι έγινε γιατί του επέτρεψε να εγγραφεί ένα χρόνο ενωρίτερα στο Δημοτικό. Οι συμμαθητές του, στην πρώτη, είναι όλοι γεννημένοι το 1924, έτσι ο Μ. Α. «κέρδισε» έναν χρόνο, πηγαίνοντας ενωρίτερα από το κανονικό στο δημοτικό.

Νομίζω ότι, με την ευκαιρία, μπορώ να παραθέσω και εδώ την πληροφορία, την οποία υποσημειώνει ο Μιλτιάδης Πολυβίου στο άρθρο του «Τόποι και χώροι στην ποίηση του Μανόλη Αναγνωστάκη» [περιοδικό Φιλόλογος, τεύχος 126, 2006] σχετικά με τα δύο ονόματα:   Ραούλ των στίχων που προτάσσονται του παρόντος κειμένου και Κλαίρη των στίχων «Έτσι λαφρύς και περιττός πήρα τους δρόμους / Βρήκα την Κλαίρη βγαίνοντας / Απ’ τη Συναγωγή κι αγκαλιασμένοι / Κάτω απ΄τις αψίδες των κραυγών / Περάσαμε στην άλλη όχθη με τις τσέπες / Χωρίς πιά χώματα, φωτογραφίες και τα παρόμοια.». Ραούλ είναι ο τότε φοιτητής της Ιατρικής Βιτάλ Ντάσα και Κλαίρη είναι η Νταίζη Καράσσο, υπάλληλος τότε του Βιβλιοπωλείου Μόλχο και μέλος της ΕΠΟΝ. Ο ποιητής θα τους αναφέρει ακόμα μία φορά και θα τους συνδέσει στο εμβληματικό «Όταν αποχαιρέτησα…» με ημερομηνία,  στο τέλος του ποιήματος,  9^η  Θερμιδώρ 1955: «Πώς να εξηγήσω πιο απλά τί ήταν ο Ηλίας / η Κλαίρη, ο Ραούλ, η οδός Αιγύπτου / Η 3^η Μαΐου, το τραμ 8, η «Αλκινόη» / Το σπίτι του Γιώργου, το αναρρωτήριο.».

4α. Στη Βαλαγιάννη και  στην Δ' τάξη ήρθε εκ μετεγγραφής από το 4ο εξατάξιο μεικτό, το σχολικό έτος 1936 - '37, η Κλειώ Δημητριάδου, κόρη του ιατρού Αλεξάνδρου Δημητριάδη και τελείωσε την τάξη και το δημοτικό σχολείο. Η τότε μαθήτρια Κλειώ Δημητριάδου, είναι η γνωστή ζωγράφος της Θεσσαλονίκης Κλειώ Νάτση.   

4β.Το σχολικό έτος 1930 – ’31 εγγράφεται στη Β’ τάξη, στη Βαλαγιάννη, με μετεγγραφή από το 17^ο Δημοτικό,  ο Βαζάκας Λέανδρος του Θεοδώρου, ο μετέπειτα ποιητής, ο οποίος θα πάρει απολυτήριο το σχολικό έτος 1934-35.    

4γ. Το σχολικό έτος 1940-’41 έρχονται από την Καβάλα, από το Λύκειο Καρυωτάκι, και εγγράφονται στη Βαλαγιάννη ο Βασίλειος Βασιλικός του Νικολάου και η αδελφή του Έλζα. Ο Β. Βασιλικός εγγράφεται στην Β’ τάξη και η Έλζα στην Γ’ τάξη του δημοτικού. Η Έλζα θα τελειώσει το επόμενο έτος και ο Β. Βασιλικός θα τελειώσει το δημοτικό, έτος 1945. Θα είναι στην Δ’ τάξη,  όταν οι εβραίοι συμμαθητές του, στις 9 Μαρτίου 1943, θα «διακόψουν» το σχολείο. 

5. Εγγραφές μαθητών για το ίδιο σχολ. έτος 1940 - ’41 γίνονται και από την 1 Σεπτεμβρίου 1941 [α/α 168] μέχρι την 13 Νοεμβρίου 1941 [α/α 206]. Στην στήλη των Παρατηρήσεων για τους εγγραφέντες μαθητές μετά την 1^η Σεπτεμβρίου 1941, υπάρχει η σημείωση: «υποχρεωτική φοίτησις μέχρι τέλους Ιουνίου 1942». Στο τέλος των εγγραφών αθροίζονται και σημειώνονται οι εγγραφέντες σε κάθε τάξη μαθητές. Εδώ αναφέρεται, πρώτη φορά, μετά την «α’ τάξη [50 μαθητές]» και η  «μικρή α’» με 23 μαθητές από τους 27 οι οποίοι ενεγράφησαν από την 1^η Σεπτεμβρίου 1941 και μετά, στην Α’ τάξη. Οι άλλοι 4 εντάχθηκαν στην κανονική α’ τάξη [50].

6.  Οι εγγραφές για το σχολικό έτος 1941-’42, αρχίζουν στις 11 Φεβρουαρίου 1942 και μέχρι το τέλος του μήνα εγγράφονται 126 μαθητές. Από τις 2 Μαρτίου μέχρι τις 30 εγγράφονται οι μαθητές  με α/α 127 έως α/α 199. Οι επόμενες εγγραφές γίνονται από τις 4 Μαΐου [α/α 200]  έως και τις 7 Μαΐου [α/α 208]. Όπως και το προηγούμενο σχολικό έτος οι εγγραφές συνεχίζονται [και ολοκληρώνονται] από τις 10 Σεπτεμβρίου 1942 [α/α 209]  έως τις 29 Οκτωβρίου 1942 [α/α 228, η Αμπραβανέλ Ριβκά του Λεών].

7. Ο Θαν. Παπαευγενίου, Γεν. Επιθεωρητής Εκπαιδεύσεως εξέδωσε στη Θεσσαλονίκη το 1946 το βιβλίο «Βόρειος Ελλάς. Μειονότητες από στατιστικής απόψεως εν σχέσει με τον πληθυσμόν και την εκπαίδευσιν, σ.51». Όπως υποσημειώνει στην σ. 24 «Παν ότι αφορά τα Μειονοτικά και Ξένα Σχολεία είναι ειλημμένον εξ εκθέσεων αυτών τούτων των Διευθυντών των, αι οποίαι, εκθέσεις, ηλέγθησαν προσηκόντως», επομένως τα στοιχεία τα οποία παραθέτει πρέπει να είναι ακριβή. Όπως αναφέρει στις Αντί Προλόγου σελίδες του εντύπου υποδηλώνοντας ταυτοχρόνως το σκοπό του βιβλίου: «Ναι υπάρχουσιν εις την Βορ. Ελλάδα μειονότητες…αλλά μειονότητες ασήμαντοι έναντι της…ομοιογενούς μάζης του Ελληνικού στοιχείου» για να συμπεράνει στο τέλος του κεφαλαίου «Μειονότητες – Ελληνικόν κράτος», σ.22: «Εν συντόμω η στάσις του Ελληνικού Κράτους έναντι των εν αυτώ Μειονοτήτων είναι τοιαύτη, ώστε δεν είναι υπερβολή, αν ισχυρισθή τις ότι η τοιαύτη στάσις δύναται να προβληθή ως υπόδειγμα δια τας Χώρας εκείνας, εις τας οποίας διαβιούσι Μειονότητες». Η θέση όμως του συγγραφέα ως Γενικού Επιθεωρητού Ξένων και Μειονοτικών Σχολείων μας επιτρέπει να χρησιμοποιήσουμε τα σχετικά με την παιδεία στατιστικά στοιχεία, τα οποία παραθέτει εις το βιβλίο του:

Στα 9 Κοινοτικά ισραηλιτικά σχολεία διδάσκουν 118 διδάσκαλοι και φοιτούν 4371 μαθητές (από αυτούς οι 866 είναι νήπια). Από τους διδασκάλους οι 71 διδάσκουν την Ελληνική και οι 47, ισραηλίτες, διδάσκουν την εβραϊκή γλώσσα και θρησκεία.  Στα ιδιωτικά σχολεία 9 διδάσκαλοι, 7 για την ελληνική και 2 για την εβραϊκή, διδάσκουν 245 εβραιόπαιδες. Επομένως στα ισραηλιτικά σχολεία φοιτούν 4616 μαθητές [μαζί με τα νήπια] και διδάσκονται από 127 διδασκάλους από τους οποίους οι 49 είναι ισραηλίτες.

Στα δημόσια σχολεία φοιτούν 2423, από τους οποίους οι 839 φοιτούν στα Μέσα σχολεία. Τέλος, στα ξένα σχολεία ενεγράφησαν 283 Έλληνες ισραηλίτες. Το σύνολον επομένως των ισραηλιτών μαθητών στην Θεσσαλονίκη είναι 7322 από τους οποίους οι 1122 φοιτούν στα Μέσα Σχολεία. 

Στη Θεσσαλονίκη λειτουργούν επίσης, συνολικά, 13 Ξένες Σχολές. Στις 4 γαλλικές φοιτούν 1120 μαθητές και οι Έλληνες είναι 912: Από αυτούς 561 είναι ορθόδοξοι, 218 ισραηλίτες, 94 καθολικοί , 3 διαμαρτυρόμενοι και 36 Αρμένιοι. Στις 3 ιταλικές φοιτούν 503 μαθητές και οι Έλληνες είναι 203: 166 ορθόδοξοι, 45 ισραηλίται και 12 καθολικοί. Στις 3 αμερικανικές σχολές φοιτούν 485 μαθητές από τους οποίους οι 435 είναι Έλληνες: 383 ορθόδοξοι, 24 ισραηλίτες, 14 Αρμένιοι, 12 διαμαρτυρόμενοι και 2 καθολικοί. Στη Γερμανική Σχολή φοιτούν 203 μαθητές, από τους οποίους οι 188 είναι Έλληνες: 183 ορθόδοξοι και 5 Αρμένιοι. Επομένως στις Ξένες Σχολές φοιτούν συνολικά 287 ισραηλίτες. 

Το ίδιο διάστημα,  σύμφωνα με την απογραφή του 1940, ο πληθυσμός του νομού Θεσσαλονίκης είναι 519.421 και του Δήμου Θεσσαλονίκης 277.896, από τους οποίους 175.038 είναι Έλληνες ορθόδοξοι, 1818 Έλληνες καθολικοί και διαμαρτυρόμενοι και 46.265 Έλληνες ισραηλίτες, 1949 Αρμένιοι και 676 Μουσουλμάνοι και άλλοι.

8. Το παραπάνω βιβλίο τυπώθηκε στη Θεσσαλονίκη το 1946, αλλά όπως σημειώνει ο συγγραφέας του στην αρχή του κειμένου και κάτω από τον τίτλο «Η ιστορία του παρόντος έργου», αυτό εγράφη κατά τους τελευταίους μήνες του 1941 και επομένως, κατά το συγγραφέα, αναφέρεται «εις ωρισμένην εποχήν…με ωρισμένα και αναμφισβήτητα στοιχεία». Στο ίδιο κεφάλαιο σημειώνει: «Βεβαίως σήμερον έχομεν εν τη Β. Ελλάδι, μίαν Μειονότητα ολιγώτερον. Λείπει η Ισραηλιτική  μειονότης. Ο σκληρός Κατακτητής εξηφάνισε ταύτην σχεδόν εν τη ολότητί της. Ευχόμεθα – και το εύχεται τούτο η Ελληνική Συνείδησις, ανωτέρα πάντοτε εις τα πραγματικά ανθρωπιστικά ιδανικά – να περιεσώθησαν και να ευρίσκωνται εν τη ζωή, όσον το δυνατόν περισσότεροι Ισραηλίται.». Αυτές οι γραμμές εγράφησαν το 1945 και ο συγγραφέας, όπως φαίνεται, δείχνει να μην έχει ακόμα μετά βεβαιότητος την ακριβή εικόνα όσων συνέβησαν στην Κοινότητα. Στο ίδιο κλίμα γράφεται και η υποσημείωση στην σ.35, όταν αναφέρεται στην Εκπαίδευση και στο πληθυσμό της Θεσσαλονίκης.   «Γνωστή είναι η κατάστασις, η δημιουργηθείσα εις την πόλιν της Θεσ/νίκης μεταπολεμικώς. Εκ των 50 περίπου χιλιάδων Ισραηλιτών είναι ζήτημα αν υπάρχωσιν σήμερον χίλιοι μόνον. Ποία η τύχη των υπολοίπων μετά την γνωστήν τραγωδίαν, ήν υπέστησαν υπό του σκληρού Κατακτητού, άγνωστον. Ευχόμεθα να επέζησαν όσον το δυνατόν περισσότεροι. Αλλ’ αμφιβάλλομεν. Ημείς ενταύθα λαμβάνομεν την προπολεμικήν κατάστασιν. Και αναγράφομεν τα στοιχεία τ’ αφορώντα και τον πληθυσμόν και την Εκπαίδευσιν, ως είχον τότε. Προ του πολέμου δηλ. Το αυτό και ως προς τα Ξένα Σχολεία, τα περισσότερα των οποίων δεν λειτουργούσιν ήδη και τα Μειονοτικά.».

9.    Όταν ενημέρωσα την Ζωή [κ. Ζ. Πολυζοπούλου] ότι θα συγκεντρώσω τα ονόματα των εβραίων μαθητριών/τών οι οποίες/οι εφοίτησαν στο Δημοτικό της Βαλαγιάννη και της εζήτησα να βοηθήσει, μου απάντησε ότι θα το κάνει ευχαρίστως και επειδή την ενδιαφέρει το θέμα, αλλά και για έναν επί πλέον λόγο: αυτό το Δημοτικό τελείωσε η μητέρα της, η κ. Βάσω Πολυζοπούλου – τότε Χατζηνικολάου. Έκανε όμως ένα μικρό λάθος. Η Βάσω [γεννηθείσα το  1931] τελείωσε το Δημοτικό του Πειραματικού και ενεγράφη στο Γυμνάσιο, στη Βαλαγιάννη, το σχολικό έτος 1941-’42. Η κ. Β. Πολυζοπούλου μένει στον Ε’ όροφο στην οδό Μενελάου 9 [13 τότε] και είναι η σύζυγος του συνιδιοκτήτη της οικοδομής, στο ισόγειο της οποίας είναι το κατάστημά μας. Την άλλη μέρα μου έδωσε τις πρώτες πληροφορίες και τις φωτογραφίες με τις αποφοίτους του Γυμνασίου, τρεις από τις οποίες δημοσιεύονται εδώ. Βλέπετε την κλασσική φωτογραφία με τις δεσποινίδες όρθιες, νέες, όμορφες και χαμογελαστές και τις καθηγήτριες/τές καθισμένες στη σειρά με τα ονόματα και τις ειδικότητές τους, γραμμένες στην λεζάντα. Στη φωτογραφία δεν εικονίζεται καμμία εβραία. Κανονικά θα έπρεπε να είναι και αυτές εκεί, το ίδιο νέες και όμορφες και χαμογελαστές. Οι περισσότερες όμως εχάθησαν και οι ελάχιστες διασωθείσες, αυτά τα χρόνια εβάδισαν στους δρόμους των μαρτυρίων, μέχρι να κλείσει η θύρα της κολάσεως. Η κ. Πολυζοπούλου ήταν η αρχή και επί πλέον ήταν αυτή η οποία μου μίλησε για την γνωστή της, την κ. Φρίντα Κουνέ. Αντιγράφοντας τα ονόματα των εβραίων μαθητών διαπίστωσα ότι οι περισσότεροι παίδες εβραίοι και χριστιανοί ήταν γείτονές μου, ζούσαν πολύ κοντά στον χώρο στον οποίο ζω τις περισσότερες ώρες της ημέρας [Μενελάου 9 και Ιουστινιανού] αλλά και στους χώρους του Κέντρου, στους οποίους, συνήθως, κινούμαι. Έτσι απεφάσισα, παρότι το θέμα μου είναι οι εβραίες/οι μαθήτριες/ές, να συμπεριλάβω και όσους χριστιανούς, αγόρια και κορίτσια, γνώριζα ο ίδιος είτε προσωπικά – διά ζώσης, είτε από τη μελέτη αρχειακού υλικού που αφορά τους ίδιους και την οικογένειά τους.

Τον μαθητή της Βαλαγιάννη, τότε, και μετέπειτα δικηγόρο, τον Κωνσταντίνο – Κίμωνα    Κωνσταντινίδη, τον εγνώρισα ώριμο άντρα και παραλλήλως οι περιστάσεις επέτρεψαν να τον μάθω, καλύτερα,  μέσα από το οικογενειακό και προσωπικό του αρχείο, ένα τμήμα του οποίου ανήκει στο αρχείο του γιου μου Ν. Καββαδά. Το υπόλοιπο αρχείο βρίσκεται στην κατοχή του γιου του Κωνσταντίνου, του πιανίστα Γ. Κωνσταντινίδη. Ο Κ. – Κ. Κωνσταντινίδης γεννηθείς το 1926, ενεγράφη κατόπιν κατακτηρίων εξετάσεων(;) στην Β΄τάξη του δημοτικού το σχολικό έτος 1933 - ’34, υπήρξε καλός αλλά πολύ ζωηρός μαθητής, και τελείωσε την ΣΤ’ τάξη το σχολικό έτος 1937-’38. Στο Γυμνάσιο Θηλέων Βαλαγιάννη εργάστηκε ως φιλόλογος καθηγητής ο ποιητής Γιώργος Θέμελης και επομένως οι δύο κόρες του εφοίτησαν στο δημοτικό των Εκπαιδευτηρίων. Tο σχολικό έτος 1935 - ’36 μετεγγράφεται από το δημοτικό του Ευδύλου Ικαρίας στην Γ΄ τάξη στη Βαλαγιάννη, η πρώτη κόρη του, η Ελένη ενώ το ίδιο έτος εγγράφεται στην Α΄ τάξη η μικρότερη, η Κατίνα. Ο Θαλής Αργυρόπουλος του Κυριάκου, γεννηθείς στην Κωνσταντινούπολη [μάλλον στις Σέρρες] το 1923, μετεγγράφεται από το Α’ Δημοτικό Σχολείο Σερρών στην Γ2 τάξη στη Βαλαγιάννη, το σχολικό έτος, 1931 - ’32 και θα τελειώνει την ΣΤ’ το σχολικό έτος 1934 – ’35. Ο Θαλής Αργυρόπουλος, το 1960, θα γίνει ο πρώτος αρχιτέκτων καθηγητής της πολεοδομίας στην Πολυτεχνική Σχολή του Α.Π.Θ. Το σχολικό έτος 1938 - ’39 μετεγγράφεται από το 22^ον Δημοτικό στην Β’ τάξη η Τσούκα Αριάδνη, κόρη του φαρμακοποιού  Αθανασίου Τσούκα, η οποία θα πάρει το απολυτήριο από τη Βαλαγιάννη το σχολικό έτος 1940 - ’41. Το σχολικό έτος 1937 - ’38 μετεγγράφεται από το Ιωακείμειον Λύκειον στην Β’ τάξη  ο Γώδης Χρήστος του Κωνσταντίνου και θα τελειώσει την Δ' τάξη [και το δημοτικό] το σχολικό έτος 1939 - '40. Το σχολικό έτος 1939 - ’40 εγγράφεται στην Α΄τάξη με βεβαίωση της Υπηρεσίας Αλλοδαπών  ο αρμένιος Καλφαγιάν Καραμπέτ του Ρουμπέν και θα αποφοιτήσει το σχολικό έτος 1945, δηλαδή θα φοιτήσει στο δημοτικό κατά τη διάρκεια της Κατοχής και θα είναι στην Δ’ τάξη, όταν θα συγκεντρώσουν στο γκέτο τους εβραιόπαιδες συμμαθητές του.

Το 1930 - ’31 εγγράφεται στην Β’ τάξη η Σταθάκη Βασιλική και το 1935 - ’36 στην Γ’ η Καίτη, δεύτερη κόρη του γνωστού δικηγόρου και πολιτικού της Θεσσαλονίκης, Ιωάννη Σταθάκη. Από το Ιωακείμειον Λύκειον μετεγγράφονται το 1934 -’ 35 στη Βαλαγιάννη, οι αδελφοί Αθανάσιος και Δημήτριος, τέκνα του δασολόγου Ιωάννη Φυλακτού. Τα τρία τέκνα του Μυρώδους Δημητρακοπούλου, Προέδρου του Εμπορικού Επιμελητηρίου Θεσσαλονίκης [1946-1953 και 1955-1958], εφοίτησαν προπολεμικά στο δημοτικό στη Βαλαγιάννη: η Κική, ο Δημήτριος και η Άρτεμις τελείωσαν τη Βαλαγιάννη ενώ το τέταρτο, ο Νικόλαος ενεγράφη στην Α’ τάξη και διεγράφη  «διότι δεν προσεκόμισεν πιστοπ. Δήμου». Τους γονείς των τελευταίων μαθητριών/ών: τον Ι. Σταθάκη, τον Ι. Φυλακτό και Μ. Δημητρακόπουλο «εγνώρισα» διαβάζοντας μέρος του αρχείου τους, το οποίο απέκτησα άλλοτε ως συλλέκτης και άλλοτε ως έμπορος. Η οικογένεια Μ. Δημητρακοπούλου έμενε και μένει σε ένα από τα πιο όμορφα σπίτια της πόλεως, στον αριθμό 16 της Μενελάου και η πόρτα του σπιτιού είναι σχεδόν απέναντι από την πόρτα της οικοδομής του αριθμού 9 – εκεί που είναι το κατάστημά μας. Έτσι σήμερα χαιρετώ τακτικά τον κ. Δημήτριο Δημητρακόπουλο, τον οποίο γνώρισα πρόσφατα, όταν εντόπισα το όνομά του στους προπολεμικούς μαθητές της Βαλαγιάννη και συναντώ συχνά τον μικρότερο αδελφό του, Νικόλαο. Όταν, στην αρχή,  ζήτησα από συνάδελφο παλαιοπώλη να μου παραχωρήσει ό,τι κατέχει σχετικό με τα Εκπαιδευτήρια μου υπενθύμισε πως, πριν λίγο καιρό, είχα αγοράσει από αυτόν το Δελτίον μαθητρίας της Βαλαγιάννη. Ήταν το Δελτίον προόδου και φοιτήσεως της Ιωάννας [Τζέννης] Σημηριώτου, μαθητρίας του Εξαταξίου Γυμνασίου Θηλέων. Η Ιωάννα γεννήθηκε το 1929 και εφοίτησε στο τετρατάξιο δημοτικό από το σχολ. έτος 1935 - ’36 μέχρι το σχολικό έτος 1938-’39.  Όλες οι σημειώσεις του Δελτίου δηλώνουν ότι η Ιωάννα είναι αρίστη μαθήτρια και έχει εξαιρετικό ήθος. Το παράπονο του Σχολείου, όπως σημειώνεται στο Δελτίον, είναι  «πως την θέλουμε λίγο πιο ζωηρή και στην ώρα του μαθήματος και στο διάλειμμα.».

Θα τελειώσει η σημείωση και θα κλείσει με τα πρόσωπα με τα οποία άρχισε. Στην Βαλαγιάννη εφοίτησε από το σχολικό έτος 1940 - ’41 μέχρι το σχολικό έτος 1945 - ’46 η θεία και αγαπημένη νουνά της Ζωής, η Αναστασία Παλαιολόγου – μετέπειτα σύζυγος του αδελφού της Βάσως, ιατρού Νικολάου Χατζηνικολάου. Επίσης ο θείος της Ζωής, Στέργιος Πολυζόπουλος, πατέρας της φίλης μου - και φίλης του γιου μου Νέστορος - Λυδίας και πατέρας επίσης της άλλης Ζωής, επιπλέον όμως, σύζυγος της Ευγενίας [Τζέννης] Υφαντή. Ο Στέργιος ήρθε με μετεγγραφή από τα Εκπαιδευτήρια Κωνσταντοπούλου  το σχολικό έτος 1936 - ’37 και εφοίτησε στις δύο τελευταίες τάξεις του δημοτικού στη Βαλαγιάννη. Επίσης στη Βαλαγιάννη εφοίτησε και η Κοντούλη Βασιλική του Ιωάννου, πρώτη εξαδέλφη της Βάσως και κόρη του οδοντιάτρου Ιωάννη Κοντούλη. Η Βασιλική, έρχεται από την Αθήνα με ενδεικτικό της Σχολής Παναγιωτοπούλου  και  θα φοιτήσει στη Βαλαγιάννη από το σχολικό έτος 1942 - ’43 [Β’ τάξη] έως το σχολικό έτος 1946 - ’47. Στο σχολικό έτος 1942 - ’43 θα έχει στην Β’ τάξη τέσσερεις εβραίους συμμαθητές, 3 αγόρια [Σαμ Αμών, Ηλία Μπρούδο, Μαρσέλ Ναχμία] και ένα κορίτσι, την Γκράτσια – Ρεβέκα – Ζινέτα Ερρέρα. Μετά τον πόλεμο, το 1945 στην Δ’ τάξη, έχει συμμαθητές τον Ισαάκ Λεών και τον Ιωσήφ Φρανσέζ και στις δύο τελευταίες τάξεις του δημοτικού έχει συμμαθητή μόνον τον Ισαάκ Λεών. Η κ. Βασιλική [Λίκη] Κοντούλη - Ζούλια μου έστειλε από την Αθήνα σειρά φωτογραφιών, στις οποίες η εξαιρετική της μνήμη της επέτρεψε να σημειώσει όλα τα ονοματεπώνυμα των εικονιζομένων μαθητριών και μαθητών. Από αυτές δημοσιεύονται εδώ οι δύο φωτογραφίες [εικόνα 20 και εικόνα 20α]  με τους μαθητές της πέμπτης δημοτικού του σχολικού έτους 1945 - '46. Ανάμεσα στους μαθητές, μόνος εβραίος της τάξεως,  τώρα, ο Ισαάκ Λεών.

Όπως συμβαίνει μερικές φορές με τις οικογένειες – να πηγαίνουν δηλαδή τα παιδιά στο σχολείο, στο οποίο εφοίτησε κάποιος από τους γονείς του - στο δημοτικό της Βαλαγιάννη εφοίτησε και η κόρη της Βάσως, η Ζωή Πολυζοπούλου, η οποία πήγαινε στο δημοτικό σχολείο και μετά, όταν η Βαλαγιάννη μετακόμισε αναγκαστικά από την Αγίας Σοφίας στην παραλία, στην τελευταία  θέση των Εκπαιδευτηρίων, πριν αυτά να κλείσουν οριστικά.  Αλλά και ο Ιπποκράτης Πολυζόπουλος,    - γιός της Βάσως και του Θεοδώρου Πολυζοπούλου και μεγαλύτερος αδελφός της Ζωής υπήρξε μαθητής του δημοτικού στη Βαλαγιάννη.            

Είχε τελειώσει το κείμενο και οι σημειώσεις, όταν συνάντησα μία ακόμα Πολυζοπούλου, την Αλέκα. Έτσι, άκουσα το όνομα ακόμα μίας κυρίας της οικογενείας, η οποία εφοίτησε και στην Βαλαγιάννη:  η Άννα Ξύδη του Ευαγγέλου, ήρθε με μετεγγραφή από το 16^ο Μικτό Δημόσιο Δημοτικό Σχολείο και τελείωσε την ΣΤ’ τάξη στη Βαλαγιάννη. Αργότερα, η Άννα θα παντρευτεί με τον στρατιωτικό Στέργιο Πολυζόπουλο και θα κάμουν μία κόρη, την Αλέκα.

   
10. Χαρακτηριστικό παράδειγμα των πολλαπλών τρόπων γραφής του ονόματος, της κινητικότητας των μαθητών αλλά και της ευελιξίας στους κανόνες φοιτήσεως,  αποτελεί  η σχολική πορεία της Σολ  Μεσουλάμ του Μπαρούχ, η οποία γεννήθηκε το 1925 και ενεγράφη στην  Α’ τάξη, στη Βαλαγιάννη, το 1931. Στο Μαθητολόγιο το μικρό όνομα γράφεται Σωλάνζι και στον Γενικό έλεγχο Σωλάνζ, το επάγγελμα του πατρός είναι χαρτοπώλης και η διεύθυνση κηδεμόνος, Βουλγαροκτόνου 36. Όπως σημειώνεται και στα δύο βιβλία η μαθήτρια «έπαυσε να φοιτά από 9-3-32». Στο Γενικό έλεγχο σημειώνεται και η βαθμολογία της, των τριών πρώτων σχολικών διμηνιών. Το επόμενο σχολικό έτος όμως 1932 - ’33, γράφεται στην Β’ τάξη ως Σουλίκα με έτος γεννήσεως το 1926, επάγγελμα πατρός έμπορος και διεύθυνση Ερμού 77. Στο Γενικό έλεγχο θα παραμείνει Σωλάνζ, αλλά το έτος γεννήσεως της θα γίνει 1926 και το επάγγελμα του πατρός, έμπορος. Θα σταματήσει να φοιτά στη Βαλαγιάννη και αυτό το έτος, «από 13/3/33» όπως σημειώνεται στο Γενικό έλεγχο, μετά τους βαθμούς των δύο διμηνιών. Φαίνεται ότι τώρα αλλάζει σχολείο, όχι όμως οριστικά, καθώς επανέρχεται από το εβραϊκό Αχινούχ και γράφεται το σχολικό έτος 1937 - ’38 στη Βαλαγιάννη, ως Σολ στην ΣΤ’ τάξη, για να τελειώσει το Δημοτικό με βαθμό «λίαν καλώς». Το όνομά της όμως στο Γενικό έλεγχο θα παραμείνει Σολάνζ [με –ο- αντί –ω-], έτος γεννήσεως το 1925, το επάγγελμα του πατρός χαρτοπώλης και διεύθυνση Γ. Σταύρου 1. Επίσης, το σχολικό έτος 1931 -’32 εγγράφεται στην Α’ τάξη ο Χαΐμ Ματαλόν του Σαούλ και στο Μαθητολόγιον σημειώνεται ως επάγγελμα πατρός το «Διευθυντής Αγγλικής(;) Εμπορικής Τραπέζης Αιγαίου» ενώ στο Γενικό Έλεγχο ως επάγγελμα σημειώνεται το «Τραπεζίτης». Ο Χαΐμ διαγράφεται αμέσως επειδή δεν προσεκόμισε «Πιστοποιητικόν ηλικίας» και στο Γενικό έλεγχο δεν σημειώνεται βαθμολογία σε κανένα μάθημα των δύο εξαμήνων. Όμως το επόμενο σχολικό έτος εγγράφεται στην Β’ τάξη [κατατακτήριες] με έτος γεννήσεως το 1925 και μικρό όνομα το Ερρίκος – Χαΐμ. Τώρα το δεύτερο όνομα Χαΐμ στο Μαθητολόγιον προστίθεται, μάλλον, αργότερα από το πρώτο και το επάγγελμα του πατρός , εν τω μεταξύ, αλλάζει και γίνεται «έμπορος».                                 

11. Ενδεικτική του τρόπου γραφής των ονομάτων είναι η μικρή ιστορία, την οποία αφηγήθηκε η κ. Ρένα Μόλχο, σχετικά με το όνομά της. Ο πατέρας της, ο Ισαάκ Μπενσουσάν, πήγε στην υπηρεσία  του Δήμου Θεσσαλονίκης,  προκειμένου να δηλώσει την κόρη του στο Δημοτολόγιο και στην ερώτηση του αρμοδίου υπαλλήλου για το όνομα, απήντησε: - Ρέϊνα. – Ρένα, επανέλαβε βέβαιος ο υπάλληλος. Όχι Ρένα, – Ρέϊνα διευκρίνησε ο πατέρας. –Τί όνομα είναι το Ρέϊνα, Ρένα θα γράψω, επέμεινε ο υπάλληλος και σημείωσε το μικρό όνομα της κυρίας Μόλχο, το οποίον ό ίδιος, ο αρμόδιος, καταλάβαινε και ενέκρινε.