[Θεσσαλονίκη, Εβραίοι 2* Thessaloniki, Jews 2]:parva iudaica thessalonicensia II

[Θεσσαλονίκη, Εβραίοι 2* Thessaloniki, Jews 2]:

parva iudaica thessalonicensia II

•     Δύο έγγραφα σχετικά με την προαγωγή του Μεναχέμ Μπενβενίστε, υπαλλήλου του Δήμου Θεσσαλονίκης, 27 Φεβρουαρίου 1943 * Two documents related to the Promotion of Menachem Benveniste, an employee of the Municipality of Thessaloniki, 27 February 1943

            

 

Όπως φαίνεται από το Πρακτικόν συνεδριάσεως του Υπηρεσιακού Συμβουλίου, άπαντα τα μέλη του    συμφωνούν ότι ο κρινόμενος είναι ικανός υπάλληλος. Ένα μέλος, ο Διευθυντής των Οικονομικών Υπηρεσιών του Δήμου διατυπώνει, επί πλέον, την σκέψη ότι «επειδή ο ειρημένος τυγχάνει Εβραίος, δεν πρέπει να τύχη προαγωγής». Στον Πίνακα Προακτέων που δημοσιεύεται παραπάνω, συμπεριλαμβάνεται τελικά και το όνομα του Μεναχέμ Μπενβενίστε. 

•     Προσωρινόν Νοσοκομείον στο γκέτο Χιρς – 11 έγγραφα σχετικά με τη διαφορά μεταξύ  της Ισραηλιτικής Κοινότητος και του Μιχ. Δεβλέτογλου, προμηθευτού νοσοκομειακών ειδών, Φεβρουάριος – Μάρτιος 1943 * Temporary Hospital  in the ghetto Hirsch - 11 documents related to the dispute between the Jewish Community and Mich. Devletoglou, supplier of hospital equipment, February-March 1943

 

    

Η Κοινότητα, προκειμένου να προμηθευτεί από τον Μιχ. Δεβλέτογλου 20 στρώματα, 20 προσκέφαλα μεγάλα και 20 μικρά για τις ανάγκες του Προσωρινού Νοσοκομείου της στο γκέτο Βαρόνου Χιρς, υπογράφει  μαζί του συμφωνητικό στις 18/11/1942. Επειδή κατά την παράδοση των ειδών προκύπτει διαφορά μεταξύ της Κοινότητος και του προμηθευτού, ο δεύτερος προτείνει - και η Κοινότητα αποδέχεται - την ενέργεια πραγματογνωμοσύνης για την  επίλυση της διαφοράς. Έτσι με το έγγραφο που δημοσιεύεται εδώ και υπογράφει ο Πρόεδρος Τσβη Κόρετς [Zvi Koretz] η Κοινότητα, στις 5 Φεβρουαρίου 1943, ζητεί από το Εμπορικό και Βιομηχανικό Επιμελητήριο Θεσσαλονίκης να αναθέσει σε εμπειρογνώμονες την ενέργεια πραγματογνωμοσύνης. Στις 10 Φεβρουαρίου το Επιμελητήριο ενημερώνει την Κοινότητα, ότι για να διενεργηθεί πραγματογνωμοσύνη πρέπει η Κοινότητα να υποβάλλει «αίτησιν εις διπλούν νομίμως χαρτοσημασμένην» και συνάμα πρέπει να καταβάλλει και τα νόμιμα τέλη, προκειμένου οι αρμόδιοι να επιληφθούν της αιτήσεως. Η αίτηση του Μ. Δεβλέτογλου έχει ημερομηνία 16/2/1943 και ο υπάλληλος σημειώνει μπροστά με κόκκινο μολύβι την φράση «Δρ. 5000 Πραγματογνωμοσύνη» και στο πίσω μέρος σημειώνεται, στις 17 του μηνός, με γραφομηχανή η Πράξις Διορισμού Πραγματογνώμονος, του Λαζάρου Τσαούσογλου ενός «εκ του …καταλόγου των ορκωτών πραγματογνωμόνων». Την ίδια μέρα το Επιμελητήριο ενημερώνει τον Λάζ. Τσαούσογλου και του αναθέτει να μεταβεί στο κατάστημα του Μ. Δεβλέτογλου, να προβεί στην διενέργεια Πραγματογνωμοσύνης  και να υποβάλλει το πόρισμά του εντός 5 ημερών. Ο Λαζ. Τσαούσογλου δύο φορές με αιτήσεις του ζητεί και παίρνει παράταση της ημερομηνίας παραδόσεως της πραγματογνωμοσύνης και τις δύο φορές για την ίδια αιτία: «λόγω της μεγάλης απασχολήσεως της Ισραηλιτικής Κοινότητος». Τελικά, στις 23 Μαρτίου ο Λάζαρος Τσαούσογλου διενεργεί την πραγματογνωμοσύνη, παρουσία και του αντιπροσώπου της Κοινότητος Ηλία Πίγχα και  υποβάλλει την Έκθεση του στο Επιμελητήριο, το οποίον θα στείλει αντίγραφο στην Κοινότητα στις 31 Μαρτίου 1943. Όλα γίνονται σύμφωνα με την τάξη: Στο πίσω μέρος της Εκθέσεως σημειώνεται η Πράξις καταθέσεως της Πραγματογνωμοσύνης εις το Επιμελητήριον [26/3/1943] και «εις ένδειξιν υπογράφεται υπό του Διευθυντού του Επιμελητηρίου και του Πραγματογνώμονος». Αυτά είναι σύμφωνα με το γράμμα των νόμων όλα τα στοιχεία ενός πολύ απλού και μικρού, καθημερινού γεγονότος: μία παραγγελία και η ανακύψασα διαφορά στην εκτέλεσή της. Όμως τα μεγάλα και τραγικά γεγονότα συμβαίνουν παραλλήλως και περικλείουν αυτό το ελάχιστο. Είναι οι μήνες Φεβρουάριος και Μάρτιος του 1943 και σε αυτό το μικρό συμβάν φαίνεται, σαν τίποτε να μην έχει αλλάξει στην πόλη. Ο προμηθευτής ζητεί Πραγματογνωμοσύνη για υλικό που γνωρίζει ότι θα «χρησιμοποιηθεί» στο νοσοκομείο του γκέτο. Σκέφτηκε ότι μπορεί να εκμεταλλευτεί την θέση των εβραίων; Δεν θα το μάθουμε ποτέ, καθώς τα έγγραφα προέρχονται από φάκελο στον οποίον υπάρχουν και άλλα παρομοίων υποθέσεων μεταξύ χριστιανών, του ιδίου έτους. Η Κοινότητα στέλνει έγγραφο, το οποίο υπογράφει ο Πρόεδρός της. Δεν αποκλείεται μάλιστα να απασχολήθηκε, να διέθεσε δηλαδή χρόνο και να ενημερώθηκε. Τέλος, το Επιμελητήριο ζητεί από την Κοινότητα να τηρηθούν ακριβώς και απαρεγκλίτως οι συνήθεις τυπικές διαδικασίες. Αυτά που είχαν συμβεί από τον Ιούλιο του 1942 και κυρίως όσα παραλλήλως συμβαίνουν αυτό το δίμηνο (μόνον αυτά) σκέφτεται κανείς ότι δεν θα επέτρεπαν τίποτε από όσα έγιναν να λάβει χώρα. Μία απίστευτη αδράνεια, στην καλύτερη περίπτωση, χαρακτηρίζει όλους όσους εμπλέκονται σε αυτή την ιστορία και αυτή η αδράνεια δυστυχώς ρυθμίζει εξ ίσου τα ελάχιστα, όπως αυτό, αλλά και τα μέγιστα εκείνων των ημερών. Είναι ο γνωστός και απαρασάλευτος τρόπος των παλαιών ημερών της πόλεως, παντελώς ακατάλληλος πλέον να αντιμετωπίσει όσα με δαιμονικούς ρυθμούς επιβάλλει η νέα εξουσία και τα εξαρτήματά της.   Αυτή η στάση των υποκειμένων μαζί με τις πράξεις όλων εκείνων εκ των πολιτών που το ίδιο διάστημα μετρούν και υπολογίζουν, αντικειμενικά επιτρέπει στο θηρίο να είναι απολύτως αποτελεσματικό.

•     Δύο έγγραφα Τραπεζών του Κιλκίς σχετικά με καταθέσεις Ισραηλιτικής Κοινότητος και Ισραηλιτών, 29 Μαΐου 1943 και 6 Ιουνίου 1944 * Two documents from Banks of Kilkis related to  deposits of the Jewish Community and other Israelites, May 29, 1943 and June 6, 1944.

Στο πρώτο έγγραφο, το Υποκατάστημα της Αγροτικής Τραπέζης στο Κιλκίς ενημερώνει το αντίστοιχο της Εθνικής Τραπέζης ότι σε αυτό δεν υπάρχουν καταθέσεις επ’ ονόματι Ισραηλιτικής Κοινότητος και στο δεύτερο έγγραφο το Υποκατάστημα της Εθνικής Τραπέζης Κιλκίς αναφέρει στα Κεντρικά των Αθηνών ότι δεν υπάρχουν περιουσιακά στοιχεία ανήκοντα σε Ισραηλίτες «από 6.10.1943 και εφεξής»

•       Ανώνυμες Εταιρείες [Θεσσαλονίκης]  με μικτά Διοικητικά συμβούλια [Χριστιανοί και Ισραηλίτες], 1943-1944 * S.A. Corporations [of Thessaloniki] with mixed Boards [Christians and Israelites], 1943-1944

 

Στις 17Δεκεμβρίου 1943 η Υπηρεσία Διαχειρίσεως Ισραηλιτικών Περιουσιών ΥΔΙΠ, αποστέλλει έγγραφον προς το Εμπορικόν και Βιομηχανικόν Επιμελητήριον και ζητεί από αυτό «Κατάστασιν εμφαίνουσα τους Ισραηλίτας, οίτινες έχουσιν διαφόρους καταθέσεις εις διαφόρους οργανισμούς ή εμπορικάς επιχειρήσεις, Ανων. Εταιρίας, ομορρύθμους τοιαύτας ή συμμετοχήν εις ταύτας»

Το Επιμελητήριο, όπως φαίνεται από το διαβιβαστικό,  στις 7 Φεβρουαρίου 1944 αποστέλλει στην ΥΔΙΠ τον παρακάτω «Πίνακα, εμφαίνοντα τας [παρ’ ημίν] εγγεγραμμένας Ανωνύμους Εταιρίας των οποίων τα μέλη του Διοικητικού των Συμβουλίου αποτελούνται εκ Χριστιανών και Ισραηλιτών».

Στην διάρκεια της Κατοχής, κυρίως από το καλοκαίρι του 1942 και μετά, εβραίοι επιχειρηματίες και έμποροι συμφωνούσαν με Χριστιανούς φίλους των και τους μεταβίβαζαν εικονικά μετοχές ή καταστήματα, προκειμένου να τα σώσουν από την ιδιαίτερη μανία των Γερμανών και των συνεργατών τους. Ένα εργοστάσιο από τα αναγραφόμενα στον παραπάνω πίνακα, η «Ελληνική Χαρτοποιΐα Μακεδονίας Α.Ε», ανήκε στην οικογένεια Άντζελ [πρόεδρος του Δ.Σ. ο Σολομών Άντζελ, Γενικός Διευθυντής ο υιός του Ισαάκ Άντζελ και Διευθυντής του εργοστασίου ο Μάριος Ουζιέλ]. Όπως φαίνεται από το Βιβλίον Πρακτικών της Εταιρείας, το οποίον ευρίσκεται στο αρχείο μας, τον Δεκέμβριο του 1942 εμφανίζονται οι Θ. Παπαντέλης και Δ. Κολοκοτσάς, προφανώς κατόπιν συμφωνίας με τον ευρισκόμενο στην Αθήνα Ι. Άντζελ, ως μέτοχοι [εικονικοί]  της Εταιρείας και κάτοχοι του 75% των μετοχών. Ο Ι. Άντζελ αντικαθίσταται «προσωρινώς» από χριστιανό συμπολίτη του, εξακολουθεί όμως, ως εκπρόσωπος του εργοστασίου στην Αθήνα, να μισθοδοτείται από την Εταιρεία καθώς και ο Μάριος Ουζιέλ, ο οποίος παραμένει διευθυντής του εργοστασίου στην Θεσσαλονίκη. Πολύ γρήγορα, στο τέλος Φεβρουαρίου 1943 αφαιρείται από τον Μάριο Ουζιέλ το δικαίωμα υπογραφής και εκπροσωπήσεως της Εταιρείας, παραμένει όμως σύμβουλος στο Δ.Σ. Ένα μήνα αργότερα, 25 Μαρτίου 1943, η έδρα της Εταιρείας μεταφέρεται στην  Αθήνα και τα μέλη του Δ.Σ. τώρα είναι 5 πολίτες,  χριστιανοί το θρήσκευμα. Ο Ισαάκ Άντζελ και ο υιός του Ραϋμόνδος, κρύβονται στην Αθήνα και σώζονται, ενώ η δυναμική Ίντα, σύζυγος του Ισαάκ, μαζί με τον μικρότερο υιό του ζεύγους συλλαμβάνονται και μεταφέρονται σε στρατόπεδο, από το οποίο θα επιστρέψει μόνον η Ίντα. Μετά την απελευθέρωση αναλαμβάνει την κατεστραμμένη επιχείρηση ο κανονικός ιδιοκτήτης Ισαάκ Άντζελ μέχρι τον θάνατό του [1953], αμέσως μετά εκλέγεται μέλος του Δ.Σ. η Ίντα και σε λίγους μήνες γίνεται Διευθυντής ο Ραϋμόνδος [1954], ενώ από το επόμενο έτος αναλαμβάνει Γενικός Διευθυντής. Η Εταιρεία, με άλλο ιδιοκτησιακό καθεστώς, υφίσταται και σήμερα. Από τους Άντζελ ζει στην Αθήνα η Λόλα [Ρασέλ] Χασσίδ, σύζυγος του Ραϋμόνδου και προγιαγιά της ΄Ιριδος. Η Λόλα έζησε και «εόρτασε» τα έβδομα γενέθλια της ζωής της κρατουμένη στο στρατόπεδο Bergen Belsen μαζί με την μητέρα της Εστέρ Φρανσές. Στο ίδιο στρατόπεδο εκρατείτο και ο πατέρας της Σολομών Χασσίδ.

Κλείνω με δύο επιστολόχαρτα, το πρώτο της Ελληνικής Χαρτοποιΐας Μακεδονίας Α.Ε. και το δεύτερο της ΒΙΟΜΗΤ, εταιρείας που επίσης συμπεριλαμβάνεται στον παραπάνω Πίνακα. Το επιστολόχαρτο της Χαρτοποιΐας δημοσιεύεται και για την εξαιρετική αισθητική του, ενώ το επιστολόχαρτο της ΒΙΟΜΗΤ επειδή είναι ένα από τα επιστολόχαρτα της παρακάτω, τελευταίας, ενότητας εγγράφων - επιστολών.

   

• 4 έγγραφα  - επιστολές εβραίων εμπόρων προς το Εμπορικόν και Βιομηχανικόν Επιμελητήριον Θεσσαλονίκης σχετικές με την δυνατότητα εξαγωγής φυτιλίου αναπτήρων και λαμπών εκτός της Γενικής Διοικήσεως Μακεδονίας, Ιούνιος 1942 *  4 documents - correspondence from Jewish merchants to the Commercial and Industrial Chamber of Thessaloniki regarding the potential to export wick lighters and lamps outside of  the General Administration of Macedonia, June 1942.

Ο Δ. Αλλαλούφ στις 12 Ιουνίου ζητεί από το Επιμελητήριο βεβαίωση ότι στην τοπική αγορά πλεονάζει το «φιτίλ τσακμάκ» και το «φιτίλ λάμπας». Αυτή την βεβαίωση θα χρησιμοποιήσει στην Υπηρεσία Επισιτισμού, προκειμένου να πάρει άδεια και να αποστείλει στην Αθήνα εμπόρευμα 500 οκάδων για το καθένα από τα δύο είδη φυτιλιού.

Το Επιμελητήριο στις 15 Ιουνίου αποστέλλει σημείωμα σε 5 εμπόρους [4 εβραίους και έναν χριστιανό] και ζητεί από τον καθένα να βεβαιώσει, ότι πράγματι διατίθενται ικανές ποσότητες φυτιλιού στην αγορά και επομένως μπορεί ο ενδιαφερόμενος να «εξάγει» τις συγκεκριμένες ποσότητες. Οι έμποροι απαντούν σχεδόν αμέσως και πολύ προσεκτικά, έτσι το Επιμελητήριο δίνει Πιστοποιητικό στον Δ. Αλλαλούφ ότι «είναι δυνατή επί του παρόντος η Εξαγωγή…». Δημοσιεύονται οι έντυπες φίρμες των τριών εμπόρων [δύο εβραίων και ενός χριστιανού] και το καλής αισθητικής επιστολόχαρτο του Ισάκ Καράσσο. Είναι ακόμα η περίοδος που όλα φαίνονται να κυλούν σχετικώς ομαλά, οι έμποροι της πόλεως εργάζονται, συνεχίζουν να ακολουθούν τους παλαιούς τρόπους και  συγχρόνως προσπαθούν να κινούνται στην καινούργια κατάσταση της αγοράς ο καθένας ανάλογα με την πείρα, τις ικανότητές και τις αρχές του.