ΟΛΥΜΠΙΑ ΚΟΝΤΟΡΕΠΑ

Επιστολές, και αποσπάσματα επιστολών, της Ολυμπίας προς τον Κωνσταντίνο Κοντορέπα (1887-1899)

ΜΕΡΟΣ Α’

ΟΛΥΜΠΙΑ ΤΖΩΝ ΣΠΥΡΗ

Η Ολυμπία Σπύρη από την Θεσσαλονίκη αλληλογραφεί με τον αδελφό της Κωνσταντίνο Κοντορέπα, ιατρό στην Καβάλα. Οι επιστολές καλύπτουν το διάστημα 1887-1899, περίπου την τελευταία δεκαετία του 19ου αιώνος. Τακτοποιώντας το μέρος του αρχείου της οικογενείας Κοντορέπα που αποκτήσαμε, διαπίστωσα την διαφορά που έχουν οι επιστολές της Ολυμπίας από το σύνολο των άλλων επιστολών του αρχείου. Η Ολυμπία γράφει και πληροφορεί τον αδελφό της για γεγονότα τα οποία συμβαίνουν στην πόλη και αναφέρονται στις δραστηριότητες, κυρίως, της ελληνικής κοινότητος και στις σχέσεις της με τις άλλες κοινότητες και εθνότητες, καθώς και στις καταστάσεις και στις συνθήκες που αφορούν το σύνολο των κατοίκων της πόλεως. Παρακολουθεί και ενημερώνει τον παραλήπτη για τα Κοινοτικά Καταστήματα, την κατάσταση στην Εκκλησία γενικώς αλλά και στην ενορία της τον Άγιο Αθανάσιο ειδικότερα, τις εκλογές στην Κοινότητα, την ανέγερση κτιρίων ιδιοκτησίας ομοεθνών της, τις δραστηριότητες ιδρυμάτων και, τέλος, τον ενημερώνει για τα συμβάντα και τις εκδηλώσεις γνωστών προσώπων και οικογενειών της καλής κοινωνίας, στην οποία ανήκει και η ίδια. Επίσης, καταγράφει τις περιπτώσεις εκείνες που φυσικά φαινόμενα δημιουργούν έντονα προβλήματα στην πόλη (ξηρασία, νεροποντές, ψύχος). Δίδει ιδιαίτερη σημασία στην περιγραφή επιδημιών και των επιπτώσεων τους αλλά, καθώς απευθύνεται σε ιατρό, και στην περιγραφή ασθενειών συγκεκριμένων προσώπων. Σπανίως αναφέρεται στον εαυτό της, στα άλλη μέλη της οικογενείας, ακόμη και στην μητέρα τους, όπως θα περίμενε κανείς, και όταν το κάνει αυτό γίνεται γιατί αναφέρεται σε ασθένειές των.
Δεν είναι όμως μόνον τι γράφει αλλά και πώς γράφει: ο τρόπος δηλαδή με τον οποίον σημειώνει ό,τι εκτιμά πως πρέπει να γνωρίζει ο αδελφός της. Τρόπος κατ’ εξοχήν λιτός, ξηρός και περιεκτικός. Η προσωπική της εκτίμηση συνήθως είναι μια λέξη ή μια εμβόλιμη φράση στην αφήγηση των γεγονότων. Μερικές φορές μάλιστα ο τρόπος της γίνεται στεγνός, καθώς απουσιάζει το συναίσθημα. Κλειδί για τον χαρακτήρα της αποστολέως αποτελούν, κυρίως, τρεις επιστολές, οι δύο συνεχόμενες αριθ. 22 – αριθ.23 και η αριθ.28. Στην πρώτη θεωρεί επίδειξη όσα εθιμικώς γίνονται στις κηδείες των πλουσίων και θεωρεί ότι αξία έχει τα δαπανώμενα γι’ αυτή την επίδειξη χρήματα να δίδονται στους φτωχούς. Στην δεύτερη κοιτάζει τον εαυτό της, (τα αδέλφια της και όσους όμοια με αυτούς σκέπτονται) και προβαίνει σε καίριες παρατηρήσεις - κρίσεις. Όμως η Ολυμπία ζει στο τέλος του προπροηγούμενου αιώνα: ζει στην εποχή της και ανήκει στην τάξη της. Έτσι, γράφει την επιστολή αριθ.28 - ένα συμβατικό και ταυτοχρόνως συμβουλευτικό κείμενο με το οποίο υποστηρίζει τα συμφέροντα του αδελφού της στο εν εξελίξει συνοικέσιό του, όπως ένας μέσος άνθρωπος τα αντιλαμβάνεται εκείνα τα χρόνια αλλά και αργότερα, γιατί όχι και σήμερα ακόμη. Αυτό το μεικτό είδος, νομίζω, τονίζει περισσότερο τα ιδιαίτερα και μη συμβατικά στοιχεία του χαρακτήρα της. Έτσι, με εξαιρετικό και σχεδόν ουδέτερο τρόπο δηλώνει προς τον αδελφό της την δική της συνολική κατάσταση χρησιμοποιώντας την φράση («στενά μοι πανταχόθεν») που έγραψε ένας γιατρός σε συνάδελφό του (επιστολή αριθ.31).
Το περιεχόμενο, λοιπόν, και το ύφος των επιστολών ως κειμένων, άσκησαν επάνω μου ιδιαίτερη γοητεία και με οδήγησαν, με την βοήθεια ή την ανοχή των κατόχων του αρχείου, στην προσπάθεια της συγκεντρώσεως όλων των στοιχείων (επιστολές και φωτοτυπίες επισήμων εγγράφων) που έχουν σχέση με την Ολυμπία Κοντορέπα.

Οι επιστολές, τμήματα των οποίων παρουσιάζονται παρακάτω, ανήκουν στο αρχείο του υιού μου Νέστορος Καββαδά. Αντιγράφω με προσοχή όσα θεώρησα από αυτές ότι αξίζει να δείτε, αλλά δεν είναι βέβαιο ότι τελικώς απέφυγα τα λάθη στην αντιγραφή. Θεωρώ επίσης ότι θα ήταν καλό να υπάρχουν σχόλια για τα επί μέρους και ένα κείμενο για την Θεσσαλονίκη της δεκαετίας, εις την οποία αναφέρονται οι επιστολές. Γι’ αυτά όμως είναι απαραίτητες ειδικές γνώσεις, τις οποίες εγώ δεν έχω. Οι ελλείψεις αυτές (και άλλες) οφείλονται στην απουσία του Αναστασίου Απ. Καραναστάση, λίαν εντίμου ανδρός και αρίστου επιστήμονος. Σε αυτόν, τον φίλο μου Τάσο, αφιερώνω αυτά τα αποσπάσματα και ότι άλλο θα αντιγράψω αργότερα.

Σημείωση:

1. Η Ολυμπία γεννήθηκε το 1860[;] και απεβίωσε το 1905 ενώ ο Κωνσταντίνος γεννήθηκε το 1851 και απεβίωσε το 1904. Επομένως η Ολυμπία όταν γράφει τις επιστολές διανύει την τρίτη δεκαετία της ζωής της.
2. Σε έγγραφο του Ειδικού Παρέδρου του δήμου Μακρυνίτσης φαίνεται ότι η Ολυμπία είναι Διευθύντρια του Παρθεναγωγείου του Δήμου κατά το έτος 1882. Ο Κωνσταντίνος σπούδασε φιλόλογος και τελείωσε την ιατρική.
3. Τα ονόματα μελών της οικογενείας που αναφέρονται στις επιστολές: Γεώργιος και Αλέξανδρος είναι αδελφοί της Ολυμπίας και του Κωνσταντίνου, Κώτσιος είναι ο Κωνσταντίνος Ν. Χριστοδούλου σύζυγος της αδελφής των Αικατερίνης, Δημητράκης είναι ο υιός του Αλεξάνδρου και, τέλος, Τζών είναι ο σύζυγος της Ολυμπίας, Τζων Σπύρης. Από τα αδέλφια Κοντορέπα 3 πέθαναν άγαμοι (Δημήτριος, Γεώργιος, Κωνσταντίνος) και η Ολυμπία άτεκνος. Άγαμος έμεινε και ο υιός του Αλεξάνδρου, Δημητράκης Κοντορέπας. Της Αικατερίνης επέζησαν τρία τέκνα, ο Νικόλαος, η Άννα και ο Χριστόδουλος Χριστοδούλου. Από την Άννα, σύζυγο Γεωργίου Κωνσταντινίδη, υπάρχει μόνος απόγονος των Κοντορέπα και Χριστοδούλου, ο διεθνούς φήμης πιανίστας Γιώργος Κωνσταντινίδης. Με την ευκαιρία ευχαριστώ θερμά το ζεύγος Γιώργο και Ευαγγελία Κωνσταντινίδη, οι οποίοι βοήθησαν όταν ακόμα ζούσε ο πατέρας του πρώτου και πεθερός της δεύτερης Κωνσταντίνος – Κίμων Κωνσταντινίδης, να πάρουμε, χωρίς αντάλλαγμα, μέρος του αρχείου και συνέχισαν, πολύ αργότερα, να μας δίδουν δωρεάν, τις οικογενειακές, κυρίως, επιστολές του αρχείου.
4. Η Ολυμπία όταν αναφέρεται στον Π. Ν. Παπαγεωργίου τον αποκαλεί πάντοτε Πετράκη, δείγμα προφανώς στενής σχέσεως και οικειότητας με τον λαμπρό φιλόλογο και λόγιο.
5. Οι επιστολές είναι γραμμένες με μελάνι σε κοινό επιστολόχαρτο διαστάσεων περίπου 14Χ22cm και το κείμενο καταλαμβάνει συνήθως λιγότερο από τις δύο σελίδες του πρώτου φύλλου. Η Ολυμπία στην στίξη των κειμένων χρησιμοποιεί πολύ συχνά το κόμμα (βάζει κόμμα πάντοτε πριν από τον σύνδεσμο και) και δεν διακρίνει μεταξύ τελείας και άνω τελείας. Επειδή μάλιστα δεν χρησιμοποιεί συχνά τα κεφαλαία γράμματα, ακόμη και εκεί που είναι απαραίτητα, είναι δύσκολο να αποφασίσει κανείς για το είδος του σημείου (άνω τελεία ή τελεία). Έτσι κράτησα στα κείμενα από τα σημεία στίξεως τα κόμματα και αποφάσισα μόνον για το είδος της τελείας. Τα κείμενα 5 επιστολών (οι υπ. αριθ.3,5,17,28 και 33) δημοσιεύονται ολόκληρα.
6. Η Ολυμπία χρησιμοποιεί για την γρίπη την λέξη ιμφλουέντζα, δάνειο από την Ιταλική influenza. Η πόλη της Βοσνίας Ζένιτσα που αναφέρεται στην επιστολή αριθ.16 είναι η Zenica, 50 χλμ. περίπου βορείως του Σεράγεβο και το Γαλάζιον που αναφέρεται στην επιστολή αριθ.26 είναι το Γαλάτσι [Galatz] της Ρουμανίας.
7. Απαραίτητα για την κατανόηση της πρώτης επιστολής είναι τα παρακάτω, τα οποία αναφέρει για τον Κωνσταντίνο ο καθηγητής Γεράσιμος Πεντόγαλος στο βιβλίο του «Γιατροί Θεσσαλονίκης 1800-1912, Θεσσαλονίκη, “University Studio Press, 2011»: «μετά τη λήψη του διπλώματός του εγκαταστάθηκε στα Βελεσσά …όπου ανέπτυξε σημαντική δράση υπερασπιζόμενος τα ελληνικά συμφέροντα…Φαίνεται πως διαμορφώθηκαν δύσκολες συνθήκες γι’ αυτόν εκεί με διαβήματα εις βάρος του στις οθωμανικές αρχές. Με σωτήρια παρέμβαση του Γ. Βόγα μετακινήθηκε στην Καβάλα με πρόσχημα την αντιμετώπιση της ευλογιάς που είχε ξεσπάσει εκεί, αλλά στην πράξη συνέχιση των υπηρεσιών που πρόσφερε μέχρι τότε στο έθνος του». Συμπληρωματικά προσθέτω εδώ δύο αράδες από απόσπασμα δακτυλογραφημένου κειμένου του Νικ. Κ. Χριστοδούλου για τον θείο του Κωνσταντίνο (αδελφό της μητέρας του). «Λόγω της εθνικής του δράσεως, το ιατρείον του [στην Καβάλα] ελεηλατήθη κατά τον πόλεμον του 1897».
8. Το συνοικέσιο, που αναφέρεται στην επιστολή αριθ.28, διεκπεραιώνει στην Μυτιλήνη ο αδελφικός φίλος του Κωνσταντίνου, ο Π. Ν. Παπαγεωργίου. Θεωρώ ότι οι δύο σχετικές επιστολές του δευτέρου μπορούν να δημοσιευτούν εδώ, μετά τα κείμενα της Ολυμπίας. Τέλος από τις υπόλοιπες επιστολές του Π.Ν. Παπαγεωργίου, που θα αντιγράψω αμέσως μετά, φαίνεται ότι ο ίδιος παντρεύτηκε στην Μυτιλήνη και χώρισε λίγα χρόνια αργότερα. Δεν υπάρχουν, προς το παρόν, στοιχεία για την εξέλιξη του συνοικεσίου του Κωνσταντίνου αλλά γνωρίζουμε την κατάληξή του, καθώς ο ιατρός έμεινε τελικά ανύπαντρος.











Αριθ. 1 - 6 Μαρτίου 1887

Φίλτατε αδελφέ!

Και τας τρεις επιστολάς σου ελάβομεν, και την πρώτην σου δεν απαντήσαμεν καθ ότι δεν υπήρχε κατ’ εκείνας τας ημέρας ταχυδρομείον, και την δευτέραν δεν ήτο καιρός καθ ότι σε επεριμέναμεν πλέον, σήμερον όμως σε απαντώ εις την χθεσινήν σου επιστολήν, διαβιβάζουσά σε, ότι όλοι υγειαίνομεν˙ εν αυτή είδομεν ότι, θα διαμείνης εισέτι. Τούτου ένεκεν σε γράφω ότι καλόν θα ήτο να γράψης ολίγας σειράς εις τον κ. Βόγαν, όστις εκτός του ότι επανειλημμένως έκαμε λόγον εις τον κ. Κεχαγιάν, αλλά προ τινων ημερών και εις τον Αλέξανδρον ολίγον αποτόμως είπεν ότι έπρεπεν αμέσως να με γράψη καθότι εγώ συνετέλεσα. Δύνασαι λοιπόν να προφασισθής ότι δεν τω έγραψες καθότι ήλπιζες να έλθης αμέσως μετά την συμπλήρωσιν του μηνός και προφορικώς τω εκφράσης τα δέοντα, τώρα όμως ότι επ’ αόριστον παρατείνεται η διαμονή σου επιχειρείς να τον διαβιβάσης τα κατά σε. Αυτός ο κ.[ύριος] απαιτεί έκφρασιν ευγνωμοσύνης το έκαμε δε λόγον και εις έτερον φίλον μας τον Παπαθεόδωρον. ..
Σε ασπαζόμεθα άπαντες και διατελώ η αδελφή σου
Ολυμπία


Αριθ. 2 - 11 Σεπτεμβρίου 1889

Τα ενταύθα κοινοτικά καταστήματα δεν κτίζονται διόλου στερεώς, το Νοσοκομείον γίνεται λόγος να το κρημνίσουν εκ θεμελίων εις δε την κατοικίαν του μητροπολίτου έπαυσαν προσωρινώς αι εργασίαι, διότι και το οικοδόμημα αυτό κακώς κτίζεται, περί του Ναού δεν γνωρίζω τι γίνεται. Ο Κ……. και οι περί αυτόν εφωράθησαν πλέον ως κλέπται εννοούν, με το τέταρτον του ορισθέντος ποσού να κτίσωσιν όλα τα οικοδομήματα, τα δε άλλα να τα ωφεληθώσιν, μεγαλυτέρα κατάχρησις δεν ημπορεί να γίνη. Να ίδωμεν τώρα πως θα τα συμβιβάσωσιν τα πράγματα. Προχθές έγινεν ο γάμος του Αριστείδου Λάμπρου, η νύμφη είναι εκ Σιατίστης, αλλ’ ανετράφη εν Λειψεία, είναι πολύ κοντού αναστήματος και όχι ωραία, η προίξ της είναι μόνον χίλια ναπολεόνια. Αι εργασίαι των Σχολείων ήρχισαν, ο κ. Δέλιος έμεινεν εις την θέσιν του˙ η πενθερά του τω επήρεν όλα τα πράγματα και έπιπλα και ταις πατσαβούρες της κουζίνας ακόμη, και έφυγεν εις Σέρρας με τον πλέον χειρότερον τρόπον. Ταύτα τα του τόπου μας.


Αριθ. 2α - 31 Οκτωβρίου 1889

Εντός της εβδομάδος είχομεν τρεις πυρκαϊάς εις διάφορα μέρη της πόλεως και χθες δε δευτέραν εσπέρας εγένετο άλλη πυρκαϊά, ήτον όμως ενωρίς και δεν εκάησαν πολλά. Κατ’ αυτάς μας επεσκέφθη η άλλοτε υπηρέτριά μας Όρου, ήτις μας είπεν τα της υγείας σου και λοιπά. Ο αγ. Σωφρόνιος αφίκετο το παρελθόν Σάββατον, η υποδοχή του εγένετο αρκετά επιβλητική, μολονότι εκ της πρώην συμπολιτεύσεως ολίγοι παρευρέθησαν, είναι άνθρωπος ηλικιωμένος, πλούσιος, με θεολογικάς γνώσεις και πολλήν πείραν, τω προσεφώνησαν ο Γράβαρης και ο Γυμνασιάρχης Δέλιος, προς δε τούτοις και ο Παπαθεόδωρος όστις ως πάντοτε κατέστη και νυν αξιογέλαστος, αντεφώνησε [ο Σωφρόνιος] προς όλους, τα κοράσια έψαλλον άσμα επί τη ελεύσει του, φαίνεται άνθρωπος με θέλησιν. Επισκέψεις εδέχθη ανεξαιρέτως και τους συμπολιτευομένους και τους αντιπολιτευομένους και ίσως τα πράγματα διορθωθώσι…





Αριθ. 3 - 28 Ιουνίου 1890

Φίλτατε αδελφέ!

Την επιστολήν σου ελάβομεν και είδομεν ότι είσαι καλά, όπερ ευχόμεθα πάντοτε, και ημείς χάρις τω Θεώ υγειαίνομεν άπαντες.
Κατ΄αυτάς είχομεν δυνατώτατον βαρδάρην, όστις κατεξήρανε το παν, ως να μην ήρκει η τόση ξηρασία. Η ανυδρία έφθασεν εις το μη περαιτέρω μόνον εκ μοναστηρίου προμηθευόμεθα νερόν και από το συντριβάνι, το νεόκτιστον εις την πύλη της καλαμαριάς, πτωχοί πλούσιοι, όλοι το αγοράζουν το νερόν, το οποίον είναι ακριβώτερον από κάθε άλλο καλοκαίριον, εις ουδεμίαν χριστιανικήν βρύσην υπάρχει νερόν, ούτε αυτά τα σχολεία έχουσιν από πολλών μηνών, εις όλην την περιφέρειαν καλαμαριάς και βαρδαρίου δεν εθέρισαν οι χωρικοί διότι κανέν σιτηρόν δεν έγεινε. Την παρελθούσαν Κυριακήν περί ώραν δωδεκάτην, οπότε όλος ο κόσμος ευρίσκεται εις την προκυμαίαν έγινε πυρκαϊά, ήτις επειδή ήτον ενωρίς επρολήφθη, Εκεί εις το πλήθος, μεταξύ Χριστιανού και ενός Εβραίου επήλθε ρήξις, την οποίαν επροκάλεσεν ο Εβραίος, δια να σωθεί δε ο Χριστιανός εισήλθεν εις την αυλήν της Μητροπόλεως αλλ’ εκεί εμβήκαν τόσοι πολλοί, και τον μεν Χριστιανόν τον έδειραν ελεεινά, έρριψαν δε πέτρας και έσπασαν τσάμια της κατοικίας του μητροπολίτου, και της εκκλησίας, μετά πολλού τέλους κόπου επανήλθεν η ησυχία. Ο Μητροπολίτης μετέβη εις τον Πασσάν και εζήτησεν ικανοποίησιν. Οι πρόξενοι όλοι έσπευσαν εις την Μητρόπολιν να πληροφορηθούν καλώς την υπόθεσιν, ο Ρώσσος μετέβη εις τον διοικητήν, και τω ομίλησεν πικρώς περί της αναρχίας ταύτης, τα εβραϊκά όμως χρήματα δεν θ’ αφήσουν να γίνη τίποτε, διότι Σαούλ και Αλλατίνη αμέσως έσπευσαν εις τον Πασσάν. Χθές δε πάλιν το εσπέρας χωρίς να λάβη υπ’όψιν του τον δυνατόν άνεμον, ένας Εβραίος πλησίον του μαγαζείου του Αλεξάνδρου, έβαλλε φωτιάν αλλά δεν υπελόγισε καλώς και ενώ ήτον ενωρίς ακόμη ήρχισε να καπνίζη, το μαγαζείον ήτο κλεισμένον οι άνθρωποι εξεσκέπασαν την στέγην και εισήλθον, τι δε εύρον, ένα κομμάτι δαδί παχύτατον, ολίγα χόρτα και ένα τεμάχιον παλαιού εφαπλώματος Τον συνέλαβον αμέσως και τον εφυλάκισαν, αυτός τώρα όπου συνελήφθη επ’ αυτοφόρω πρέπει παραδειγματικώς να τιμωρηθή, αλλά τις οίδε αν θα γίνη. Οι Εβραίοι έφθασαν εις το κατακόρυφον σημείον της υπεροχής των. Ταύτα τα καθ΄ημάς.
Σε ασπαζόμεθα άπαντες και διατελώ
Η αδελφή σου
Ολυμπία



Αριθ. 4 - 17 Ιουλίου 1890

Κατ’ αυτάς ηρραβωνίσθη ο Γυμνασιάρχης κ. Δέλιος, με μίαν ανηψιάν του Κώτσιου επίσης εκ Σερρών, Άννα Καραμήτσιου ονομαζομένην˙ η νέα αύτη διέτριψεν πολλά έτη πλησίον της οικογενείας Δούμπα εν Βιέννη, είναι κάτοχος καλών ελληνικών γραμμάτων και τριών ξένων γλωσσών, κατά το έτος τούτο εδίδασκεν εν τω Παρθεναγωγείω μας την Γαλλικήν, καθό λοιπόν συγγενής του Κώτσιου εδέησε να μας επισκεφθεί μετά του μνηστήρος της, όστις μας είπεν ότι σε γνωρίζει κτλ. Λέγουν ότι θα λαμβάνη κατ’ έτος από τον Δούμπαν εκατόν πενήντα λίρας, ήτοι τους τόκους της προωρισμένης δι’ αυτήν προικός. Προ δύο εβδομάδων ουδεμία πυρκαϊά έγινεν καθότι οι εσχάτως πυρποληταί, αντί να πλουτήσωσι ως ενόμιζον, έμεινον πτωχοί, μη αναγνωρισάσης της Εταιρείας την πυρκαϊάν ως συμπτωματικήν, είθε αύτη η αυστηρότης να διατηρηθή για να ησυχάσωμεν ολίγον. Η ζέστη ηλαττώθη ολίγον, η ανομβρία εξακολουθεί η δε έλλειψις του ύδατος αγνοούμεν που θα καταλήξη, ουδεμία φροντίς λαμβάνεται παρά των αρμοδίων…



Αριθ. 5 - 31 Ιουλίου 1890

Φίλτατε αδελφέ!

Παρά του γείτονός μας κυρίου Παντελή ελάβομεν την επιστολήν σου και είδομεν ότι είσαι καλά, και ημείς χάρις τω Θεώ υγειαίνομεν όλοι. Ζέστην έχομεν μεγάλην και ανυπόφορον, ως εκ τούτου υποφέρομεν πολύ. Εις τον λιμένα μας ευρίσκονται επτά πλοία Αγγλικά, και κοσμούσιν αυτόν. Την Κυριακήν διήλθεν ενταύθα Βούλγαρος επίσκοπος μεταβαίνων εις Σκόπια, η υποδοχή δεν εγένετο εις τον λιμένα, αλλ’ εις την μητρόπολίν των, περιμένονται και δύο άλλοι δι’Αχρίδα και Βελεσσά.
Οι γάμοι του κ.Δέλιου εγένοντο την παρελθούσαν Κυριακήν, και την επαύριον αμέσως ανεχώρησον δια Βιέννην. Ο Νικολάκης Καυταν[τ]ζής, απεβίωσε κατ’ αυτάς εκ φθίσεως των εντέρων, η κηδεία του έγινε μεγαλοπρεπής ο δε Γυμνασιάρχης εξεφώνησε τον επικήδειον. Διευθύντρια διωρίσθη η Πολυξένη Αντωνίου, ήτις κατά το παρελθόν έτος ήτον υποδιευθύντρια του Παρθεναγωγείου. Άλλα νεώτερα δεν έχω. Σε ασπαζόμεθα άπαντες και διατελώ η αδελφή σου
Ολυμπία


Αριθ. 6 - 23 Οκτωβρίου 1890

Από την Κυριακήν το εσπέρας αι εκκλησίαι όλαι είναι κλεισμέναι, την πρωίαν μόνον ελειτούργησαν της Κυριακής και έπαυσαν, χθές δε έγινε κηδεία εις την ενορίαν μας εις και μόνος ιερεύς, αρκετά μακράν του νεκρού εβάδιζεν, ο σταυρός της εκκλησίας τυλιγμένος με μαύρο κρέπι τον εκράτουν πολύ χαμηλά, και το πλήθος συνώδευσε την κηδείαν κατ΄ευθείαν από το σπίτι στο νεκροταφείον και εκεί ένα τρισάγιον μόνον απήγγειλεν ο ιερεύς, όστις εφόρη μαύρον περιτραχήλιον. Χθές την νύκτα τέσσαρας ώρας αδιακόπως εβρόντα ήστραπτε και έβρεχεν, η βροχή αύτη φαίνεται ότι έχει διπλούν σκοπόν ευεργητικόν και καταστρεπτικόν, ευεργετικόν μεν διά την γεωργίαν και την μεγάλην ανυδρίαν, ήτις έφθασεν εις το μη περαιτέρω, καταστρεπτικόν δε διότι παρέσυρε πλείστας εβραϊκάς οικίας εν Βαρδαρίω πλείστους λαχανοκήπους γεφύρας και λοιπά.
Το τραίνον σήμερον δεν ανεχώρησεν ένεκα της πλημμύρας, το σπήτι μας όλον εγέμισεν νερό και δωμάτια και όλα εβράχησαν. Τέλος πάντων η πόλις μας ουδέν ευχάριστον έχει. Ταύτα τα καθ’ ημάς.


Αριθ. 7 - 25 Δεκεμβρίου 1890

Σήμερον εορτάσαμεν την γέννησιν του Χριστού χαρμοσύνως, διότι ενώ αφ΄εσπέρας κατήφεια επεκράτη και ουδεμία ελπίς υπήρχε προς λειτουργίαν των εκκλησιών, την πρωίαν περί ώραν 10 ½ ήρχισαν να κρούωσιν οι κώδωνες των εκκλησιών και αθρόοι έσπευσαν οι άνθρωποι όπως δεηθώσιν. Μετά το τέλος της λειτουργίας εψάλλη δοξολογία εζητωκραύγασαν υπέρ του φιλολάου ημών άνακτος, υπέρ της εκκλησίας, υπέρ του έθνους και υπέρ του Διονυσίου. Εν ενί λόγω σήμερον επικρατεί χαρά μόλον ότι αγνοείται υπό τίνας όρους ελύθη το ζήτημα. Η μητέρα σε στέλλει δύο ζεύγη τσιράπια μόνο, διότι εύρε κατάλληλον άνθρωπον και σοι εύχεται με υγείαν να τα φορέσεις….


Αριθ. 8 - 20 Ιανουαρίου 1891

Το ψύχος εφέτος κατέστη ανυπόφορον, χιόνας πολλάς δεν είχομεν αλλά πάγους και ανέμους είθε τουλάχιστον να φέρη ευφορίαν διότι αυτό το έτος ήτο υπέρ το δέον δυστυχές. Ημείς κατ’ αυτάς εδέχθημεν τους λογαριασμούς των ιατρών και φαρμακοποιών είναι αρκετά ογκώδεις, εγώ έχω πολλάς μαιευτικάς επισκέψεις ήτοι 33 τας οποίας πιάνει προς ένα μετζήτιον τας δε άλλας τας ιατρικάς προς 1/2 μετζήτιον. Όπως πάντοτε τας πρώτας ευρίσκω πολύ ακριβάς μ’ όλην την επιστημονικήν τάξιν όπου έχετε, πιστεύω ότι και συ εις αυτάς τας εργασίας θα καταγίνησαι τώρα, τουλάχιστον οι εδώ ιατροί έχουν πολλούς λογαριασμούς να στείλουν και μεγάλους αλλά θα δυσκολευθούν να τους εισπράξουν διότι επικρατεί μεγάλη αχρηματία εις τον τόπον, εις σας εκεί δεν θα συμβαίνει το τοιούτον εις τόσον βαθμόν…. Τα Αγγλικά πλέον προ ημερών μας έφυγον, τώρα πολλά και διάφορα άδονται περί του εκκλησιαστικού ζητήματος, ψιθυρίζεται ότι και πάλιν θα κλεισθώσιν αι εκκλησίαι. Τα του Σαρνώ [Charnaud] μ’ όλον τον χορόν τον οποίον προετοιμάζει δια τας απόκρεω εξακολουθούν να πιστεύωνται, ότι έπαθεν οικονομικώς, έπαθεν αλλά φαίνεται ότι θα καλυφθή, ή θα οικονομηθή άλλως πως το πράγμα δια να μην χάση τ’ όνομά του. Τινές πιστεύουσιν ότι τα τοιαύτα διεδόθησαν παρά των Αλλατίνη και ότι δεν έχονται αληθείας˙ θα φανή τέλος πως θα καταλήξη η υπόθεσις. Ο Αθανάσιος Ρουσσίδης έκτισεν ένα πολύ ωραίον σπίτι εις τον μεγάλον δρόμον, πλησίον του φαρμακείου του, εις τόπον αν ενθυμήσαι του Πισνικίδη, έγινε με πολύν καλαισθησίαν, κάτωθεν έκαμε φαρμακείον και κουρείον, επειδή δε ένεκεν της νέας σιδηροδρομικής γραμμής ήλθον πολλοί μηχανικοί εις εξ αυτών ενοικίασεν την οικίαν του Ρουσσίδου, αντί ογδόντα ναπολεονίων κατ΄έτος, το δε κουρείον 12 λίρας ώστε ο κύριος Ρουσσίδης έγινε κτηματίας αλλά πώς να μη γίνη αφού μας γδύνει όλους με τους λογαριασμούς του. Ο Γράβαρης ήγόρασε την οικίαν Γιώργη Αλεξάνδρου και κτίζει μεγαλοπρεπές μέγαρον, της δε Γαβριήλενας το σπήτι ηγόρασεν ο Σκούταρης και το έκτισεν επίσης ωραίον, ώστε ο μεγάλος μας δρόμος αρκετά εξωραϊσθη.
Ταύτα τα νέα της πόλεώς μας, είναι και άλλα, άλλοτε πάλιν θα σοι γράψω, διότι τα ευχάριστα είναι ολίγα, τα δυσάρεστα δε πολλά ως π.χ. περί της οικογενείας Αλεξάνδρου, ήτις ευρίσκεται τώρα εις Αθήνας, η μεν σύζυγος πάσχει φθίσιν ο δε σύζυγος μαρασμόν, η δε λοιπή οικογένεια πάσχει μεγίστην χρηματικήν στενοχωρίαν, τουλάχιστον ας είχον την υγείαν των, την έχασαν όμως εκ της υπερβολικής φιλοτιμίας απέναντι του κόσμου, δι΄ αυτό κανείς εις τας δυσκόλους περιστάσεις πρέπει να φαίνεται γενναίος, ο υιός των Αλέξανδρος εργάζεται εις Αθήνας και διατηρεί την οικογένειαν…


Αριθ. 9 - 22 Ιανουαρίου 1891

Ο καιρός ήρχισε να γίνηται γλυκύτερος, αλλ΄ η επιδημία εξακολουθεί, η ιμφλουέντσα εις τον τόπον μας είναι μια χολέρα, ήτις μέχρι τούδε δεν ήτο θανατηφόρος, αλλ΄ ήδη ήρχισαν και θάνατοι, ούτω εις τους Εβραίους ηύξησεν η θνησιμότης, και εκ των ημετέρων απέθανον τινές, ούς όμως δεν γνωρίζεις. Εκ των γνωστών διατρέχει κίνδυνον ο φαρμακοποιός Ρουσσίδης πρό των Χριστουγέννων είναι προσβεβλημένος και ο κουρεύς Αντώνιος Μεσσολογγίτης, όστις αν αποθάνη θα γίνη θύμα του Τσικοπούλου ιατρού. Η ιμφλουέντσα τω έφερεν πνευμονίαν, η πνευμονία ηπατίτιδα, η ηπατίτις απόστημα επαρουσίασεν, εγένετο εγχείρησις, αντί πύου έτρεξεν αίμα, ήλθε πυρετός, κατόπιν δυσεντερία και τώρα όλοι οι ιατροί είναι μαζευμένοι. Ο Αθανάσιος Αντωνιάδης εσώθη δεν εξήλθεν μεν αλλά ήνε εκτός κινδύνου, τα περισσότερα σπήτια έχουν ιμφλουέντσαν αλλ΄ελαφράν, διαρκεί ολίγας ημέρας και παρέρχεται, λέγουν ότι ο Τσικόπουλος έκαμε πολλήν χρήσιν του Κονιάκ εις τον άρρωστόν του και τον έβλαψεν, τέλος φόβος και τρόμος κατέχει τον κόσμον όλον. Τα κοινοτικά μας νομίζω ότι δύναμαι πλέον να είπω, ότι ευρίσκονται εις ευάρεστον σημείον˙ εξελέγησαν 40 και εις αντιπρόσωποι, όλοι εκ των ημετέρων, ουχί ξένων, δηλ. Βοτάρη και Ταχ…[;] και Κοΐδη, ούτοι συνήλθον εις το παρθεναγωγείον, συνεδρίασαν και εξέλεξαν 5 πρόσωπα προς σύνταξιν κανονισμού˙ εισί δε ταύτα, Ζαχαριάδης, Παπαδόπουλος ιατρός, Γράβαρης, Δημοσθένης Βλάτσης και Τάσκος Παπαγεωργίου. Το οικόπεδον Ρογκότη το κείμενον εις τον μεγάλον δρόμον, ηγοράσθη διά γυμνάσιον, των Τριών Ιεραρχών θέλει τεθή ο Θεμέλιος λίθος˙ αι άλλαι εργασίαι των κοινοτικών ιδρυμάτων εξακολουθούσι, το νοσοκομείον δεν φαίνεται πολύ ευρύχωρον. Ταύτα τα καθ΄ημάς.


Αριθ. 10 - 24 Φεβρουαρίου 1891

Κατ΄αυτάς ανεχώρησαν τα τρία Αγγλικά και έμεινε μόνον εν˙ πολύ μας φορτώθηκαν αυτά τα πλοία και να ίδωμεν τι αποτέλεσμα θα φέρουν.
Τα καρναβάλια ήρχισαν, άξιον λόγου, ήτο το πλοίον Σπέτσαι, εντός του οποίου ήταν η Μουσική και εγένοντο διάφορα προστάγματα υπ΄αξιωματικών ελλήνων φυσέκια και ρουκέτας πλήθος έρριπτον, τ΄άλλα είναι πάντοτε τα ίδια. Χορός υπέρ της φιλοπτώχου αδελφότητος των Κυριών δίδεται την προσεχή Παρασκευήν μας έφερον και εισιτήριον, το οποίον είναι φόρος που δεν περιμέναμε, δεν σκοπεύομεν να παρευρεθώμεν εις τον χορόν˙ άλλοι χοροί ιδιωτικοί δεν εδόθησαν, οι άνθρωποι φρονίμευσαν και ησυχάζουν έκαστος στο σπίτι του.


Αριθ. 11 - 21 Μαρτίου 1891

Σήμερον έχομεν πάλιν δυνατόν βορράν και ο καιρός ετράπη επί το ψυχρότερον, η έλλειψις της βροχής ήρχισε να γίνεται και πάλι επαισθητή εις τον τόπον εδώ. Εδόθη τέλος άδεια ν΄αρχίση η εργασία της ανεγέρσεως των κοινοτικών οικοδομημάτων, ήδη ετέθησαν εις μειοδοσίαν, κατ΄αρχάς επαρουσιάσθησαν Γάλλοι αρχιτέκτονες, αλλ΄ήδη ο τελευταίος μειοδοτήσας είναι Έλλην, ο κ. Καμπανάκης διωρίσθη γενικός επόπτης των εργατών, τα σχέδια ήλθον έτοιμα εξ Αθηνών, μεγαλοπρεπή οικοδομήματα θα είναι το προξενείον το οποίον θα κτισθή εις την θέσιν του καέντος διδασκαλείου, και ο ναός της μητροπόλεως όστις θα κτισθή όπου και πρίν ήτο. Περί δε των ιδιωτικών οικοδομημάτων μόνον η καταμέτρησις των οικοπέδων ήρχισε, τις οίδε πότε θα δοθή άδεια να κτίσωσιν. Μία φρεγάτα Τουρκική σταθμεύει εις τον λιμένα μας κατ΄αυτάς. Δεν ηξεύρω εάν εγνώριζες τον κύριον Δημοσθένην Δασκόπουλον, τον οποίον ο Γιώργος μας έλεγε Δημόσθενες όστις φορεί πάντοτε ψηλό καπέλλο και γάντια, ο κύριος λοιπόν αυτός ηρραβωνίσθη την Πενθεσίλειαν Αποστολίδου˙ αυτό είναι το σχολιαζόμενον νεώτερον ενταύθα.


Αριθ. 12 - 4 Απριλίου 1891

Πέντε πάλι Αγγλικά [πλοία] κοσμούσιν τον λιμένα μας, είναι δε παμμέγιστα. Η εορτή της Καστριτσίου εγένετο εφέτος αρκετά δημοτελής, ο κ. Κοτζαμάνης εξεφώνησε τον πανηγυρικόν αι δε μαθήτριαι έψαλλον ωραία άσματα, υπό του κ. Παππαθωμά, η Πολυξένη τα καταφέρνει καλά με την διεύθυνσιν, την υποβλέπουν όμως καθ΄υπερβολήν Χατζηκώστας και οι συν αυτώ˙ εν τούτοις αυτή θεωρείται ικανοποιημένη έστω και αν διαρκέση η διεύθυνσίς της έν μόνο έτος.
Κατ΄αυτάς είχομεν βροχερόν καιρόν σήμερον έχομεν αιθρίαν˙ αι βροχαί ήσαν αναγκαιόταται.


Αριθ. 12α - 19 Απριλίου 1891

Το χρηματικόν ποσόν, όπερ ο Κυρ. Συγγρός διαθέτει υπέρ των κοινοτικών οικοδομημάτων, είναι αυτό όπερ και αι εφημερίδες γράφουσιν των 12.000 λιρών και βεβαίως δεν θα χρειασθώσιν περισσότερα χρήματα, αφού μόνον το Ελλ. Προξενείον και ο Ναός της Μητροπόλεως θα γίνωσιν μεγαλοπρεπή, τα δε άλλα απλούστατα. Την εσωτερικήν διακόσμησιν του ναού, ανέλαβεν εξ ιδίων της η Κα Συγγρού όστις ναός μετά δύο και ημίσεια έτη θέλει τελειώσει. Το Γυμνάσιον και το Προξενείον θα τελειώσωσιν εντός εξ μηνών αλλ’ εισέτι δεν εγένετο έναρξις των εργασιών.
Η ακολουθία του επιταφίου προαγγέλεται το εσπέρας επίσημος εν τη ενορία μας, διότι θα ψαλλή εν τετραφωνία υπό καλλιφώνων νέων επί τούτω προγυμνασθέντων˙ πολλά προσκόμματα όμως επαρουσιάσθησαν και πρώτον ο αρχιερεύς τους εμπόδισε, ως και τινες άλλοι, αλλά σήμερον το πρωΐ οριστικώς εδόθη η άδεια.


Αριθ. 13 - 4 Μαΐου 1891

Φίλτατε αδελφέ!

Την επιστολήν σου ελάβομεν και είδομεν ότι υγειαίνεις, και ημείς χάρις τω Θεώ όλοι καλώς έχομεν. Ο Γεώργιος σε ευχαριστεί δια τας επί τη εορτή του ευχάς σου και εύχεται τόσον αυτός ως και όλοι, να μας αναγγείλης και την απόφασιν ειδικού σου γάμου ας είναι και εις την Καβάλλαν, αφού υπάρχει τόσον καλή κοινωνία. Ημείς την πρώτην Μαΐου ήμεθα καλεσμένοι, έξω εις τον πύργον του Χρήστου Πάνου και υπήγομεν από πρωΐας με την μητέρα τον Γεώργιον και Τζων, επεράσαμεν δε πολύ καλά και η μέρα ήτο δροσερά και κατάλληλος δια να μένη τις εις εξοχήν…Πιστεύω θα ανέγνωσες εις τον Φάρον της Θεσσαλονίκης πως διεξήχθη η ακολουθία του επιταφίου. Αφού έψαλλον κατ’ αρχάς ψάλται και ιερείς, ολίγους στίχους, ήρχισαν κατόπιν οι μαθηταί εν τετραφωνία και έψαλλον δεκάδα στίχων, έπειτα έψαλλον πάλιν οι ιερείς και πάλιν η τετραφωνία, οπότε τους διακόπτει ο Παπαθεόδωρος αποτόμως και λέγει εν μεγίστη φωνή και θυμώ, τον στίχον «Ω της παραφροσύνης και της Χριστοκτονίας της των προφητών» και αμέσως η τετραφωνία επαναλαμβάνει τον ίδιον στίχον, ω της παραφροσύνης και εξακολουθεί κατόπιν τους άλλους στίχους εν σειρά, αφού διέκοψαν οι μαθηταί, αρχίζει ο Παπαθεόδωρος, πάλιν με τον στίχον της παραφροσύνης˙ το πράγμα έφθασεν εις το μη περαιτέρω, ηκούσθη αμέσως συριγμός επιβάλλων σιωπήν τω Παπαθεοδώρω και εξηκουλούθησε ψάλλουσα η τετραφωνία, οι άνθρωποι όλοι εσυγχίσθησαν, είχομεν δε εις την εκκλησίαν και πολλούς ξένους εκ των Γάλλων μηχανικών του σιδηροδρόμου με τας οικογενείας των, διότι κατοικούν εις την ενορίαν μας πολλοί, κακώς λοιπόν ετελείωσεν η ακολουθία του επιταφίου και μόνον τα μισά τροπάρια έψαλλον, και περιέφερον έπειτα τον επιτάφιον, ετελείωσε δε [η] εκκλησία μας πολύ προτήτερα από όλας τας εκκλησίας, διότι δεν έγινε πιστά η ακολουθία. Την άλλην ημέραν συνησθάνθη τα λάθη του, το ωμολώγησε και το Πάσχα έκαμε πολλάς επισκέψεις, λέγων ότι δεν είναι Πάπας αναμάρτητος, είναι άνθρωπος. Τώρα κυκλοφορεί αναφορά ζητούσα την παύσιν του δι’ υπογραφών της ενορίας, εννοείτε ότι οι φίλοι του δεν υπογράφουν, δεν δύνανται όμως να κρύψωσι το σφάλμα των, να ίδωμεν πως θα καταλήξη η υπόθεσις, εξήφθησαν πάλιν τα αρχαία κατ’ αυτού πάθη και άδονται πλείσται όσαι κατηγορίαι. Τα εγκαίνια της νέας σιδηροδρομικής γραμμής εγένοντο κατ’ αυτάς και αι εργασίαι ήρχισαν, μετά τρία έτη θα είναι τελειωμένον και αυτό το έργον˙ πάλιν ο Βαρώνος Χιρς ανέλαβε και τον σιδηρόδρομον αυτόν.


Αριθ. 14 - 29 Ιουνίου 1891

Φίλτατε αδελφέ!

Την επιστολήν σου ελάβομεν, και επληροφορήθημεν τα κατά σε. Ημείς όλοι χάρις τω Θεώ υγειαίνομεν, υποφέρομεν όμως από την υπερβολικήν ζέστην, όλα τα ζωύφια εις κίνησιν ευρίσκονται και μόλον ότι εντός της εβδομάδος ταύτης έβρεξε ραγδαίαν βροχήν, η ζέστη εξακολουθεί και αυτή! Εις τας 16 του λήγοντος ετέθη ο θεμέλιος λίθος εις τον ναόν της Μητροπόλεως, λίαν επισήμως, ο Γυμνασιάρχης εξεφώνησαν κατάλληλον λόγον, αλλά και ο Παπαθεόδωρος δεν έμεινεν οπίσω, διότι και αυτός μετά τον Γυμνασιάρχην ομίλησεν ολίγας ασυναρτησίας. Αι εργασίαι όμως των κοινοτικών ιδρυμάτων έπαυσαν κατ΄αυτάς, διότι οι αρχιτέκτονες δεν εργάζονται σύμφωνα με το πρόγραμμά των και με τους όρους των, τούτου ένεκεν η επί των κτημάτων επιτροπή προτείνει στους αρχιτέκτονας να λάβωσιν 500 λίρας και να παραιτηθώσι της εργασίας, να ίδωμεν πώς θα γίνη το πράγμα. Αι εξετάσεις του Γυμνασίου εγένοντο την παρελθούσαν Κυριακήν εις το Παρθεναγωγείον διότι το προσωρινόν Γυμνάσιον είναι στενόν. Ο Γυμνασιάρχης ευρίσκετο εις κακήν διάθεσιν ένεκα της επικινδύνου νόσου της συζύγου του, ήτις αφού 5 ημέρας μετά καλόν τοκετόν ήτο υγειής, μετά τας 5 ημέρας έφαγε [σαλτσισότο] και γλύκυσμα, έπαθεν αμέσως ο στόμαχός της, της ήλθον πυρετοί επανειλημμένοι, επήρε κινίνην, ιατρός της ήτον ο Μαργαρίτης εις το διάστημα αυτό το παιδί δεν είχε τι να φάγη, η μήτηρ δεν επέτρεπε να λάβουν τροφόν, δια να μην λάβη ξένα ήθη ο διάδοχος, έφαγε λοιπόν διάφορα γάλατα έπαθε φλόγωσιν των εντέρων και απέθανε εν ηλικία 15 ημερών˙ η μήτηρ εξακολουθεί να πάσχη ο έμετος ως χθές δεν την άφινε, επανειλημμένα συμβούλια έγειναν και μόλις από χθες ήρχισε να κρατή ολίγην τροφήν, διατρέχει την τριακοστήν ημέραν από του τοκετού της και η θέσις της είναι ακόμη κρίσιμος. Τέλος αυτήν την εποχήν δεν ημπορεί να γίνη λεχώ χωρίς δυσάρεστα επεισόδια. Προχθές απέθανε του Αποστόλου Σαχίνη η σύζυγος εντός τριών ημερών εκ κακοήθους πυρετού. Η πόλις μας έχει τώρα δύο νέους ιατρούς τον τελειόφοιτον των Αθηνών Κοντόν ( έγγονον του Κοντογιάννη ) περί του οποίου δεν γίνεται πολύς λόγος και τον Παναγιωτάκην Δούκαν, όστις ετελείωσε τας σπουδάς του εις την Ευρώπην, και περί του οποίου πολύς γίνεται λόγος. Επιδημίαν εξανθημάτων και θανατηφόρων, και μη, έχομεν ενταύθα.


Αριθ. 15 - 21 Οκτωβρίου 1891

Προ ημερών ελάβομεν την επιστολήν σου, αλλά σήμερον μόνον σε απαντώ ένεκεν οικιακών ασχολιών, και προετοιμασιών του χειμώνος δεν έλαβον καιρόν όπως εγκαίρως σε απαντήσω. Ενώ λοιπόν ευρισκόμεθα εις τοιαύτην αναστάτωσιν και εν πλήρει καλοκαιρία, αίφνης, από την παρελθούσαν Παρασκευήν, ήρχισε να πίπτη λεπτή βροχή, το εσπέρας η βροχή έγεινε ραγδαιοτάτη, και ο καιρός πολύ ψυχρός, το δε Σάββατον ήρχισε να πίπτη ολίγη χιών, ήτις την νύκτα ηύξησε, και την Κυριακήν είχομεν δύο δακτύλων χιόνα, μετά μεσημβρίαν εφάνη ο καιρός ότι θα διορθωθή, αλλά σήμερον Δευτέρα χιονίζει ως να ευρισκόμεθα εις τα μέσα του Ιανουαρίου, λίαν αποτόμως μας κατέλαβε το ψύχος, και ψύχος από τα δριμύτερα, δεν λείπει δε να φυσά και ο Βαρδάρης….Τα της υγείας μας έχουσι καλώς. Ο μηχανικός κ. Τσίλλερ, ήλθεν όπως εκ του πλησίον εξετάση την εργασίαν των κοινοτικών καταστημάτων, απεφάνθη λοιπόν ότι όλα γίνονται σύμφωνα με το πρόγραμμα, και ότι πρέπει να εξακολουθήσωσι τας διακοπείσας εργασίας των. Η μητέρα με είπε να σοι γράψω, ότι επειδή παρ’ όλων ακούει ότι επάχυνες, επιθυμεί να στείλης την φωτογραφία σου, δεν θέλει όμως μόνον προτομήν, αλλ’ ολόκληρον την φωτογραφία σου, δια να σε ίδη κατά πλάτος, μήκος, βάθος…Ο Δ. Ζάχος ευρίσκεται ενταύθα, είπε δε εις τον Αλέξανδρον να σε γράψωμεν τους χαιρετισμούς του.


Αριθ. 16 - 8 Ιανουαρίου 1892

Φίλτατε αδελφέ!

Την επιστολήν σου ελάβομεν και επληροφορήθημεν τα της υγείας σου, και ημείς όλοι χάρις τω Θεώ, διατελούμεν καλώς, μ’ όλην την φοβεράν επίτασιν όπου λαμβάνει η ιμφλουέντσα. Σε ευχαριστούμεν δια τας επί τω νέω έτει ευχάς σου. Τας ημέρας ταύτας διήλθομεν εν υγεία και καλοκαιρία από χθές μόνον μετεβλήθη ο καιρός επί το ψυχρότερον, φυσά δυνατά ψυχρός βορράς και σήμερον θα έχομεν χιόνα, διότι είναι πολύ συνεφώδης ο καιρός. Ο Πάντος Βόγας απέθανεν εις ένα μέρος της Βοσνίας ονομαζόμενον Ζένιτσα, όπου ήτον υπάλληλος της Ρεζή, υπάρχει υπόνοια μήπως τον εφόνευσαν, η οικογένειά του είναι απαρηγόρητος…Η Αφροδίτη Ζαχαριάδου, (αδελφή του δικηγόρου Ζαχαριάδη) ηρραβωνίσθη ένα ιατρόν μετερχόμενον μέχρι τούδε το επάγγελμά του εις Άγιον Όρος και ονομαζόμενον Κλεάνθην.Το επίθετόν του αγνοώ. Ύστερον από χρόνια κατόρθωσα να σε αναγγείλω ένα αρραβώνα του τόπου μας, τόσον σπανίως γίνονται. Ο Παππαθεόδωρος μας επεσκέφθη και σοι προσφέρει τας ευχάς του, αυτάς τας ημέρας είχε βοηθόν και τον υιόν του Κλέαρχον διότι ήτον ολίγος βραχνός.




Αριθ. 17 - 9 Φεβρουαρίου 1892

Φίλτατε αδελφέ!

Την επιστολήν σου ελάβομεν προ ημερών, την δε εσώκλειστον επεδώσαμεν αμέσως κατά την επιγραφήν. Ημείς όλοι ήμεθα καλά ευχόμενοι το αυτό και δια σε. Ψύχος δριμύ και χιόνα άφθονον είχομεν την παρελθούσαν εβδομάδα, προ τριών ημερών όμως, έχομεν καλοκαιρίαν. Την προσεχή Τετάρτην δίδεται χορός υπέρ της αδελφότητος των Κυριών, είναι ο μόνος χορός όστις γίνεται καθ’ όλον τούτον τον χειμώνα, δεν προαγγέλλεται δε άλλος, ούτε ο φραγκομαχαλάς διασκέδασεν εφέτος, διότι τους έλλειψεν το κέντρον. Ο Αθανάσιος Ρουσσίδης είναι εις ανάρρωσιν ο δε Αντωνάκης κουρεύς απέθανεν, ως και ο Αποστολίδης ο ενορίτης μας, και ο ηγούμενος του Μοναστηρίου, όλοι εξ ιμφλουέντσας, τώρα με την μεταβολήν του καιρού ίσως δεν έχομεν πλέον άλλα νέα κρούσματα. Ο θεμέλιος λίθος ετέθη εις το Γυμνάσιον την ημέραν των Τριών Ιεραρχών, ένεκεν όμως της μεγάλης κακοκαιρίας, δεν εγένετο πολύ επίσημος η τελετή, σύντομοι ήσαν και αι προσφωνήσεις κτλ. Εις το νοσοκομείον ετέθη εις την είσοδον η ιδία πλαξ, ήτις ήτον εις το καέν νοσοκομείον, με την ιδίαν επιγραφήν. Το όνομα του Συγγρού δεν φαίνεται διόλου. Ο Κανονισμός εισέτι δεν ετελείωσεν, ευρίσκεται εις το δυσκολώτερον άρθρον, περί του τρόπου της εκλογής.
Σε ασπαζόμεθα άπαντες και διατελώ η αδελφή σου
Ολυμπία


Αριθ. 18 - 13 Φεβρουαρίου 1892

Ενταύθα πολλοί θάνατοι συνέβησαν κατ’ αυτάς, αλλά μετά την παραλαβήν της επιστολής σου, όχι προ, οι πριν συμβάντες και καθημερινώς συμβαίνοντες θάνατοι είναι των εκ Ρωσσίας ελθόντων Εβραίων, οίτινες εκ της κακουχίας και στερήσεως σωρηδόν αποθνήσκουσιν. Οι δε άλλοι οι εκ των ημετέρων αποθανόντες κατά τας ημέρας ταύτας είναι εξ αποπληξίας κεραυνοβόλου δύο, εξ ευφ[β]λογίας δύο, εκ διφθερίτιδος μία νέα 22 ετών νεοϋπανδρευμένη, και η θυγάτηρ του Βι[κ]ράν εκ τοκετού, διέτρεχε την δευτέραν ημέραν της λοχείας της, δύο τρεις γραίαι και γέροντες, όλοι ούτοι οι θάνατοι εν διαστήματι δύο ημερών, δια τούτο και έγεινε πολύς θόρυβος˙ περί χολέρας ουδείς λόγος γίνεται, ελήφθησαν πολλά προφυλακτικά μέτρα. Δεν ενθυμούμαι εάν σοι έγραψα ότι απέθανεν ο Ξενοφωντίδης εκ φθίσεως, ως και ο Χρήστος Σπίθας, εκ της οικογενείας αυτής δεν έμεινε κανείς, ει μή μόνον η μητέρα και η μεγάλη των περιουσία… Αι εργασίαι των Σχολείων ήρχισαν˙ η κ. Πολυξένη μένει εις την θέσιν της ως διευθύντρια. Παρά της Ματθίλδης Λάϊτμερ πιστεύω ότι έλαβες τα επισκεπτήρια τα οποία σε έστειλεν ο Δημητράκης. Ο καιρός ενταύθα εξακολουθεί να είναι θερμός. Ο Άγιος Νευροκοπίου μας επεσκέφθη προχθές, είναι εις την υγείαν του πολύ καλλίτερα, αλλ’ ευχαριστημένος δεν μένει από την θέσιν του.


Αριθ. 18α - 26 Μαΐου 1892

Τέλος εγένοντο αι εκλογαί της τριακοντατετραμελούς επιτροπής, η επιτυχία ήτον όλη του ημετέρου κόμματος, τρεις μόνον της άλλης μερίδος είχον ψήφους˙ η λύπη των δεν έχει όρια, είχον θρασυνθή τοσούτον επιτυχόντες εις την εκλογήν της δημογεροντίας, ώστε πριν λάβωσιν εις χείρας την διεύθυνσιν των πραγμάτων, ήρχισαν να παύωσιν και να διορίζωσιν διδασκάλους˙ τώρα όμως όλοι ησύχασαν. Εκ των 34ων μελών θα εκλεχθή εφορία Σχολείου και Νοσοκομείου προς δε και δια τας εργασίας του Παπαφή επιτροπή. Ο φάρος της Μακεδονίας αναφέρει κατά σειράν τα ονόματα των μελών. Η διφθερίτις πάλιν ανεφάνη εις τον τόπον μας, δύο τέκνα απέθανον του Στεφάνου Κουτούβαλη γαμβρού του Κασσανδρίας, εβραιόπαιδα πλείστα αποθνήσκουν, τούτου ένεκεν αι εξετάσεις θέλουσι γίνει εφέτος ενωρίτερον…Ο Πετράκης με είχεν ειπεί ότι θα σε στείλη κάτι τι, υποθέτω όμως κανέν νέον του έργον, και ότι θα σε γράψη…


Αριθ. 19 - 23 Νοεμβρίου 1893

Καιρόν έχομεν βροχερόν, εισέτι δεν ησθάνθημεν ψύχος, ίσως δεν θα γίνη ο δριμύς χειμών του παρελθόντος έτους. Νεώτερον δεν έχω να σοι μεταδώσω, ολίγα Αγγλικά και πάλιν υπάρχουσιν εις τον λιμένα μας, κατά τα άλλα επικρατεί ησυχία.


Αριθ. 20 - 5 Δεκεμβρίου 1893

Τα περί χολέρας διαδοθέντα δεν είναι ανυπόστατα, πράγματι εγένοντο εν τω νοσοκομείω κρούσματα τινα, και θάνατοι, αλλ’ οι ενταύθα ιατροί διαφωνούν ως προς τον χαρακτηρισμόν της νόσου, οι νεώτεροι επιμένουν ότι είναι χολέρα, ενώ οι αρχαιότεροι τουναντίον, [ζώνη], εγένετο εν τω νοσοκομείω ουχί εν τω στρατώνι, προς δε επιχόλερος σημαία υψώθη εν τω νοσοκομείω, αλλ’ ουχί και εν τω υγειονομείω, το ελληνικόν ατμόπλοιον ελθόν χθες, ανεχώρησεν αμέσως δια Καβάλλαν, χωρίς να προσλάβη κανένα επιβάτην. Η κυβέρνησις ειδοποίησεν επισήμως εις όλα τα Προξενεία τα εν τω νοσοκομείω της συμβαίνοντα, ετοιχοκόλλησε δε εις διάφορα μέρη, περί της διαίτης ην οφείλουσιν ν’ ακολουθήσωσιν όλοι, λέγεται ότι περιμένεται εκ Κωνσταντινουπόλεως ο ιατρός Παστέρ όπως εξακριβώσει την διάγνωσιν της ασθενείας ταύτης Όπως και αν έχη η είδησις αύτη της ασθενείας δεν είναι διόλου ευχάριστος˙ προ τεσσάρων ημερών, δεν εγένετο ούτε θάνατος ούτε κρούσμα εν τω νοσοκομείω, αλλ’ ο κόσμος κατέχεται υπό πανικού και άλλοι μεν εξογκώνουν τα συμβαίνοντα, άλλοι δε δεν παραδέχονται διόλου την ύπαρξιν της νόσου ταύτης. Ίδωμεν τι θα συμβή.
Υγειαίνομεν και σε ασπαζόμεθα
Η αδελφή σου
Ολυμπία Σπύρη

<Εκ των όσων ακούετε εκ των εφημερίδων ή ταξειδιωτών ουδέν έχει υπόστασιν, το βέβαιον είναι ότι ουδείς θάνατος από χολέραν συνέβη εν τη πόλει. Κανείς δε δεν γνωρίζει τι τρέχει, ούτε ημείς δυνάμεθα να σοι μεταδώσωμεν σαφείς πληροφορίας διότι εάν τις ίδη έν λείψανον εις την Καλαμαριάν έως ότου φθάσει εις το Βαρδάρι θα ακούση να λέγουν ότι είκοσι θάνατοι έγιναν εις τον Μαχαλά ως εκ τούτου ουδέν πρέπει να πιστεύης διότι ουδέ εκ των κακοτύχων εκ Ρωσσίας ελθόντων Εβραίων ουδείς έπαθεν. Οι ιατροί μας δεν είναι σύμφωνοι ως εκ τούτου ιατρική εκ Κων/πόλεως επιτροπή προσεχώς έρχεται όπως εκ του σύνεγγυς εξετάσει. Το αληθές είναι ότι φόβος κατέχει τους πολλούς. Και ότι τα ατμόπλοια των εταιρειών δεν θα διέρχονται της πόλεώς μας εκτός των Αυστριακών των ερχομένων εκ Τεργέστης.
Άπαντες υγειαίνομεν και σε ασπαζόμεθα
Ο ανεψιός σου
Δημητράκης>


Αριθ. 21 - 22 Φεβρουαρίου 1894

Εξαιρουμένων ελαφρών τινων αδιαθεσιών, κατά τα άλλα διήλθομεν τον χειμώνα εξαίρετα, μ’ όλας τας επιδημίας άς είχεν ο τόπος μας. Το περί τας αρχάς Φεβρουαρίου ψύχος διήλθομεν και ημείς, ήτο δε πολύ δριμύ, αλλά τώρα από πολλών ημερών έχομεν διαρκή καλοκαιρίαν. Ενταύθα ούτε ο υπέρ των Σχολείων συνήθης χορός δεν εγένετο εφέτος, ούτε ιδιωτικοί, αλλά μόνον μικραί εσπερίδες ανάξιαι λόγου, νέκρωσις γενική εργασιών, διασκεδάσεων και εν γένει ευθυμίας, αλλά τη αληθεία δεν υπάρχει και κόσμος δια διασκέδασιν, δια συνδρομών εδόθησαν εις την Λέσχην τέσσαρες πέντε χοροί, εις τους οποίους υπερείχον Εβραίοι και τινες των ειδικών μας εκ της ανωτάτης τάξεως και τίποτε πλέον. Καρναβάλια σχεδόν δεν γίνονται ειμή μόνον κίνησις μεγάλη ανθρώπων. Ταύτα περί των νέων του τόπου μας. Εύχομαι την σαρακοστήν να διέλθωμεν εν υγεία και ο Θεός να δίδη εργασίαν τουλάχιστον, ήτις ομού με την υγείαν προξενεί ευχαρίστησιν… Τέσσαρα σκάφη του Γαλλικού στόλου ευρίσκονται εν τω λιμένι μας.


Αριθ. 22 - 13 Μαρτίου 1894

Κατ’ αυτάς απέθανεν ο πατήρ του Πετράκη Παπαγεωργίου, εκ της συνήθους του ασθενείας, προς δε και ο Κωστάκης Σιντίκας εξ άσθματος, και η Φανή Κασσανδρέως, ήτις προ τριών μηνών έπαθε πάλιν, εκ της νευρικής εκείνης ασθενείας, της οποίας αποτέλεσμα υπήρξεν ο θάνατος. Ο Πετράκης είναι απαρηγόρητος δια τον θάνατον του πατρός του, η κηδεία του έγεινεν πολύ επίσημος, διότι ουδέν έλειψεν εκ των προς επίδειξιν συνηθειών, ενώ ο Σιντίκας αποθνήσκων απηγόρευσε τους στεφάνους, τους πολλούς ιερείς και εν γένει πάσαν επίδειξιν και το φέρετρόν του ήτον από απλούν μαύρον ύφασμα, με απλούστατον σταυρόν, οι ιερείς μόνον του αγ. Αθανασίου, εξαπτέρυγα και σταυρός άνευ ταινιών, παρά την θέλησίν του δε συνώδευσεν αρχιερεύς, ουδένα στέφανον εδέχθησαν, διότι ήτο πάντοτε κατά των επιδείξεων. Απέθανε και της Πολυξένης Δημητρίου της διευθυντρίας η μητέρα και η Δούκινα και τόσαι άλλαι ηλικιωμέναι. Είθε το παράδειγμα του Σιντίκα να το μιμηθούν και άλλοι, διότι πλείστα όσα εξοδεύονται δια τους στεφάνους, οίτινες εις τους περισσοτέρους ουδεμίαν σημασίαν έχουν, ενώ διανεμόμενα εις πτωχάς οικογενείας έχουν περισσοτέραν σημασίαν, όπως έγεινε τώρα. Καιρόν έχομεν βροχερόν νέον τι ευχάριστον δεν έχω να σοι μεταδώσω, ουδείς αρραβών έγινεν εις την μεσαίαν λεγομένην τάξιν και ούτε θα γίνη, μεγάλη έλλειψις νέων, ενώ εις την τελευταίαν τάξιν καθ’ εκάστην γίνονται.


Αριθ. 23 - 15 Απριλίου 1894

Την επιστολήν σου ελάβομεν και επισταμένως ανέγνωμεν τα εν αυτή. Μεγάλως μας ευχαρίστησεν η απόφασίς σου αύτη, ήτις έπρεπε προ πολλού να τεθή εις ενέργειαν, πράγμα το οποίον εθεωρούσαμεν ότι ηδύνασο να κάμης και εκεί όπου ευρίσκεσαι, διότι αι πλείσται των νεανίδων εισί πολύφερνοι, ως ακούομεν και διότι άνευ προικός δεν συνάπτονται σήμερον συνοικέσια, ηδύνασο κάλλιστα να πράξης τούτο τα πρώτα έτη οπότε ευρίσκεσο εις καλλιτέρας σχέσεις με τινας οικογενείας, μόνον ως προς το ζήτημα της ηθικής παραδέχομαι την δυσκολίαν, αλλά και πάλιν μοι φαίνεται ότι πολύ γενικεύεις το πράγμα μη κάμνων την ελαχίστην εξαίρεσιν και τούτο αποδοτέον εις το αυστηρόν της ανατροφής μας και εις το περιωρισμένον των σχέσεών μας, τώρα με τας σκέψεις μας αυτάς και με τας ιδέας φαινόμεθα γελοίοι όχι μόνον ημείς αλλ’ όλοι οι έχοντες τοιαύτας δοξασίας, διότι ο κόσμος μετεβλήθη πολύ˙ ημείς γηράσαμεν και το πρακτικόν μέρος του βίου δεν εγνωρίσαμεν ούτε θα γνωρίσωμεν ποτέ. Οι πλείστοι πρακτικώς φέρονται, πρακτικώς ενεργούν, πρακτικώς ομιλούν, ημείς τα θέλομεν όλα με θεωρίαν, δι’ αυτό υποφέρομεν πάντοτε. Ας λάβωμεν υπ’ όψει το άρτι τελεσθέν εκεί συνοικέσιον όλη η οικογένεια έχει το μυστηριώδες της, δι’ αυτό μετά τόσης ευκολίας συνήφθη το συνοικέσιον αποβλέψαντες μόνον προς εξασφάλισιν των οικονομικών, επειδή όμως ημείς δυσκόλως παραδεχόμεθα τα τοιαύτα δια τούτο θα υποφέρωμεν πάντοτε, έως ότου επιτευχθή ο σκοπός καθ’ όν τρόπον ημείς επιδιώκωμεν. Ενταύθα αι μεγάλαι προίκαι είναι σπάνιαι, ή εάν υπάρχουν, κατέχονται υπό προσώπων ακαταλλήλων, ολίγα δε εισί τα κατάλληλα, τα οποία περιωρίζονται εις οικογένειαν Ηρακλείδου, Παναγιωτίδου, ίσως ίσως και Ξανθίδου, διότι η τελευταία αύτη δεν έχει περισσότερον των 500 λιρ. ενώ αι άλλαι, χιλίας περίπου, αναφέρω δε τας οικογενείας όπως ίδης ότι εις πολύ στενόν κύκλον περιωρίζεται το χρήμα, δεν είναι ευρύς ο κύκλος δια να κάμη τις εκλογήν, ουχ ήττον αργότερον θέλομεν σοι γράψει λεπτομερείας αφού λάβωμεν καιρόν και εξετάσωμεν, διότι περισσότερον ευχάριστον είναι να ευρίσκεται τις εις την πατρίδα του, έστω και εις κατωτέραν βαθμίδα ιστάμενος, παρά πρώτος και εις ξένον μέρος, αν ο Θεός θελήση ίσως ενωθώμεν και ζήσωμεν όλοι ομού τα επίλοιπα έτη…


Αριθ. 24 - 28 Μαρτίου 1895

Την προπαρελθούσαν Κυριακήν μετά την τελετήν της Καστριτσίου, ήτις ήτο πολύ επίσημος, ετέθη ο θεμέλιος λίθος του Ορφανοτροφείου Μελιττεύς εν πλήρει επισημότητι. Παρευρέθησαν όλαι αι αρχαί, οι Πρόξενοι και πλήθος άπειρον, κατάλληλον λόγον εξεφώνησεν ο κ. Γυμνασιάρχης, το σχέδιον του ιδρύματος είναι πολύ καλόν, το έκαμε δε ο κ. Παιονίδης, Έλλην αρχιτέκτων εκ Κασσάνδρας, θέλει δε γίνει έν εκ των καλλιτέρων ιδιωτικών και δημοσίων οικοδομημάτων του τόπου μας. Προσέτι και το γηροκομείον Δ. Χαρίση πλησιάζει να τελειώση, μόνον η Μητρόπολις μένει ημιτελής. Την παρελθούσαν εβδομάδα απέθανεν η σύζυγος του Μιχαήλ Βέη Αικατερίνη, είχε πάθει μικράν πνευμονίαν από την οποίαν δεν διέτρεχε κίνδυνον αλλ’ απέθανεν αίφνης εκ συγκοπής της καρδίας˙ και εκ της γειτονίας μας αποθνήσκουν γέροντες ως η…και ο…ώστε οι άλλοι γέροντες ήρχισαν να φοβούνται…


Αριθ. 25 - 15 Μαΐου 1895

Η μούμα Γιάννου έχει κάλλιστα εις την υγείαν της και η υπόθεσις ελησμονήθη παρ’ όλων, η δραστηριότης της Αστυνομίας διήρκεσε μίαν ημέραν, αλλά το αποτέλεσμα ήτο μηδέν, καθ’ όσον ουδείς εκ των ενόχων ανεκαλύφθη…Έχω να σοι αναγγείλλω τους αρραβώνας της Σοφίας, θυγατρός του αποθανόντος Προξένου Λογοθέτου, είναι μόλις εικοσαέτις, και ηρραβωνίσθη βούλγαρον ιατρόν. Η εντύπωσις ήν επροξένησε το πραξικόπημα τούτο εις την Ελληνικήν κοινότητα, είναι χειρίστη, έσπευσαν όλοι οι φίλοι του αποθανόντος όπως την εμποδίσωσι, ως ο υποπρόξενος Νικολάου και τινες άλλοι, αλλ’ η χήρα Λογοθέτου δεν ήκουσε κανένα, πολλαί ανώνυμοι επιστολαί της εστάλησαν απειλητικαί προς δε και υβριστικαί, ολίγιστοι δε εκ των γνωρίμων μετέβησαν εις την οικίαν της, ουχί όπως την ευχηθώσιν αλλ’ όπως την συμβουλεύσωσι, δεν ακούει δε κανένα. Την ημέραν δε του Κυρίλλου και Μεθοδίου εξήλθον οι μνηστευθέντες εις το Πεχτσινάριον περιστοιχούμενοι υπό πολλών βουλγάρων. Λέγεται ότι το Προξενείον ενταύθα, εσφράγισεν όλην την ιδιωτικήν αλληλογραφίαν του Λογοθέτου, φοβούμενον μήπως ο νέος κύριος της οικίας παραλάβη αυτήν εις την κατοχήν του και εν ανάγκη την μεταχειρισθή˙ η έξαψις της νεολαίας και του λαού είναι μεγίστη, σημειωτέον δε ότι η νύμφη έχει και προίκα τουλάχιστον 1500 λιρών. Ταύτα τα νεώτερα.


Αριθ. 26 - 18 Σεπτεμβρίου 1895

Την μητέρα την έφερον μίαν μικράν υπηρέτρια βουλγαρόπαιδα, δεν γνωρίζει διόλου την γλώσσαν μας, αλλ’ επειδή ξεύρει ολίγα βουλγαρικά η μητέρα συνεννοείται και ούτω απηλλάγη της Εβραίας. Και ημείς ενταύθα δροσερόν καιρόν έχομεν. Χθες το εσπέρας έγειναν και οι γάμοι της Μαριγούδας Μαυρουδή, η δε αδελφή της Ελένη αναχωρεί την προσεχή Πέμπτην εις Γαλάζιον, εσωτερική διδασκάλισσα του ιδιωτικού Παρθεναγωγείου της κυρίας Λεβίδου, όπου θα διδάσκει την Ελληνικήν και θα διδάσκεται ξένην γλώσσαν.


Αριθ. 27 - 13 Φεβρουαρίου 1896

Μ’ όλην την κακοκαιρίαν διήλθομεν καλώς τας απόκρεω, διασκεδάσαμεν εις της κ. Ελένης Χατζηλαζάρου το Σάββατον προ μεσημβρίας, επειδή δε από τινων ημερών μένει ενταύθα ο κ. Αναστασιάδης εκ Καβάλλας μετά της θυγατρός του Καρολίνας, είχομεν παραλάβει και την κόρην του ήτις έπαιξε πιάνο τόσον καλώς, ώστε παρ’ όλων εθαυμάσθη, είναι χαριέστατο κοριτσάκι, με καλήν ανατροφήν, καλούς τρόπους και μόρφωσιν πολύν σχετικώς με την ηλικίαν του. Την δε Κυριακήν μετά μεσημβρίαν ήμεθα εις του κ. Ρουσσίδου φαρμακοποιού όπου και πάλιν έγεινε μικρός χορός, ο κ. Ρουσσίδης με είπεν ότι τον Μάρτιον θα έλθης εις Θεσσαλονίκην, ούτω τουλάχιστον τω έχεις υποσχεθή. Άφθονος χιών έπεσε χθες και ψύχος δριμύ εξακολουθεί ακόμη˙ εν ενί λόγω ο εφετεινός χειμών είναι διαρκής και πολύ ψυχρός, επί δέκα πέντε ημέρας τακτικώτατα εφύσα βοργιάς, ήδη φαίνεται ότι και πάλιν θα χιονίση. Η μούμα Γιάννου έπαθεν πολύ δυνατήν ιμφλουέντσαν, αλλ΄ευτυχώς είναι τώρα καλά πλην τόσον αδύνατος, ώστε δεν ηδυνήθη να υπάγη εις την κηδείαν της συνυφάδας της …ήτις ενώ έπινε τον καφέ της απέθανεν εις ηλικίαν 83ων ετών.


Αριθ. 28 - 19 Σεπτεμβρίου 1896

Φίλτατε αδελφέ!

Την επιστολήν σου ελάβομεν και είδομεν τα εν αυτή. Άμετρον χαράν μας επροξένησαν τα γραφόμενα σου, και από καρδίας ευχόμεθα την αισίαν έκβασιν της διαπραγματεύσεως ταύτης. Περί της νέας δεν ήμεθα εις θέσιν να δώσωμεν καμμίαν ιδέαν, αλλ’ όπως και σύ λέγεις, το καλλίτερον είναι να μεταβής και γνωρίσης ταύτην εις τους γάμους του Πετράκη. Το μόνον όπερ δυνάμεθα να είπομεν είναι ότι πρέπει να επιστήσης την προσοχήν σου εις τα διδόμενα, ποίου είδους κτήματα είναι, ποίαν πρόσοδον φέρουσι σήμερον, αν είναι εξ εκείνων των κτημάτων τα οποία δύνανται να ενοικιάζωνται πάντοτε, εάν καθ’ υπόθεσιν η κτηματική αύτη περιουσία συνίσταται εκ δύο οικιών, την μίαν χωρίς άλλο θα κατοικήσητε, η δε άλλη να είναι τοιαύτη ώστε να δύναται να φέρη έν καλόν ενοίκιον, εάν δε πάλιν συνίσταται εξ ελαιώνων και τότε να εξετάσης το έσοδον, διότι και ο Πετράκης μ’ όλην την καλήν του διάθεσιν ενδέχεται ν’ απατηθή εις αυτά τα πράγματα ώστε όλας αυτάς τας λεπτομερείας να ζητήσης από τον Πετράκην, λέγων δε εγκατάστασιν θα εννοής βεβαίως εις Μιτυλήνην να εγκατασταθής, νομίζω ότι εκεί επικρατεί συνήθεια να δίδεται ως προιξ και η επίπλωσις, εάν ούτως έχει, σοι γίνεται μία μεγάλη ευκολία, εάν όμως έχει άλλως τότε θα χρειασθώσιν αρκετά χρήματα, όλα ταύτα πρέπει να εξακριβώσης πριν δοθή ο λόγος, μετά ταύτα η φιλοτιμία δεν θα σε αφήση να ελθης εις τοιαύτας ομιλίας και είναι μεν μικρολογήματα αυτά αλλ’ αναγκαία, διότι όπως έχουσι σήμερον τα πράγματα εν τω γάμω επιδιώκεται και η υλική εξασφάλισις, κατά το μάλλον και ήττον, ταύτα σοι τα γράφω εκ πείρας, προς δε τα κτήματα να είναι γραμμένα προ του γάμου εις [το] όνομα της νέας. Καλόν θα ήτο να εδίδοντο και ολίγα χρήματα εις μετρητά, αλλ αφού η νέα είναι καλή, σεμνή καλής οικογενείας και εάν εκ των εσόδων εξασφαλίζεται μέρος του ετησίου εξόδου, τότε αι πρώται σου ανάγκαι δέον να εξασφαλισθώσιν άλλως πως ει δυνατόν. Την επιστολήν σου ανέγνωσεν ο Αλέξανδρος, ο οποίος επίσης είπεν ότι πρέπει να επιστήσης την προσοχήν σου εις όλα αυτά, η μητέρα εχάρη πολύ και από καρδίας εύχεται να γίνη το τοιούτον, δια να ησυχάσης και συ από την μοναξίαν και από την ξενιτείαν.
Την φωτογραφίαν θέλεις λάβει.
Σε ασπαζόμεθα όλοι και
διατελώ η αδελφή σου
Ολυμπία


Αριθ. 29 - 17 Φεβρουαρίου 1897

Ο μόνος χορός ο οποίος έγινεν εφέτος ενταύθα, ήταν του σωματείου των Κυριών υπέρ των πτωχών άτινα κατά χειμώνα ενδύουσιν αι Κυρίαι αύται δια της εργασίας ήν καθ’ όλον το έτος κάμνωσιν˙ έμειναν όλοι ευχαριστημένοι και διεξήχθη μετά τάξεως πολλής, αι κυρίαι ήσαν πολύ περιποιητικαί προς όλους και όλας ανεξαιρέτως, μικρού δειν όμως να ματαιωθή ο χορός ένεκεν των φημών αίτινες διέτρεξαν κατά την παραμονήν αυτού, αλλά πάντα ήσαν έτοιμα και προέβησαν. Επρόκειτο και τινες οικογενειακαί εσπερίδες να δοθώσιν, αλλ’ ανεβλήθησαν επ’ αόριστον, εφέτος καρναβάλια δεν θα γίνωσιν, ένεκεν ανωτέρας διαταγής, ημείς ήμεθα καλά, ως προς την υγείαν ως και την εσωτερικήν ησυχίαν του τόπου επί του παρόντος.


Αριθ. 30 - 8 Μαρτίου 1898

Τα καθ’ ημάς βαίνουσι πάντοτε κατά το ίδιον σύστημα αλλ’ ευχαριστούμεθα διότι υγιαίνομεν. Ο χειμών εφέτος ήτο δυνατός πλην όχι διαρκής και πολύ ξηρός. Μόνον περί τα τέλη Φεβρουαρίου είδομεν επί μίαν ώραν χιόνα. Αι απόκρεω όχι πολύ ζωηραί, ούτε ο συνήθης χορός της αδελφότητος των Κυριών δεν έγινεν, επροτίμησαν εφέτος να κάμωσι λαχείον εργοχείρων, του οποίου η εκκύβευσις θέλει γίνει την προσεχή εβδομάδα. Κατ’ αυτάς απέθανεν ο εξάδελφος του Τζων, Γιάγκος μακαρονάς, και αφήκε πέντε τέκνα, επί πολλούς μήνας ήτο ασθενής, εκ των ιατρών μας άλλοι διέγνωσαν καρκίνον του στομάχου, άλλοι φλόγωσιν των εντέρων και άλλοι άλλα. Η ιμφλουέντσα είναι πάλιν πολύ διαδεδομένη εις τον τόπον μας. Τα χέργια της μούμα Γιάννου είναι ολίγον καλλίτερα, την συνταγήν την έλαβεν ο Δημητράκης, ο οποίος πολλάς ελπίδας έχει δια την εργασίαν του.


Αριθ. 31 - 27 Δεκεμβρίου 1898

Εγώ προ μηνός ευρίσκομαι εγκατεστημένη εις δύο δωμάτια του σπητιού μου τα οποία σχεδόν έμενον άνευ ενοικιαστών πάντοτε, αλλά είτε εις την πόλιν είμαι, είτε εις την εξοχήν «στενά μοι πανταχόθεν» όπως έγραφεν ο μακαρίτης Πολυδεύκης ιατρός, προς τον μακαρίτην Παππαδόπουλον ιατρόν, εκείνοι οι άνθρωποι φιλοσοφούσαν εις τας δυσχερείς περιστάσεις, ώστε και ημείς το αυτό ας πράξωμεν έως ότου εξευμενισθή η τύχη, υπομονή λοιπόν και καρτεροψυχία. Ο Δημητράκης αγωνίζεται και αυτός, και ενεργεί δραστηρίως προς επίτευξιν εργασίας, δυναμένης ν’ ανακουφίση όλους, δεν φείδεται κόπου προς τούτο, τον κουράζει όμως η σημερινή θέσις όλων μας, χάρις τω Θεώ είναι υγιής.
Είχομεν δριμύτατον ψύχος, το οποίον εμετριάσθη ολίγον. Ας ευχηθώμεν όπως το εισερχόμενον νέον έτος μεταβάλλη την θέσιν των πραγμάτων, ο δε θεός ο οποίος δεν εγκαταλείπει κανένα εκ των πλασμάτων του ας ελπίσωμεν ότι δεν θα εγκαταλείψη και ημάς.
Σε ασπάζομαι και διατελώ
Η αδελφή σου
Ολυμπία


Αριθ. 32 - 2 Μαΐου 1899

Την επιστολήν σου ελάβομεν και επληροφορήθημεν τα της υγείας σου. Τας ευχάς σου μεταδώσαμεν εις τον Κεχαγιάν δια τους αρραβώνας του και εις τον Γεώργιον δια την εορτήν του, αμφότεροι σε ευχαριστούν. Την Τετάρτην προχθές απέθανεν ο Χατζηθανάσης, μετά μηνιαίαν γεροντικήν ασθένειαν˙ ο Κασσανδρίας συνώδευσε την κηδείαν του, πράγμα το οποίον δεν πολυεπεθύμει ο μακαρίτης.
Ολικήν έκλειψιν Σελήνης είδομεν την Τετάρτην το εσπέρας, περί ώραν τρίτην της νυκτός δεν αμφιβάλλω ότι και σεις είδετε το ωραίον τούτο θέαμα. Και πάλιν Αγγλικά εις τον λιμένα μας υπάρχουν. Η πρώτη Μαΐου δεν υπήρξε πολύ ζωηρά χθές, ένεκεν της λεπτής βροχής, ήτις έπιπτεν και της υπερβολικής δρόσου, και ήδη εξακολουθεί ο καιρός να είναι συννεφώδης. Ο παπά Θεόδωρος μετά της θυγατρός του Μαργίτσας αναχωρώσι κατ’ αυτάς δι’ Ανδριανούπολιν, όπως ίδωσι τον Σταμάτην, ο Κλέαρχος θέλει αντικαταστήσει τον πατέρα του εις την εκκλησίαν, μέχρι της επιστροφής του. Τέλος το σχέδιον του αποτεφρωθέντος μέρους της πόλεως, και εδόθη άδεια όπως έκαστος θέσει θεμέλια μόνον, περί οικοδομήσεως δε θα γίνη άλλη σκέψις.
Όλοι υγειαίνομεν και σε ασπαζόμεθα
Η αδελφή σου
Ολυμπία


Αριθ. 33 - 19 Μαΐου 1899

Φίλτατε αδελφέ

Είθε να είναι η τελευταία φορά όπου σοι εύχομαι το εις έτη πολλά δια την εορτήν σου, εν ξενητεία, και γραπτώς.
Ο Θεός να ευδοκήση όπως σοι απολαύσωμεν και ήμεθα πλέον όλοι μαζή, όπως ευκολώτερον υποφέρομεν τας βιοτικάς μας στενοχωρίας τας οποίας προώρισεν ο Πανάγαθος. Διό ας οπλισθώμεν με υπομονήν και θάρρος διότι όλα μεταβάλλονται έχομεν πλείστα όσα παραδείγματα.
Σε ασπαζόμεθα όλοι
Και διατελώ η αδελφή σου
Ολυμπία











Εν Μυτιλήνη τη 9 Σεπτ. 1896

Αγαπητέ μοι Κωστή,

Κατά την υπόσχεσίν μου σπεύδω να σοι εκθέσω τα κατά την κόρην περί ής πρόκειται: ονομάζεται Μαρία Αντ. Χλιμίτζα, ανήκουσα εις γνωστοτάτην της πόλεως οικογένειαν (ο πατήρ του Αντωνίου Χλιμίτζα και ο πατήρ της νυν πενθεράς μου κυρίας Ευφροσύνης ήσαν αδελφοί). Είναι 26, ίσως και 27 ετών, φρόνιμος και νοικοκυρά κατά την αληθή της λέξεως έννοιαν, Ορφανή πατρός έχει δύο αδελφούς, νέους πολύ καλούς, τον ένα γραμματέα της μητροπόλεως και τον άλλον υπάλληλον εις το πρακτορείον Χατζή Α[κ]ούτ. Η μήτηρ της κόρης, κυρία Ελένη Χλιμίτζα, αξιοσέβαστος γυνή, ελθούσα προς επίσκεψίν μου προ ημερών μοι είπε τα εξής: «η κόρη έχει κτηματικήν προίκα 1000 λιρών˙ τα κτήματα είναι ελαιώνες και μαγαζεία κείμενα εν τω κεντρικωτάτω τόπω της αγοράς. Το εισόδημα είναι 80 λιρών, ών 40 λίραι ασφαλώς κατ’ έτος εκ των μαγαζείων. Η κόρη, εννοείται, έχει και την προίκα του σπητιού της, κατά την συνήθειαν του τόπου».
Αυτά είναι τα πράγματα, εις σε δε απόκειται τώρα, Κωστή, να σκεφθής και αποφασίσης. Όταν δε απόφασίσης, συνεννοούμεθα κατόπιν περί αρραβώνος. Εάν θέλης, γράψον μοι να σοι στείλωμεν την φωτογραφίαν της κόρης και στέλλεις και συ την ιδικήν σου.
Σε ασπάζομαι αδελφικώς
Πέτρος


Εν Μυτιλήνη τη 24 Σεπτ. 1896

Αγαπητέ μοι Κωστή,

Έλαβον το γράμμα σου και αμέσως ενήργησα τα δέοντα. Μετέβην εις την οικογένειαν και επανείδον την Μαρίαν. Ερωτάς με την γνώμην μου την ατομικήν˙ ωραία, όπως μεταχειρισθώ την φράσιν σου, δεν είναι όπως η Αφροδίτη ή η Ελένη (και τις γυνή σήμερον είναι ωραία;)˙ αλλ’ εις εμέ και εφαίνετο και φαίνεται νόστιμη (η μήτηρ της είναι αληθώς ωραία γυνή με όλα τα χρόνια άτινα βαστάζει επί των ώμων της, οι δε δύο αδελφοί της beaux garçons), και θα γίνη νοστιμωτέρα έτι μετά τον γάμον όταν παχύνη εις το πρόσωπον, διότι κατά το άλλο σώμα είναι από τούδε bien formée. Σεμνή (όχι σεμνότυφος) και γλυκεία. Οικοκυρά, επαναλαμβάνω, πρώτης τάξεως, sans prétentions. Οπωσδήποτε την δικαιολογημένην περιέργειά σου θα ικανοποιήση η φωτογραφική εικών, ήν θα έχης ταχέως.
Ωμίλησα εκ δευτέρου και περί της προικός˙ λοιπόν: μαγαζιά εν τη Κεντρική αγορά με ενοίκιον τακτικόν 40 λιρών κατ’ έτος, ελαιοκτήματα με εισόδημα 30 ή 40 ή και 50 λιρών (αναλόγως της εσοδείας και της τιμής του ελαίου), τα ασπρόρουχα και λοιπά έτοιμα˙ μόνον το νυφικόν φόρεμα και κοσμήματα τινα μικρά θα δώσης, κατά την συνήθειαν του τόπου. Ακριβώς εις το τελευταίον και επέστησα την προσοχήν της οικογενείας , ήν και εύρον σύμφωνον προς εμέ: όταν έλθης, εάν έλθης, από το αυτί και εις τον δάσκαλον, κατά το λεγόμενον˙ αμέσως δηλ. και ο γάμος, άνευ περιττών εξόδων. Η μήτηρ θα έδιδε και μετρητά (και είχε πολλά η καϋμένη) αν μη έχανεν αυτά. Ως τόσον μοι εδήλωσεν ότι εις τα άνω προσθέτει ως προίκα της κόρης και ικανόν μέρος οικοπέδου ανήκοντος εις την αυλήν και τον κήπον της εξοχικής οικίας, εν ή κατοικούσι, ώστε, εάν ποτε θελήσης, να κτίσης εκεί και οικίαν.
Τελευταίον: οι γάμοι μου κατά πάσαν πιθανότητα θα γίνωσι τη 27η Οκτωβρίου˙ δύνασαι να έλθης και να τα τελειώσωμεν; Θα χαρώ και εγώ πολύ αν ίδω μεταξύ των συγγενών μου εις τον γάμον και φίλον όν δεν ηγάπησα ολιγώτερον συγγενών. Θα σοι γράψω και πάλιν, όταν μοι απαντήσης.
Σε ασπάζομαι ήδιστα
Π.Ν. Παπαγεωργίου
Υ.Γ. Συγχρόνως με το γράμμα μου τούτο λαμβάνεις και την εικόνα.